Skömmu áður, eða um sum­arið 2016, höfðu laun skrif­stofu­stjóra í ráðu­neyt­um, og laun aðstoð­ar­manna ráð­herra sem miða við skrif­stofu­stjóra­laun­in, verið hækkuð um allt að 35 pró­sent. Þau urðu þá um 1,2 millj­ónir króna á mán­uði.

Mið­gildi heild­ar­launa á Íslandi árið 2017 var til sam­an­burðar 618 þús­und krónur á mán­uði. Það þýðir að helm­ingur launa­manna var með lægri laun en það og helm­ingur með hærri. Að með­al­tali voru heild­ar­laun full­vinn­andi launa­manna hér­lendis á því ári 706 þús­und krón­ur.

Töl­urnar hér að ofan sýna að hópur hátekju­fólks, hífir með­al­talið upp frá mið­gild­inu.

Einn slíkur hópur sem er með laun langt yfir með­al­tali eru for­stjórar opin­berra fyr­ir­tækja.

Bank­arnir borga vel

Kjarn­inn tók saman allar hækk­anir launa helstu rík­is­for­stjóra sem ráð­ist var í þegar ákvörðun um laun þeirra var færð til póli­tískt skip­aðra stjórna þeirra þann 1. júlí 2017.

Það kemur kannski ekki á óvart en launa­hæstu rík­is­for­stjór­arnir tveir stýra sitt­hvorum rík­is­bank­an­um.

Íslands­banki var að mestu í eigu kröfu­hafa Glitnis fyrstu árin eftir hrun. Í stöð­ug­leika­samn­ing­unum sem gerðir voru árið 2015 var hins vegar samið um að eign­ar­hald hans myndi fær­ast til íslenska rík­is­ins. Það gerð­ist svo form­lega í upp­hafi árs 2016. Við það færð­ist ákvörðun um laun Birnu Ein­ars­dótt­ur, banka­stjóra Íslands­banka, frá stjórn bank­ans og til kjara­ráðs.

Birna hafði verið með 4,2 millj­ónir króna á mán­uði árið 2015 í laun og frammi­stöðu­tengdar greiðslur og því ljóst að hún gat búist við kjara­rýrn­un. Þegar árs­reikn­ingur bank­ans fyrir árið 2016 var birtur kom hins vegar í ljós að laun hennar juk­ust milli ára og voru 4,85 millj­ónir króna. Raunar úrskurð­aði kjara­ráð ekki um laun Birnu fyrr en snemma árs 2017, þegar búið var að taka ákvörðun um að færa ákvörðun um laun hennar frá kjara­ráði, en áður en sú ákvörðun tók gildi. Sam­kvæmt þeim úrskurði áttu laun Birnu að vera tvær millj­ónir króna á mán­uði. Stjórn bank­ans taldi sig ekki þurfa að fram­fylgja þeim úrskurði þar sem Birna væri með tólf mán­aða upp­sagn­ar­frest sem næði langt fram yfir þann tíma sem ákvörð­un­ar­vald yfir launum hennar færð­ist aftur til stjórnar Íslands­banka. Þegar árs­reikn­ingur bank­ans fyrir árið 2017 var birtur kom í ljós að Birna var með 4,8 millj­ónir króna í laun að meðal­tali það árið.

Til við­bótar fékk hún eina milljón króna á mán­uði í mót­fram­lag atvinnu­rek­enda í líf­eyr­is­sjóð. Í fyrra voru laun hennar 5,3 millj­ónir króna en hún óskaði sjálf eftir því að lækka laun sín í fyrra­haust. Ef bif­reið­ar­hlunn­indi og áætl­aður kaup­auki á þessu ári eru reiknuð með verða með­al­tals­laun Birnu á mán­uði á árinu 2019 um 4,8 millj­ónir króna.

Stjórn Íslands­banka svar­aði bréfi fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra þannig að hún teldi launa­kjör Birnu vera í sam­ræmi við starfs­kjara­stefnu, að hún hafi staðið sig vel í starfi og að laun hennar séu ekki leið­andi.

Banka­stjóri Lands­bank­ans, Lilja Björk Ein­ars­dótt­ir, var með tæp­lega 2,1 milljón króna í laun á mán­uði þegar hún var ráðin í starf­ið, en hún hóf störf 15. mars 2017.

