Á þessum fundi í Val­höll - sem setti af stað mik­inn póli­tískan skjálfta í íslenskum stjórn­málum - var rætt um málin út frá þeim sjón­ar­hóli að orku­pakk­inn væri í raun fram­sal á full­veldi til Brus­sel. Kom Styrmir ekki síst inn á þessi mál í sinni ræðu, og sagði að EES samn­ing­ur­inn væri búinn að þró­ast þannig - með Evr­ópu­sam­band­inu - að nú þyrfti að spyrna við fót­um.

„Við stönd­um á ákveðnum tíma­­mót­um í sam­­skipt­um okk­ar við Evr­­ópu­­sam­­band­ið. Frá því að EES-­samn­ing­­ur­inn var gerður fyr­ir ald­­ar­fjórð­ungi hef­ur Evr­­ópu­­sam­­bandið þró­­ast á þann veg að það koma upp stöðug fleiri álita­­mál um hversu langt við get­um gengið í þessu sam­­starfi án þess að við af­­söl­um okk­ur sjálf­­stæði okk­ar í smá­pört­um hér og þar til Brus­sel,“ sagði Styrmir og bætti um bet­ur: „Verði orku­pakk­inn sam­þykkt­ur hef­ur Evr­­ópu­­sam­­band­inu verið opnuð leið til þess að ná síðar yf­ir­ráðum yfir einni af þrem­ur helstu auð­lind­um okk­ar Íslend­inga.“

Í salnum - sem var fyrst og fremst skip­aður eldri körlum í Sjálf­stæð­is­flokknum - var sam­hljómur meðal áheyr­enda og flestir á einu máli um að Styrmir væri að lýsa mál­unum með réttum hætti. Þetta var eins og góð kóræf­ing og allir sungu í takt, sagði einn fund­ar­gesta í sam­tali við Kjarn­ann.

Kyn­slóða­skipti

Óháð tækni­leg­um- og efn­is­legum rök­ræðum um inni­hald orku­pakk­ans, þá var fund­ur­inn til marks um deildar mein­ingar ólíkra kyn­slóða í Sjálf­stæð­is­flokkn­um. Þór­dís Kol­brún Reyk­fjörð Gylfa­dótt­ir, ráð­herra iðn­að­ar-, ferða­mála- og nýsköp­un­ar, hefur svarað þessum sjón­ar­miðum sem komu fram á fund­in­um, um að orku­pakk­inn feli í sér frek­legt fram­sal á full­veldi þjóð­ar­inn­ar, sem rang­ind­um. Hún hefur meðal ann­ars vitnað til lög­fræði­á­lita sem unnin voru af hennar beiðni. Í vik­unni not­aði hún Twitt­er-að­gang­inn til að bera fyrr­nefnd sjón­ar­mið til baka, og sagði skýrt og skil­merki­lega að Ísland myndi stjórna sínum orku­auð­lindum alveg óháð þriðja orku­pakk­an­um.

Þar á meðal er ítar­legt lög­fræði­á­lit Birgis Tjörva Pét­urs­sonar hrl. Þar sem fjallað er um ýmsar hliðar þriðja orku­pakk­ans og hvað það þýði að taka hann upp í íslenskan rétt. Nið­ur­staða hans er þver­öfug við það sem Styrmir hélt fram á fyrr­nefndum fundi.

„At­hugun á inn­i­haldi þriðja orku­­pakk­ans styður ekki sjón­­­ar­mið um að inn­­­leið­ing hans fæli í sér slík frá­­vik frá þverpóli­­tískri stefn­u­­mörkun og rétt­­ar­­þróun á Íslandi að það kalli sér­­stak­­lega á end­­ur­­skoðun EES-­­samn­ings­ins. Með inn­­­leið­ingu hans væri ekki brotið blað í EES-­­sam­­starf­in­u,“ segir meðal ann­ars í nið­ur­stöðukafla álitis Birgis Tjörva.

Segja má að þessi mein­ing­ar­munur innan Sjálf­stæð­is­flokks­ins krist­all­ist í þeim kyn­slóð­ar­skiptum sem eru að verða í flokknum og hafa orðið á síð­ustu árum. Á fund­inum í Val­höll áttu eldri karlar í flokknum svið­ið, sem á árum áður réðu miklu innan flokks­ins. Eins og staða mála er nú er ný kyn­slóð for­ystu­fólks - með Þór­dísi Kol­brúnu þar á meðal - með aðra sýn á hlut­ina. Frjáls­lynd­ari við­horf, gagn­vart EES samn­ingnum og alþjóða­sam­vinnu yfir höf­uð, eru þar áber­andi.

Mið­flokk­ur­inn og Fram­sókn að ná sam­an?

