Nýr rekstr­ar­rammi dönsku fjöl­miðl­anna á að taka gildi í árs­byrjun 2019. Hann verður mjög breyttur frá núver­andi samn­ingi, sem var gerður árið 2014, í stjórn­ar­tíð Helle Thorn­ing-Schmidt. Það sam­komu­lag var gert með svo­nefndu „breiðu sam­komu­lagi“ sem þýddi að meiri­hluti stjórn­ar­and­stöð­unnar studdi hann og því var ekki hróflað við sam­komu­lag­inu á því fjög­urra ára tíma­bili sem það tók til. 

Nú er komið að því að ganga frá nýjum „ramma“ en nú náð­ist ekki „breitt sam­komu­lag“ sem þýðir að stjórn­ar­and­staðan er óbundin og gæti gert breyt­ingar kom­ist hún til valda eftir næstu kosn­ing­ar, sem verða vænt­an­lega á næsta ári.

Nef­skattur í stað afnota­gjalds

Nýi rekstr­ar­ramm­inn gerir ráð fyrir mjög miklum breyt­ingum varð­andi fjöl­miðl­ana. Mestar verða breyt­ing­arnar á DR, danska rík­is­út­varp­inu, en fjár­fram­lög til stofn­un­ar­innar verða skorin niður um sam­tals 20% (ca 700 millj­ónir danskra króna, tæpir 12 millj­arðar íslenskir) á næstu fimm árum. Afnota­gjaldið verður afnumið en þess í stað kemur nef­skatt­ur, með þess­ari breyt­ingu hverfur sölu­skatt­ur­inn. Árlegur nef­skattur verður kr. 1.285.- pr. ein­stak­ling (rúm­lega 21 þús­und íslenskar). Með þess­ari breyt­ingu úr afnota­gjaldi í nef­skatt borgar ein­stak­lingur sem býr einn, minna en áður, tveir í heim­ili borga svipað og áður en fyrir þriggja manna heim­ili verður gjaldið hærra en það var áður.

Hefur lengi verið stefna að minnka umfang DR

Ekki er hægt að segja að þessi breyt­ing á rekstr­ar­ramm­anum komi á óvart. Hægri flokk­arn­ir, bláa blokkin svo­nefnda, í dönskum stjórn­málum hafa lengi talað fyrir því að minnka umfang DR, sem þeir segja alltof fyr­ir­ferð­ar­mikið á dönskum fjöl­miðla­mark­aði og skapa þurfi aukið svig­rúm fyrir aðra fjöl­miðla. Danski þjóð­ar­flokk­ur­inn, sem segja má að stjórni rík­is­stjórn­inni, bak­við tjöld­in, hafði reyndar lýst því yfir að skera bæri starf­semi DR niður um 25%. ­Flokk­ur­inn hefur lengi haft horn í síðu DR og sakað stofn­un­ina um að vera flokknum andsnúið í frétta­flutn­ing­i. 

Á þessu ári hefur DR til umráða um það 3,8 millj­arða króna (ca 62 millj­arðar íslenskir) en sú upp­hæð lækkar í áföngum niður í 3,1 millj­arð árlega (tæpa 52 millj­arða íslenska) á næstu fimm árum. Fyrir þessa pen­inga rekur DR sex sjón­varps­rásir og átta útvarps­rás­ir. Tvær þess­ara sjón­varps­rása eru ætl­aðar börn­um, tólf ára og yngri, en Danski þjóð­ar­flokk­ur­inn hafði sett það skil­yrði að ekki yrði hróflað við barna­efn­inu.

Litið til baka, til árs­ins 1925

Á frétta­manna­fund­inum fyrir utan Krist­jáns­borg­ar­höll, í myrkr­inu aðfara­nótt sl. föstu­dags (29. jún­í), sagði Mette Bock að hún sæi fyrir sér að horfið yrði til þeirra sjón­ar­miða og mark­miða sem sett voru þegar DR, sem þá hét Stats­radi­of­on­i­en, hóf starf­semi 1. apríl 1925. Semsé menn­ingar og fræðslu­hlut­verk. „Mér finnst við tala of mikið um magn þegar DR á í hlut, en ég vil gjarna að meira verði talað um gæð­i,“ sagði ráð­herr­ann. Það þýðir ekki fræðslu­þætti um járn- og stein­öld frá morgni til kvölds, eða þætti fyrir sér­vitr­inga, en það þýðir danskt gæða­efni, á hærri stalli en það sem aðrir bjóða. 