Laun hennar voru skömmu síð­ar, eða um mitt ár 2017, hækkuð í 3,25 millj­ónir króna og á árinu 2018 upp í 3,8 millj­ónir króna. Laun Lilju hafa því hækkað um 82 pró­sent frá því að hún tók við starf­inu fyrir tveimur árum síð­an. Banka­ráð Lands­bank­ans sagði í bréfi sem það sendi ráð­herra að launin hefðu verið hækkuð svona mikið vegna þess að þau hefðu dreg­ist „langt aftur úr þeim launum sem greidd voru fyrir sam­­­bæri­­­leg störf“ á árunum 2009 til 2017. Þetta hefði gert það að verkum að laun banka­­­stjór­ans hafi ekki verið sam­keppn­is­hæf og ekki í sam­ræmi við starfs­kjara­­­stefnu bank­ans. Þá taldi banka­ráðið sig hafa sýnt bæði hóf­­­semi og var­kárni þegar samið var um að hækka laun banka­­­stjór­ans.

Bjarni Bene­dikts­son hefur þegar brugð­ist við bréfum frá stjórnum rík­is­bank­ana með því að senda bréf til Banka­sýslu rík­is­ins þar sem hann óskaði eftir því að hún komi því með afdrátt­­ar­­lausum hætti á fram­­færi við stjórnir rík­­is­­bank­anna Íslands­­­banka og Lands­­bank­ans að „ráðu­­neytið telji að bregð­­ast eigi við þeirri stöðu sem upp er komin með taf­­ar­­lausri end­­ur­­skoðun launa­á­kvarð­ana og und­ir­­bún­­ingi að breyt­ingum á starfs­kjara­­stefn­um, sem lagðar verði fram á kom­andi aðal­­fundum bank­anna.“

Banka­stjóra­launin lækkuð en samt enn hæst

Þann 13. mars síð­ast­lið­inn var svo birt bréf Lárusar Blön­dal, for­manns Banka­­­sýslu rík­­­is­ins, og Jóns Gunn­­­ars Gunn­­­ar­s­­­son­­­ar, for­­­stjóra stofn­un­­­ar­inn­­­ar, til Bjarna Bene­dikts­­­son­­­ar. Í því kom fram að laun banka­­­stjóra rík­­­is­­­bank­anna, Íslands­­­­­banka og Lands­­­bank­ans, yrðu lækk­­­uð.

Í því er meðal ann­­ars vitnað til bréfa frá Frið­­riki Soph­­us­­syni, for­­manni stjórnar Íslands­­­banka, og Helgu B. Eirík­s­dótt­­ur, for­­manni banka­ráðs Lands­­bank­ans.

Í bréf­i Frið­riks sagði að „frá og með 1. apríl n.k. verða laun Birnu Ein­­­­ar­s­dótt­­­­ur, banka­­­­stjóra Íslands­­­­­­­banka 3.650.000 kr. á mán­uði án hlunn­inda. Í þessu sam­­­­bandi er vert að benda á að laun banka­­­­stjóra án hlunn­inda, sem eru nú 4.200.000 kr. á mán­uði námu 3.850.000 kr. á mán­uði þegar rík­­­­is­­­­sjóður eign­að­ist allt hluta­fé í bank­an­um árið 2016.“

Í bréfi Helgu til Banka­­sýsl­unnar segir að banka­ráðið hafi ákveðið að launa­hækk­­­un Lilju Bjark­ar Ein­­­ar­s­dótt­­­ur, banka­­­stjóra Lands­­­bank­ans frá 1. apríl 2018 hafi verið tek­in til baka, og þannig komið til móts við þau sjón­­­ar­mið sem Bjarni Bene­dikts­son, fjár­­­mála- og efna­hags­ráð­herra, hefði komið á fram­­færi.

Á móti komi hins veg­ar vísi­­­tölu­hækk­­­un frá 1. júlí 2017 til 1. janú­ar 2019 sem nemi 7,81 pró­sent­um. „Grunn­­­laun banka­­­stjóra eft­ir lækk­­­un verða 3.297 þús­und krón­ur og bif­­­reiða­hlunn­indi 206 þús­und krón­­­ur. Heild­­­ar­­­laun banka­­­stjóra verða því 3.503 þús­und krón­­­ur.“

Auk þess verða starfs­kjara­stefnur bank­anna end­ur­skoð­að­ar, þar á meðal launa­kjör ann­arra hátt­settra starfs­manna.