Í umræð­unni um orku­pakk­ann - sem hefur verið áber­andi allt frá fyrr­nefndum fundi í Val­höll - þá má segja að Mið­flokk­ur­inn hafi náð að gera sig veru­lega gild­andi. Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son, for­maður flokks­ins og fyrr­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra, hefur varað við þriðja orku­pakk­anum og sagði í við­tali við RÚV ótt­ast að með inn­leið­ingu hans, þá myndi ákvörðun um sæstreng og sölu raf­orku um hann fara úr höndum Íslend­inga. Svipuð sjón­ar­mið hafa heyrst innan úr gamla flokki Sig­mundar Dav­íðs, Fram­sókn­ar­flokki. Þar hefur mið­stjórn flokks­ins raunar ályktað á þann veg að það eigi að hafna orku­pakk­an­um, og það má segja um ein­stök félög innan flokks­ins, eins og til dæmis Fram­sókn­ar­menn í Reykja­vík hafa gert.

Þrátt fyrir afdrátt­ar­lausa afstöðu Þór­dísar Kol­brúnar í mál­inu, þá er málið nú þegar orðið að vand­ræða­máli fyrir rík­is­stjórn­ina. Hún hefur nú þegar frestað afgreiðslu máls­ins fram á vor, meðal ann­ars til að taka til­lit til gagn­rýni sem komið hefur fram.

Eftir heiftug átök virð­ist vera kom­inn fram mögu­leiki fyrir Mið­flokk­inn og Fram­sókn­ar­flokk­inn til að ná sam­an, í það minnsta um þetta ein­staka mál.

Þessi fræ efa­semda um EES-­samn­ing­inn sem slíkan birt­ast nokkuð ber­sýni­lega í umræðum um 3. orku­pakk­ann. Þær eru alveg skýrar í Sjálf­stæð­is­flokkn­um, Fram­sókn­ar­flokknum og Mið­flokkn­um. Sjálf­stæð­is­flokk­ur­inn virð­ist klof­inn í mál­inu, jafn­vel þó ráð­herra mála­flokks­ins, sem jafn­framt er vara­for­maður flokks­ins, tali með skýrum hætti gegn þeim efa­semda­röddum sem komið hafa fram. Ekki virð­ist það duga til að eyða efa­semd­un­um.

Skarpar línur

Allt annað er uppi á ten­ingnum hjá frjáls­lynd­ari flokk­unum á þingi, Sam­fylk­ing­unni og Við­reisn. Við­horf þeirra flokka til Evr­ópu­sam­bands­ins er þekkt; báðir flokkar hafa verið hlynntir því að ganga í Evr­ópu­sam­bandið og taka upp evru sem mynt, en þeir eru líka báðir hlynntir frekara alþjóða­sam­starfi og áfram­hald­andi við­skipta­sam­bands við Evr­ópu á grund­velli EES-­samn­ings­ins.

Vinstri græn eru með meiri efa­semd­ir, en skýr afstaða flokks­ins til 3. orku­pakk­ans liggur ekki fyr­ir. Rósa Björk Brynj­ólfs­dótt­ir, þing­maður flokks­ins, lét þó hafa eftir sér að mikið af rang­færslum hafi fengið að stýra umræð­unni um orku­pakk­ann, og að það kunni aldrei góðri lukku að stýra.

Innan Vinstri grænna er sú afstaða nokkuð almenn - eins og stefna flokks­ins hefur lengi verið - að best sé fyrir Ísland að standa fyrir utan Evr­ópu­sam­band­ið. Innan flokks­ins hafa einnig lengi verið uppi efa­semdir um EES-­samn­ing­inn og nauð­syn­legt sé að end­ur­skoða hann. Má segja að afstaða flokks­ins til þessa mál sé að mörgu leyti óskýr, sökum þessa.

Þó sumir noti stór orð um þriðja orku­pakk­ann - ýmist til að gera lítið úr mál­inu eða að það sé háal­var­legt og varði full­veldi þjóð­ar­innar - þá sýnir það öðru fremur að nokkuð skýrar línur  hafa verið dregnar í sand­inn í mál­inu. Ann­ars eru það þeir sem hafa efa­semdir um EES-­samn­ing­inn, og það sem tekið er upp í íslensk lög á grund­velli hans, og síðan þeir sem telja samn­ing­inn vera afar mik­il­vægan efna­hag lands­ins. Og sé þannig í raun frekar til þess fall­inn að styrkja full­veldi og sjálf­stæði lands­ins frekar en hitt.

Lík­legt verður að telj­ast að umræðan um orku­pakk­ann eigi eftir að vinda enn meira upp á sig eftir því sem líður á þennan þing­vet­ur. Und­ir­liggj­andi er síðan stefnu­mörkun í orku­málum almennt og þá hvort Íslandi eigi að tengj­ast umheim­inum með sæstreng eða ekki. Deildar mein­ingar eru um það á vett­vangi stjórn­mál­anna, og má segja að lín­urnar sker­ist með svip­uðum hætti og í mál­unum sem tengj­ast þriðja orku­pakk­an­um. Hörður Arn­ar­son, for­stjóri Lands­virkj­un­ar, hefur látið hafa eftir sér að sala raf­orku um sæstreng til Bret­lands gæti verið stærsta við­skipta­tæki­færi sem komið hafi upp á Íslandi nokkru sinni, en það sé stjórn­mála­manna að ákveða hvað sé skyn­sam­leg­ast að gera.