Því var nið­ur­staða dóm­stóls­ins að öðru leyti sú að máls­með­ferð íslenskra dóm­stóla í Al Than­i-­mál­inu hafi að öðru leyti verið eðli­leg.

Menn­irnir fjór­ir: Sig­­­urður Ein­­­ar­s­­­son, ­fyrr­ver­andi stjórn­­­­­ar­­­for­­­maður Kaup­­­þings, Hreiðar Már Sig­­­urðs­­­son, fyrr­ver­and­i ­for­­­stjóri Kaup­­­þings, Magnús Guð­­­munds­­­son, fyrr­ver­andi for­­­stjóri Kaup­­­þings í Lúx­em­borg, og Ólafur Ólafs­­­son, sem átti tæp­­­lega tíu pró­­­sent hlut í Kaup­­­þing­i ­fyrir fall hans, fóru fram á að fá 100 þús­und evr­ur, tæp­lega 13,9 millj­ónir króna, í bætur hver vegna máls­ins. Auk þess fóru þeir fram á að fá end­ur­greiddan máls­kostnað fyrir íslenskum dóm­stólum og fyrir Mann­rétt­inda­dóm­stóln­um. Hreiðar Már vildi fá 61 milljón króna, Sig­urður 33,2 millj­ónir króna, Ólafur 38,8 millj­ónir króna og Magnús 43,9 millj­ónir króna. Sam­tals voru end­ur­greiðslu­kröfur þeirra upp á um 177 millj­ónir króna og bóta­kröfur voru upp á 55,4 millj­ónir króna.

Mann­rétt­inda­dóm­stóll­inn komst að þeirri nið­ur­stöðu að íslenska ríkið ætti að greiða hverjum og einum fjór­menn­ing­anna tvö þús­und evr­ur, 277 þús­und krón­ur, auk vaxta. Öðrum fjár­kröfum var hafn­að.

Hreiðar Már sagði við mbl.is í morgun að nið­ur­staðan gefi von um end­ur­upp­töku þess fyrir íslenskum, dóm­stól­um. Ólafur Ólafs­son sagði í til­kynn­ingu sem send var út fyrir hans hönd að hann teldi að nið­ur­staðan sýndi fram á að hann hefði ekki notið „rétt­látr­ar­ ­máls­með­ferðar og úrlausnar fyrir óvil­höllum dóm­stól­um, sem er einn af horn­steinum rétt­ar­rík­is­ins.“ Hann kall­aði nið­ur­stöð­una enn fremur fulln­að­ar­sig­ur.

Keypti hlut í Kaup­þingi á ögur­stundu

Al Than­i-­málið snýst um kaup Mohamed bin Khalifa Al Thani, sem til­heyrir kon­ungs­fjöl­skyld­unni í Katar, á 5,01 pró­sent hlut í Kaup­þingi fyrir 25,6 millj­arða króna þann 22. sept­em­ber 2008, skömmu fyrir banka­hrun, án þess að hann þyrfti að leggja út eina ein­ustu krónu. Við það yrði Al Thani þriðji stærsti hlut­hafi bank­ans.

Kaup­þing, sem var selj­andi hlut­ar­ins myndi líka lána fyrir kaup­unum að öllu leyti, en Al Thani gekkst í sjálfs­á­byrgð fyrir hluta láns­ins sem honum var veitt.

Fram­kvæmd við­skiptan­ana var eft­ir­far­andi: Kaup­þing lán­aði tveimur félögum skráðum til heim­ils á Tortóla-eyju í Bresku Jóm­frú­areyj­unum um 12,8 millj­arða króna hvoru fyrir sig. Annað félagið hét Ser­val Tra­d­ing og var í eigu Mohammed Al Thani. Hitt hét Ger­land Assets og var í eigu Ólafs Ólafs­son­ar. Þessi tvö félög lán­uðu svo þriðja aflands­fé­lag­inu, Choice Stay frá Kýp­ur, sem var líka í eigu Ólafs, alla fjár­mun­ina sem Kaup­þing hafði lánað þeim.

Þaðan voru þeir lán­aðir til íslensks félags í eigu Al Thani, Q Iceland Hold­ing. Dótt­ur­fé­lag þess félag, Q Iceland Fin­ance, keypti svo 5,01 pró­sent hlut­inn í Kaup­þingi.

Staða bank­ans sögð sterk

Greint var frá kaup­unum mánu­dags­morg­un­inn 22. sept­em­ber 2008, fyrir opnun mark­aða. Þar sem að Sheikh Mohammed hafði keypt rétt yfir fimm pró­sent voru kaupin flögg­un­ar­skyld. Það þurfti að senda til­kynn­ingu til Kaup­hall­ar. Hún var birt 8:55 að íslenskum tíma.