Að mati ráð­herr­ans rær DR um of á sömu mið og margir aðrir fjöl­miðl­ar. Þegar frétta­menn vildu nán­ari útskýr­ingar á því hvað DR ætti ekki að gera sagð­ist Mette Bock ekki blanda sér í þær ákvarð­an­ir. Benti hins­vegar á að í ágúst og sept­em­ber yrði unnið að gerð nýs almanna­þjón­ustu­samn­ings fjöl­miðl­anna. Þar yrði nánar kveðið á um hlut­verk DR. Í „ramm­an­um“ er gert ráð fyrir að DR starf­ræki fjórar sjón­varps­rás­ir, í stað sex nú og fækki útvar­prás­unum úr átta í sex. Maria Rør­bye Rønn útvarps­stjóri DR segir að sá mikli nið­ur­skurður sem DR er ætlað að sæta muni bitna á dag­skránni, slíkt sé óhjá­kvæmi­legt.

Margt fleira í „ramm­an­um“

Nýi rekstr­ar­ramm­inn fjallar ekki bara um DR. Þar er kveðið á um að staf­rænir fjöl­miðlar skuli und­an­þegnir virð­is­auka­skatti , einsog prent­miðl­arnir eru í dag. Þetta er breyt­ing sem mælist vel fyr­ir. Styrkir til svæð­is­bund­inna frétta­miðla verður auk­inn, styrkur til kvik­mynda­fram­leiðslu hækkar um 120 millj­ónir á ári (ca. tvo millj­arða íslenska). Eng­inn hefur neitt við þessar ákvarð­anir að athuga.

Radi­o24­syv

Í „ramm­an­um“ er kveðið á um að útvarps­stöðin Radi­o24­syv skuli að hluta flytj­ast frá Kaup­manna­höfn vestur fyrir Stóra­belti, annað hvort til Fjóns eða Jót­lands. Radi­o24­syv fær hluta afnota­gjald­anna (og nef­skatts­ins þegar hann verður tek­inn upp). Útsend­ingar hófust árið 2011 og stöð­inni var ætlað að vera tal­máls­rás, þar sem fréttir og frétta­tengt efni, ásamt umfjöllun um menn­ing­ar­mál, væri í fyr­ir­rúmi, líkt og P1 rás DR. For­svars­menn Radi­o24­syv hafa lýst efa­semdum um þá ákvörðun að stöðin skuli flutt vestur fyrir Stóra­belti, segja að hvort sem mönnum líki það betur eða verr sé Kaup­manna­höfn mið­punktur lands­ins hvað fréttir og þjóð­mál áhræri. Krafan um flutn­ing stöðv­ar­innar er komin frá Danska þjóð­ar­flokkn­um.

TV2 verður ekki selt

Það hefur lengi verið stefna stjórn­ar­flokks­ins Ven­stre að selja sjón­varps­stöð­ina TV2. Útsend­ingar TV2 hófust haustið 1988, stöðin er, að nær öllu leyti, í eigu rík­is­ins og að mestu fjár­mögnuð með aug­lýs­ing­um, fær þó hluta afnota­gjalds­ins gegn því að reka frétta­stofu. Frétta­stofan er öflug og stenst full­kom­lega sam­an­burð við frétta­stofu DR en ann­ars er dag­skráin blanda af öllu mögu­legu. TV2 sendir út, ólíkt DR, morg­un­sjón­varp. Rík­is­stjórnin hafði ætlað sér að sala á TV2 yrði hluti nýja fjöl­miðla­sam­komu­lags­ins en þar spyrnti Danski þjóð­ar­flokk­ur­inn við fótum og stjórnin hætti við allar fyr­ir­ætl­anir um söl­una. „Í bil­i,“ sagði Mette Bock menn­ing­ar­mála­ráð­herra.

Andúð­arfnykur

Eins og áður sagði standa stjórn­ar­and­stöðu­flokk­arnir Sós­í­alde­mókratar og Radikale Ven­stre ekki að nýja fjöl­miðla­sam­komu­lag­inu „ramm­an­um“. Þeir eru þannig ekki bundnir af fjög­urra ára gild­is­tíma þess. Tals­menn beggja flokka segja „rammann“ aðför að DR, aðför sem beri öll merki andúðar á flagg­skipi danskra fjöl­miðla. Sú andúð lit­ist af við­horfum full­trúum stjórn­ar­flokk­anna, og ekki síst Danska þjóð­ar­flokks­ins á rík­is­fjöl­miðl­in­um. Tals­menn flokk­anna tveggja segja það verða sitt fyrsta verk, kom­ist þeir í stjórn eftir kosn­ingar að „rúlla ramm­an­um“ til baka. „DR á að vera, eins og það er í dag, fyrir alla,“ sagði tals­maður Radikale Ven­stre. „Það er andúð­arfnykur af þess­ari ákvörð­un.“

Hvort fjöl­miðla­sam­komu­lag­ið, og sér í lagi nið­ur­skurð­ur­inn á DR, verði kosn­inga­mál í næstu þing­kosn­ingum er engin leið að segja fyrir um. Árum saman hafa skoð­ana­kann­anir sýnt að Danir bera mikið traust til DR, þykir það gott eins og það er í dag. Ekki er gott að segja hvernig fyr­ir­hug­aðar breyt­ingar á stofn­un­inni mæl­ast fyr­ir.