Ekki liggur fyrir hvort að við­brögð stjórna rík­is­bank­anna nægi til þess að mæta óánægju fjár­mála- og efna­hags­mála­ráð­herra.

Miklar hækk­anir hjá stóru rík­is­fyr­ir­tækj­unum

Sá for­stjóri rík­is­fyr­ir­tækis sem er næstur banka­stjór­unum  í launum er Hörður Arn­ar­son, for­stjóri Lands­virkj­un­ar. Mán­að­­ar­­laun Harðar án hlunn­inda eru 3.207.294 krónur á mán­uði og hafa verið þannig frá miðju ári 2017, þegar þau voru hækkuð úr um tveimur millj­­ónum króna á mán­uði, eða um 58 pró­­sent.

Við launin bæt­ast bif­reið­ar­hlunn­indi, sem juk­ust um 132.285 krónur á mán­uði í fyrra, eða um 151 pró­sent milli ára. Alls námu bif­­reiða­hlunn­indi Harðar 2.636.016 krónum á árinu 2018.

Laun og hlunn­indi Harðar voru því 3.426.962 krónur á mán­uði í fyrra og hækk­­uðu úr 3.294.677 krónum árið áður, eða um fjögur pró­­sent.

Stjórn Lands­virkj­unar hefur gefið þá skýr­ingu að hún hafi verið að efna ráðn­ing­ar­samn­ing við Hörð sem gerður var við hann við ráðn­ingu á árinu 2009 með launa­hækk­un­inni eftir að hann færð­ist undan kja­ráði. Þess má geta að stjórn­ar­for­maður Lands­virkj­un­ar, Jónas Þór Guð­munds­son, var einnig for­maður kjara­ráðs.

Annar rík­is­for­stjóri sem hækk­aði gríð­ar­lega í launum við það að ákvörðun um laun hans var færð til póli­tískt skip­aðrar stjórnar var Björn Óli Hauks­son, for­stjóri Isa­via. Laun hans hækk­uðu um 43,3 pró­sent frá miðju ári 2017, úr 1,75 millj­ónum króna í 2,5 millj­ónir króna á mán­uði.

Stjórn Isa­via útskýrði launa­hækk­un­ina með því að hún hefði fengið ráð­gjafa­fyr­ir­tækið Intellecta, sem sér­hæfir sig í að kanna laun for­stjóra fyr­ir­tækja í því skyni að að fá fram við­mið til að vinna út frá við ákvörðun launa, til að meta hvað Björn Óli ætti að vera með í laun. Nið­ur­staðan þar hafi verið á bil­inu 3,1 til 4,1 milljón króna. Stjórnin ákvað að stíga var­lega til jarðar en Intellecta hafði mælt með og hækka launin ein­ungis um rúm 43 pró­sent.

Póst­ur­inn tapar en launin hækka mikið

Stjórn­ar­for­maður Isa­via er Ingi­mundur Sig­ur­páls­son, fyrr­ver­andi bæj­ar­stjóri Sjálf­stæð­is­flokks­ins í Garða­bæ. Hann er líka for­stjóri Íslands­pósts, ann­ars rík­is­fyr­ir­tæk­is. Íslands­póstur hefur glímt við mik­inn rekstr­ar­vanda og í sept­em­ber í fyrra fékk fyr­ir­tækið 500 millj­­ónir króna að láni til að bregð­­­ast við lausa­­­fjár­­­skorti eftir að við­­­skipta­­­banki þess, Lands­­­banki Íslands, hafði lokað á frek­­­ari lán­veit­ing­­­ar. Nokkrum mán­uðum síð­­­­­ar, í des­em­ber, sam­­­þykkti Alþingi að lána fyr­ir­tæk­inu allt að millj­­­arð til við­­­bót­­­ar. Erfitt er að sjá hvernig fyr­ir­tækið ætlar sér að greiða þessa fjár­muni skatt­greið­enda til baka.

