Eignir Stakks­berg, félags­ins sem Arion banki stofn­aði utan um starf­semi kís­il­málm­verk­smiðju United Sil­icon í Helgu­vík, eru metnar á 6,5 millj­arða króna. Virði þeirra hækk­aði um 1,3 millj­arð króna í fyrra, en það var bók­fært á 5,2 millj­arða króna í árs­lok 2017. Skuldir þess eru eng­ar. Arion banki hyggst selja Stakks­berg eins fljótt og kostur er.

Þetta kemur fram í árs­reikn­ingi Arion banka fyrir árið 2018 sem birtur var fyrir helgi.

Sé bók­fært virði kís­il­málm­verk­smiðj­unnar end­an­legt virði hennar er ljóst að gríð­ar­legt tap hefur orðið á fjár­fest­ingum í henni. Í bréfi sem lög­maður Stakks­berg sendi til skipu­lags­stofn­unar í lok árs í fyrra kom fram að þegar unnin fjár­fest­ing í verk­smiðju Stakks­berg næmi „um 22 millj­örðum króna.“

Óvissa og ágrein­ingur við aðra kröfu­hafa

Eftir að United Sil­icon var lýst gjald­þrota þann 22. jan­úar í fyrra, vegna alvar­legra tækni­legra erf­ið­leika í rekstri sem lauk með því að tíma­bundið bann var lagt við starf­semi félags­ins, tók Arion banki, sem stærsti kröfu­hafi félags­ins, yfir eignir þess og færði inn í nýtt félag, áður­nefnt Stakks­berg. Í kjöl­far þess vann bank­inn að því að „draga úr óvissu varð­andi end­ur­gang­setn­ingu verk­smiðj­unn­ar, m.a. með því að fá starfs­leyfi rekstr­ar­ins yfir­færð til félags­ins, afla félag­inu nýs raf­orku­samn­ings og vinna að grunn verk­fræði­legri hönnun þeirra úrbóta sem nauð­syn­legt er að unnar séu í aðdrag­anda end­ur­gang­setn­ing­ar. Stakks­berg vinnur í dag að gerð nýs umhverf­is­mats fyrir verk­smiðj­una, sem miðar vel áfram, sem og að und­ir­bún­ingi að breyt­ingu á deiliskipu­lagi sem unnið verður í sam­vinnu við Reykja­nesbæ er nær dregur end­ur­gang­setn­ingu. Nið­ur­staða um hið síð­ar­nefnda er óviss á þessu stig­i.“

Í árs­reikn­ingi Arion banka kemur einnig fram fram að tveir óveð­tryggðir kröfu­hafar hafi mót­mælt því að bank­inn hafi leyst til sín allar eignir United Sil­icon við þrot félags­ins, þrátt fyrir að skipta­stjóri þrota­bús­ins hefði sam­þykkt veð­kröfur Arion banka. „Skipta­stjóri þrota­bús­ins hefur vísað ágrein­ingnum til Hér­aðs­dóms Reykja­ness. Bank­inn hefur farið yfir mót­mælin og hafnar þeim öll­um. Aðal­með­ferð máls­ins er áætluð í haust. Vakin er athygli á því að í samn­ingi milli bank­ans og þrota­bús­ins kemur fram að ef komi til þess að veð bank­ans verði dæmd ólög­mæt muni bank­inn end­ur­greiða þrota­bú­inu fjár­hæð ógiltra veð­skjala.“

Margir þegar tapað miklu

Arion banki hefur þegar afskrifað 4,8 millj­­­­­­arða króna vegna verk­efn­is­ins.

En fleiri hafa tapað stórum fjár­­­hæð­­­um. Frjálsi líf­eyr­is­­­­­­sjóð­­­­­­ur­inn, sem fjár­­­­­­­­­­­festi 1.178 millj­­­­­­ónum króna í United Sil­icon, hefur fært niður virði þeirra hluta­bréfa og skulda­bréfa sem sjóð­­­­­­ur­inn á í félag­inu um 100 pró­­­­­­sent. Sömu sögu er að segja af Eft­ir­­­­­­launa­­­­­­sjóði félags íslenskra atvinn­u­flug­­­­­­manna (EF­Í­A). Þar nemur nið­­­­­­ur­­­­­­færslan einnig 100 pró­­­­­­sent­­­­­­um. Líf­eyr­is­­­­­­sjóð starfs­­­­­­manna Bún­­­­­­að­­­­­­ar­­­­­­banka Íslands (LS­BÍ) fjár­­­­­­­­­festir einnig í verk­efn­inu. Arion banki rekur alla sjóð­ina þrjá, starfs­­­­­­fólk bank­ans gegnir stjórn­­­­­­un­­­­­­ar­­­­­­stöðum í þeim og þeir eru til húsa í höf­uð­­­­­­stöðvum hans í Borg­­­­­­ar­­­­­túni.

