Miðað við þær fjölmörgu sögur sem til eru um tannhvassar tengdamömmur mætti halda að þær væru hálfgerðar grýlur, sí og æ með vöndinn á lofti, skammist yfir því að ekki sé nægilega vel ryksugað, börnin jafnvel í götóttum fötum. Í tengdamömmusögunum er það oftast nær móðir eiginmannsins sem þykir tengdadóttirin ekki hugsa nógu vel um „drenginn“, hann fái ekki sama atlæti og meðan hann var í foreldrahúsum „hann er eitthvað svo fölur og tekinn.“ Margar sögur eru til um tengdamæðurnar sem telja sig þurfa að kenna eiginkonu sonarins sitt af hverju um „hagnýt heimilisfræði“ oftar en ekki við takmarkaða hrifningu „nemandans“. Einhverra hluta vegna eru slíkar sögur af tengdafeðrum og -sonum mun sjaldgæfari. Kannski er skýringin sú að þessi tengdamömmusöguhefð er gömul, frá þeim tíma þegar heimilið var fyrst og fremst vinnustaður kvenna.
Veruleikinn er hins vegar allt annar en í sögunum af þeim tannhvössu tengdamæðrum sem stundum er grínast með.
Gamla kynslóðafjölskyldan
Fyrir ekki ýkjamörgum áratugum, ekki síst til sveita, var það algengara en ekki að innan veggja hvers heimilis byggju þrjár, jafnvel fjórar, kynslóðir. Afi og amma, foreldrar og börn, jafnvel barnabörn. Þetta þótti sjálfsagt. Þá þótti ekkert eðlilegra en að hjónin í húsinu hefðu foreldra, að minnsta kosti annars þeirra, á sínum snærum. Stofnanir fyrir aldraða fyrirfundust vart og afinn og amman í húsinu voru sjálfsagður hluti fjölskyldunnar. Þau kenndu iðulega börnum að lesa, sögðu þeim sögur og litu til með þeim heima fyrir. Gamla fólkið, einkum konur en líka oft karlar, var duglegt að prjóna, til dæmis sokka, vettlinga, nærföt og peysur. Á heimilum þurfti að inna af hendi fjölmargt sem ekki þekkist í dag, matur var að miklu leyti unninn heima, í það fór mikill tími, það var ekki hlaupið í búðina eftir rabarbarasultunni eins og nú er gert. Börnin báru virðingu fyrir þeim eldri sem höfðu á móti ánægjuna af því að sjá ungviðið þroskast og dafna.
Ýmsar ástæður voru fyrir þessum „félagsbúskap“, einkum þó praktískar.
Þetta breyttist smátt og smátt og í dag þykir það síður en svo sjálfsagt, að minnsta kosti á Vesturlöndum, að þeir öldruðu búi hjá börnum sínum. Þekktur rithöfundur orðaði það svo að „nú vilja allir vera prívat, hanga einir í sinni holu, mesta lagi með makanum, og svo heimilisvininum: sjónvarpinu.“ Kannski er þetta aðeins orðum aukið en margir þekkja þessa lýsingu.
Í Danmörku fjölgar kynslóðafjölskyldum sem búa saman
Margir þekkja það að flytja tímabundið heim til foreldranna, eða tengdaforeldranna. Oft er það millibilsástand, meðan fólk er „á milli íbúða“.
Þótt víða séu margir byggingakranar sem ber við himin er húsnæðisskortur alþekkt vandamál, ekki síst í borgum. Danmörk sker sig ekki úr að þessu leyti, þar er húsnæði dýrt, framboðið takmarkað en eftirspurnin mikil. Verst er ástandið í höfuðborginni Kaupmannahöfn en þangað flytja í hverjum mánuði rúmlega 1100 manns,umfram þá sem flytja burt.
Á síðustu árum hefur það gerst að kynslóðaheimilum hefur fjölgað mikið í Danmörku. Samkvæmt upplýsingum frá dönsku þjóðskránni eru nú rúmlega ellefu þúsund kynslóðafjölskyldur í landinu, samtals um áttatíu þúsund manns. Miðað við íbúafjölda landsins (5.7 milljónir) er þetta svo sem ekki ýkja há tala en hefur þó hækkað um þrjátíu prósent á nokkrum árum.
Af hverju?
Dagblaðið Jótlandspósturinn hafði fyrir skömmu samband við allstóran hóp fólks, sem ýmist er nýflutt til tengdafólks, eða hefur búið á kynslóðaheimili um árabil. Blaðamennirnir spurðu um ástæður þess að fólk hefði valið þetta fyrirkomulag. Flestir nefndu fyrst að það væri af praktískum ástæðum, það væri einfaldlega mun hagkvæmara þar sem fleiri deila húsnæðiskostnaðinum, matar- og rafmagnsreikningum o.s.frv. Þetta kemur ekki sérlega á óvart. En þeir sem spurðir voru nefndu fleira. Barnafólk nefndi nær allt að það væri mikið öryggi að hafa eldri kynslóð á heimilinu. Alltaf, eða oftast, einhver heima þegar börnin kæmu heim úr skóla og það kynnu þau vel að meta. Þegar börnin voru spurð voru svörin á sömu leið, það væri svo gott að einhver væri heima þegar skóladeginum lyki. ,Afi og amma hafa alltaf tíma og af því að þau eru heima gerir ekkert til þó pabbi og mamma komi seinna heim“ var algeng skýring þeirra ungu.
Eldra fólkið sagði líka að það kynntist unga fólkinu miklu betur en ef það byggi annars staðar, jafnvel í öðrum landshluta.
Þegar spurt var hvort þessu fylgdu ekki líka ókostir svöruðu flestir neitandi. Sögðu að þeir hefðu ekki ákveðið að stíga þetta skref nema vera nokkurn veginn vissir um að þetta væri rétt ákvörðun.
Fasteignasalar segja að þeim fjölgi stöðugt sem leiti að húsnæði sem sé nægilega stórt fyrir pabba, mömmu, börn og tengdaforeldrana. Danskar ferðaskrifstofur segja sömuleiðis að ferðir þar sem kynslóðafjölskyldur ferðist saman njóti æ meiri vinsælda.
Fjölskylduráðgjafi sem Jótlandspósturinn ræddi við sagðist ekki undrast að æ fleiri skuli velja kynslóðafjölskylduformið. Það sé hins vegar nauðsynlegt að koma sér saman um ákveðnar reglur, til að tryggja að allir séu sáttir. „Það gengur ekki að tengdamamma verði gerð að vinnukonu, slíkt fyrirkomulag er dæmt til að mistakast“.