Í henni var meðal ann­ars haft eftir Sheikh Mohammed Al Thani: „Við höfum fylgst náið með Kaup­þingi í nokkurn tíma og teljum þetta góða fjár­fest­ingu. Staða Kaup­þing er sterk og við höfum trú á stefnu og stjórn­endum bank­ans, enda hefur Kaup­þing náð góðum árangri við þær erf­iðu aðstæður sem nú eru á mark­aðnum og sýnt fram á getu til þess að breyt­ast og laga sig að nýjum veru­leika í banka­starf­semi. Við lítum á hlut okkar í Kaup­þingi sem lang­tíma­fjár­fest­ingu og hlökkum til að eiga góð sam­skipti við stjórn­endur bank­ans."

Al Thani sagði síðar við starfs­menn sér­staks sak­sókn­ara að hann ræki ekki minni til þess að hafa séð umrædda frétta­til­kynn­ingu né að hafa lagt henni til ummæli.

Hreiðar Már fór líka í við­töl við fjöl­miðla og lýsti yfir ánægju sinni með við­skiptin og sagði þau lýsandi fyrir það alþjóð­lega traust sem Kaup­þing nyti. Í við­tali við RÚV sagði hann að kaupin væru til marks um traust til bank­ans. „Ég held þetta styrki bank­ann. Það er ljóst að það er óraun­hæft fyrir okkur að sækja mikið meira fjár­magn til íslenskra fjár­festa, bank­inn er orð­inn það stór og ef við ætlum að halda áfram að vaxa á alþjóð­legum mark­aði þá verðum við að ná í alþjóð­lega fjár­festa.“

End­ur­greiddi Kaup­þingi en taldi sig blekktan

Kaup­þing féll svo nokkrum dögum síð­ar, nánar til­tekið 9. októ­ber 2008. Við það varð eign­ar­hlutur Al Thani verð­laus.

Sheikh Al Thani hafði ekki ein­ungis fengið lán­aða pen­inga til að kaupa hluti í Kaup­þingi, hann fékk líka 50 millj­óna dala inn í aflands­fé­lag sitt Brooks Tra­d­ing. Það voru pen­ingar sem hann gat ráð­stafað að vild og grunur lék á, sam­kvæmt mati rann­sak­enda, að væri fyr­ir­fram­greiðsla til hans fyrir að taka þátt í svoköll­uðum CLN-við­skiptum fyrir Kaup­þings, en saka­mál vegna þeirra er nú til með­ferðar í hér­aðs­dómi Reykja­vík­ur. CLN-við­skipti Al Thani komust aldrei á kopp­inn.

Þann 8. októ­ber 2008, eftir þrýst­ing frá fólk­inu í kringum Sheikh Al Thani, ákvað Kaup­þing í Lúx­em­borg að selja þessar 50 millj­ónir dali til Kaup­þings á Íslandi á geng­inu 250 krónur á dal. Það gengi var langt yfir skráðu gengi íslenskrar krónu á þessum tíma, sem var 126,8 krónur á dal. Gengið sem Kaup­þing keypti dali Sheiks­ins á skil­aði honum nán­ast sömu upp­hæð og hann skuld­aði vegna kaupa sinna í hluta­bréfum í bank­anum sem myndu verða verð­laus degi síð­ar, eða rúm­lega 12,5 millj­örðum króna.

Þessar krónur voru not­aðar til að greiða inn á skuld Ser­val Tra­d­ing Group, aflands­fé­lags Sheikhs­ins, sem hann var að hluta til í per­sónu­legri ábyrgð fyr­ir. Við það varð tapið af kaup­unum á 5,01 pró­sent hlutnum á Kaup­þing fært að nær öllu leyti yfir á bank­anum sjálf­an.  

Frá því að til­­kynnt var um kaup Al Thani 22. sept­­em­ber 2008 og þangað til að við­­skiptum með bréf Kaup­­þings var hætt 8. októ­ber sama ár urðu alls um 2.700 við­­skipti með bréf í Kaup­­þingi. Velta þeirra var tæp­­lega 34 millj­­arðar króna.

Slitabú Kaup­þings reyndi mjög að end­ur­heimta 50 milljón dala lánið sem Brooks fékk og var notað til að gera Sheikh Al Thani „heilan“ gagn­vart öðrum lánum sem hann var með hjá Kaup­þingi. Búið vildi meina að þetta lán, sem var án ábyrgð­ar, hefði verið notað til að losa Sheikh Al Thani undan per­sónu­legri ábyrgð hans á öðru og stærra láni sem veitt hafði verið til að kaupa hlut í Kaup­þingi. Í mars 2012 var greint frá því að slita­búið ætl­aði sér að stefna Al Thani vegna máls­ins og að málið yrði rekið fyrir íslenskum dóm­stól­um. Tæpu ári síðar náð­ist hins vegar sam­komu­lag um upp­gjör sem varð til þess að fallið var frá öllum mála­rekstri. Það sam­komu­lag fól í sér að Al Thani greiddi til baka 26 millj­ónir dala.