Þá setti líf­eyr­is­­­­­sjóð­­­­­ur­inn Festa 875 millj­­­­­ónir króna í United Sil­icon. Hann hefur einnig fram­­­­­kvæmt var­úð­­­­­ar­n­ið­­­­­ur­­­­­færslu vegna verk­efn­is­ins.

Mikil and­staða á meðal íbúa

Starf­­semi kís­­il­verk­smiðju United Sil­icon stöðvuð 1. sept­­em­ber í fyrra. eftir að Umhverf­is­­­­stofnun tók ákvörðun þess efn­­­­is. Óheim­ilt var að end­­­­ur­ræsa ofn verk­smiðj­unnar nema með skrif­­­­legri heim­ild frá stofn­un­inni að loknum full­nægj­andi end­­­­ur­­­­bótum og ítar­­­­legu mati á þeim. Það mat mun, líkt og áður sagði, taka allt að 20 mán­uði.

Í bréfi sem Umhverf­is­­­­stofnun sendi til for­svar­s­­­­manna United Sil­icon föst­u­dag­inn 19. jan­úar 2018 kom fram að ráð­­­­ast þurfi í úrbætur sem kosta um þrjá millj­­­­arða króna áður en að verk­­­­smiðjan fær að fara í gang að nýju. Í kjöl­farið var tekin ákvörðun um að setja félagið í þrot og færa eignir hennar yfir til nýs félags í eigu Arion banka. Það hefur síðan það hlut­verk að gera verk­smiðj­una starf­hæfa og selja hana síð­an.

Mikil and­staða hefur byggst upp á meðal íbúa Reykja­nes­bæjar við frekarið stór­iðju í Helgu­vík. Sú and­staða snýr bæði að end­ur­ræs­ingu kís­il­málm­vers Stakks­bergs og fyr­ir­hug­aðri verk­smiðju félags­ins Thorsil á svæð­inu.

Vegna hennar hafa verið stofnuð félaga­sam­tökin „And­stæð­ingar stór­iðju í Helgu­vík“. Sam­tökin hafa staðið fyrir und­ir­skrifta­söfnun til að efna til bind­andi íbúa­kosn­inga vegna starf­semi Stakks­berg og Thorsil í Helgu­vík. Þau afhentu bæj­ar­yf­ir­völdum í Reykja­nesbæ und­ir­skrifta­lista 2.700 íbúa Reykja­nes­bæjar í vik­unni.

Sam­tökin vilja einnig að beiðni um breyt­ingar á deiliskipu­lagi í Helgu­vík verði hafnað og hafa falið lög­manni að óska eftir því við Umhverf­is­stofnun að starfs­leyfi Stakks­bergs verði aft­ur­kall­að.

Kostn­að­ur­inn nú þegar 22 millj­arðar

Kjarn­inn greindi frá því um miðjan des­em­ber síð­ast­lið­inn að Stakks­berg, og þar af leið­andi Arion banki, hafi ekki hug á því að beygja sig undir þessar ósk­ir. Þá var sagt frá því að Stakks­berg teldi að íbúa­kosn­ing um breyt­ingar á skipu­lagi á svæð­inu sem félagið hefur óskað eftir að láta vinna sé ekki lög­mæt.

Í bréfi sem félagið sendi Skipu­lags­stofn­un, og Kjarn­inn hefur undir hönd­um, segir að „slíkar umsóknir verði að afgreiða á grund­velli lög­mætra og mál­efna­legra sjón­ar­miða en ekki í vin­sæld­ar­kosn­ing­u.“ Þar var verið að vísa í und­ir­skrifta­söfn­un­ina sem þá stóð yfir.

Í bréf­inu segir lög­maður Stakks­berg að þegar hafi verið fall­ist á starf­sem­ina sem hafi fengið öll leyfi og sé meðal ann­ars með gilt starfs­leyfi. „Verk­smiðjan hefur þegar verið byggð á lóð­inni fyrir um 22 millj­arða króna. Um er að ræða rétt­indi sem njóti verndar eign­ar­rétt­ar­á­kvæðis 72. gr. stjórn­ar­skrár­innar og atvinnu­rétt­indi sem njóti verndar 75. gr. stjórn­ar­skrár. Um slík rétt­indi verði ekki kosið í almennum kosn­ingum að mati Stakks­berg ehf.“