Þrátt fyrir þessa stöðu var ákveðið að hækka laun Ingi­mundar tví­vegis á síð­asta ári. Þau eru nú um 2.052 þús­und krónur á mán­uði og hafa hækkað um tæp 43 pró­sent frá miðju ári 2017, þegar þau voru 1.436 þús­und krónur á mán­uði. Íslands­póstur fékk líka Intellecta til að gera úttekt fyrir sig um hver laun Ingi­mundar ættu að vera. Sam­kvæmt nið­ur­stöðu fyr­ir­tæk­is­ins hefðu þau átt að vera á bil­inu 2.717-3.601 þús­und krónur á mán­uði. Því hækk­aði stjórnin launin minna en ráð­gjaf­inn hafði sagt að væri við hæfi fyrir stjórn­anda í svona fyr­ir­tæki.

Ing­i­­mundur taldi að ákvörðun stjórn­­­ar­innar um laun hans hefði ekki verið í sam­ræmi við ákvæði ráðn­­ing­­ar­­samn­ings hans og stjórnar frá því í nóv­­em­ber 2004 og lét bóka þá afstöðu sína á stjórn­­­ar­fundi þann 29. jan­úar 2018. Vara­for­maður stjórnar Íslands­pósts er Svan­hildur Hólm Vals­dótt­ir, aðstoð­ar­maður Bjarna Bene­dikts­son­ar, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, til margra ára.

Ing­i­­mundur sagði upp starfi sínu sem for­­stjóri eftir fjórtán ára starf síð­ast­lið­inn föstu­dag. Sama dag var greint frá því að Íslands­­­póstur hefði tapað 293 millj­­ónum króna í fyrra, sem var um 500 millj­­ónum lak­­ari afkoma en árið á und­­an.

Miklar hækk­anir á launum for­stjóra Lands­nets

Sá rík­is­for­stjóri sem hefur hækkað hlut­falls­lega einna mest í launum frá miðju ári 2017 er Guð­mundur Ingi Ásmunds­son, for­stjóri Lands­nets. Laun hans áttu að vera tæp­lega 1,6 millj­ónir króna á mán­uði um mitt ár 2017, sam­kvæmt síð­astar úrskurði kjara­ráðs sem felldur var í maí 2017, en hafa síðan hækkað í tæp­lega 2,5 millj­ónir króna á mán­uði. Það er aukn­ing um 55,7 pró­sent. Þó verður að hafa þann fyr­ir­vara á að ein­hver við­bót­ar­hlunn­indi geta hafa bæst við launin fyrir hækk­un. Á árinu 2016 var Guð­mundur Ingi með rúm­lega 1,6 millj­ónir króna á mán­uði að með­al­tali í laun og leiða verður líkur að því að þannig hafi laun hans verið þegar ákvörðun um þau var færð til stjórnar Lands­nets.

Heild­­ar­­laun Guð­­mundar Inga hækk­­uðu um 37,2 pró­­sent milli áranna 2017 0g 2018.

Kollegi hans hjá Orku­búi Vest­fjarða, Elías Jón­atans­son, hefur hækkað mun hóf­leg­ar, úr rúm­lega 1,5 milljón króna á mán­uði í 1,8 milljón krónur á mán­uði, eða um 18 pró­sent.

Tryggvi Þór Har­alds­son, for­stjóri Rarik, hefur hækkað úr um 1,5 milljón króna á mán­uði í 1,75 millj­ónir króna, eða um 16,4 pró­sent.

Á menn­ing­ar- og fjöl­miðla­svið­inu hafa laun Magn­úsar Geirs Þórð­ar­son­ar, útvarps­stjóra RÚV, farið úr 1,55 millj­ónum króna á mán­uði í 1,8 millj­ónir króna eftir að ákvörðun um laun hans færð­ist undan kjara­ráði og því hækkað um 16,1 pró­sent. Fimm ára ráðn­ing­ar­tími Magn­úsar Geirs er nú lið­inn og stjórn RÚV vinnur að því að semja við hann upp á nýtt. Þá á ríkið 54 pró­sent eign­ar­hlut í Hörpu en for­stjóri þar er Svan­hildur Kon­ráðs­dótt­ir. Hún er með einna lægstu rík­is­for­stjóra­launin eða um 1,4 millj­ónir króna á mán­uði. Þau laun voru tæp­lega 1,3 millj­ónir króna á mán­uði áður en ákvörðun um launin var færð til stjórnar Hörpu og því hafa laun Svan­hildar hækkað um tíu pró­sent.