Jóhannes Rúnar Jóhanns­son, sem sat í slita­stjórn Kaup­þings á þessum tíma, bar vitni um þetta upp­gjör við aðal­með­ferð Al Than­i-­máls­ins. Hann sagði að Sheikh Al Thani hefði talið að bú Kaup­þings ætti enga kröfu á hann og „miðað við við­brögð lög­manna hans taldi hann sig vera fórn­ar­lamb í þessum við­skipt­u­m.“ Jóhannes Rúnar bætti við að það mætti „túlka við­brögð hans þannig að hann hafi talið sig blekktan i þessum við­skipt­u­m.“

Mál lög­manna líka fyrir Mann­rétt­inda­dóm­stólnum

Al Than­i-­málið var tekið til rann­sóknar hjá emb­ætti sér­staks sak­sókn­ara og menn­irnir fjórir ákærðir snemma árs 2012.

Upp­haf­lega átti máls­með­ferð í Al Than­i-­mál­inu að fara fram í apríl 2013 en hún frestað­ist þegar að Gestur Jóns­son og Ragnar H. Hall, verj­endur Sig­urðar Ein­ars­sonar og Ólafs Ólafs­son­ar, sögðu sig frá mál­inu þremur dögum áður en að aðal­með­ferð átti að fara fram. Þeir sögð­ust gera þetta vegna þess að réttur skjól­stæð­inga þeirra til rétt­látrar máls­með­ferðar og jafn­ræðis hefði verið þver­brot­inn. Þetta varð til þess að fresta þurfti aðal­með­ferð máls­ins um ótil­greindan tíma.

Gestur og Ragnar voru dæmdir í rétt­ar­fars­sekt fyrir athæfið og þurftu að greiða milljón krónur hvor. Þeir kærðu þá nið­ur­stöðu til Mann­rétt­inda­dóm­stóls Evr­ópu sem komst að þeirri nið­ur­stöðu í lok októ­ber í fyrra að íslenska ríkið hefði ekki gerst brot­legt þegar það sektaði lög­menn­ina. Í byrjun maí 2019 var til­kynnt að yfir­deild dóm­stóls­ins myndi taka fyrir mál lög­mann­anna tveggja.

Fyrsta málið af mörgum

Dómur féll í Al Than­i-­mál­inu í hér­­aðs­dómi Reykja­víkur í mál­inu 12. des­em­ber 2013 og voru sak­­born­ing­­arnir fjórir allir dæmdir til fang­els­is­vist­­ar. Þann 12. febr­úar 2015 var sak­fell­ing þeirra stað­fest af Hæsta­rétti. Hreiðar Már fékk fimm og hálfs árs fang­elsi, Sig­­urður fjögur ár, Ólafur og Magn­ús ­fjögur og hálft ár. Það var fyrsta málið yfir fyrr­ver­andi stjórn­endum Kaup­þings sem nið­ur­staða fékkst í í Hæsta­rétti.

Sam­­kvæmt dómnum beindust brot mann­anna fjög­­urra að öllum almenn­ingi og fjár­­­mála­­mark­aðnum hér á landi í heild. Tjónið sem brotin leiddu af sér, bæði beint og óbeint, yrði sam­­kvæmt Hæsta­rétti ekki metið til fjár. Hann sagði að um væri að ræða alvar­­leg­­ustu glæpi sem „nokkur dæmi verða fundin um í íslenskri dóma­fram­­kvæmd varð­andi efna­hags­brot[...]Á­kærðu, sem ekki hafa sætt refs­ingu fyrr, eiga sér engar máls­bæt­­ur“.

Um var að ræða þyngstu dóma sem fallið höfðu í efna­hags­brota­málum í Íslands­sög­unni.

Alls hafa fimm saka­mál verið höfðuð á hendur Hreið­ari Má. Tveimur þess­arra mála er lokið með sak­fell­ingu fyrir Hæsta­rétti, einu er lokið með sak­fell­ingu í Lands­rétti , einu er lokið með sak­fell­ingu í hér­aðs­dómi, eitt var ómerkt í Hæsta­rétti og vísað aftur til hér­aðs­dóms þar sem það er til umfjöll­unar nú. Hreiðar Már hefur þegar hlotið refs­ingu sem fyllir sex ára refsiramma sem kveðið er á um í lög­um.

Magnús hefur hlotið þrjá refsi­dóma sem hafa skilað honum fjög­urra og hálfs fang­els­is­dóm­um. Þá er Magnús einn ákærðu í CLN-­mál­inu sem enn er til með­ferðar fyrir dóm­stól­um.

Sig­urður Ein­ars­son, fyrr­ver­andi starf­andi stjórn­ar­for­maður Kaup­þings, hefur hlotið tvo refsi­dóma, í Al Than­i-­mál­inu og stóra mark­aðs­mis­notk­un­ar­mál­inu. Í því fyrra hlaut hann fjög­urra ára fang­els­is­dóm og fyrir hið síð­ara hlaut hann eins árs hegn­ing­ar­auka. Hann er auk þess á meðal sak­born­inga í áður­nefndu CLN-­mál­inu.

Ólafur Ólafs­son hefur hlotið einn dóm, í Al Than­i-­mál­inu. Þar var hann dæmdur í fjög­urra og hálfs árs fang­elsi.