Rúmlega 600 milljónir króna í eftirlaun til ráðherra og þingmanna í fyrra
Árið 2003 voru umdeild eftirlaunalög sett sem tryggðu þingmönnum og ráðherrum mun betri lífeyrisgreiðslur en öðrum landsmönnum. Þau voru afnumin 2009 en 203 fyrrverandi þingmenn og ráðherra njóta sérkjara þeirra þó ennþá.
Á árinu 2019 fengu alls 193 fyrrverandi þingmenn eða varaþingmenn greidd eftirlaun upp á samtals 478,3 milljónir króna í samræmi við umdeild eftirlaunalög sem sett voru árið 2003, en afnumin vorið 2009. Auk þess fengu 40 fyrrverandi ráðherrar greitt samkvæmt lögunum, en greiðslur til þeirra námu samtals 129,3 milljónum króna. Samtals námu því lífeyrisgreiðslur til þess hóps fyrrverandi ráðamanna 607,6 milljónum króna, sem er nánast sama krónutala og greidd var til hans á árinu 2018.
Þetta kemur fram í upplýsingum sem Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins (LSR) tók saman fyrir Kjarnann.
Þar kemur einnig fram að enginn fyrrverandi þingmaður greiði iðgjald til sjóðsins af föstu starfi á vegum ríkisins eða stofnana þess. Einn fyrrverandi þingmenn hafi þó nýverið greitt iðgjald til sjóðsins af launum fyrir tilfallandi verkefni eða nefndarstörf.
Enginn fyrrverandi ráðherra greiddi iðgjald af föstu starfi á vegum ríkisins eða stofnana þess í fyrra, en á árinu 2018 gerði einn slíkur það.
Á meðal þeirra sem hafa fengið eftirlaun er Davíð Oddsson, fyrrverandi forsætisráðherra, þrátt fyrir að hann sé enn í fullu starfi sem ritstjóri Morgunblaðsins. Þegar Davíð fór í forsetaframboð árið 2016 var hann spurður um eftirlaunagreiðslur sínar og sagði þá í myndbandi sem framboð hans útbjó að hann fengi 80 prósent af launum forsætisráðherra, sem eru rúmar tvær milljónir króna, í eftirlaun. Því eru eftirlaun Davíðs, samkvæmt því, rúmlega 1,6 milljónir króna á mánuði. Hann fær einnig eftirlaun vegna starfa sinna sem seðlabankastjóri eftir að hann hætti á þingi, en þær greiðslur eru um 70 þúsund krónur á mánuði eftir skatta.
Heildarlaun Davíðs voru um 5,3 milljónir króna á mánuði á árinu 2018, samkvæmt síðasta tekjublaði Frjálsrar verslunar og voru heildartekjur hans þær langhæstu á árinu meðal fjölmiðlafólks á Íslandi í fyrr. Innifalið í þeim launum eru ofangreindar eftirlaunagreiðslur.
Umdeild lög sem afnumin voru eftir bankahrun
Greiðslurnar sem raktar eru hér að ofan eru, líkt og áður sagði, samkvæmt réttindum sem áunnin voru vegna laga sem samþykkt voru árið 2003 um eftirlaun forseta Íslands, ráðherra, alþingismanna og hæstaréttardómara eða eldri laga um lífeyrissjóði alþingismanna og ráðherra.
Lögin, sem voru afar umdeild og juku eftirlaunaréttindi þingmanna og ráðherra stórkostlega, voru afnumin með lögum 25. apríl 2009. Því er starfandi þingmaður eða ráðherra ekki lengur að vinna sér inn réttindi samkvæmt gömlu og umdeildu eftirlaunalögunum.
Í dag greiða þingmenn og ráðherrar einfaldlega í A-deild LSR og ávinna sér þar samskonar réttindi og allir aðrir sjóðsfélagar.
Þeir sem höfðu áunnið sér rétt til töku lífeyris áður en eftirlaunalögin voru afnumin halda þó sínum áunnu réttindum. Það á við um alla þingmenn og ráðherra sem greiddu iðgjöld samkvæmt lögunum frá því að þau tóku gildi 2003 og þangað til að þau voru afnumin skömmu eftir bankahrunið.
Fjöldi þeirra fyrrum þingmanna eða varaþingmanna sem þiggja eftirlaun samkvæmt lögunum frá 2003 fjölgaði töluvert ár frá ári eftir að lögin voru samþykkt. Árið 2007 voru þeir 129 talsins og voru orðnir 218 árið 2013.
Árið 2018 voru þeir 189 alls en fjölgaði aftur í fyrra þegar þeir voru 193.
Ráðherrar sem fengu greidd eftirlaun samkvæmt lögunum voru 35 árið 2007 og voru orðnir 49 árið 2013. Í fyrra voru þeir hins vegar 40 talsins.
Rýmri eftirlaunaréttur vegna þess að það var erfitt að fá vinnu
Frumvarpið umdeilda varð að lögum í desember 2003. Fyrir utan að það fæli í sér mun rýmri eftirlaunaréttindi fyrir forseta Íslands, ráðherra, þingmenn og hæstaréttardómara en tíðkaðist almennt þá var einnig kveðið á um það að fyrrverandi ráðherrar sem höfðu setið lengi gætu farið á eftirlaun við 55 ára aldur.
Flutningsmenn frumvarpsins voru upphaflega úr öllum stjórnmálaflokkum sem þá sátu á Alþingi. Eftir að innihald þess komst í umræðuna snerist hluti flutningsmanna gegn því. Halldór Blöndal mælti fyrir frumvarpinu, en hann hafði lengi verið þingmaður og ráðherra Sjálfstæðisflokksins.
Í greinargerð frumvarpsins sagði að skýring þess að umræddur hópur ráðamanna ætti að fá rýmri eftirlaunarétt en aðrir væri sú að þetta væru æðstu opinberu embætti og störf í þjóðfélaginu og vandasöm eftir því. „Forseti Íslands og alþingismenn þiggja umboð sitt til starfa beint frá þjóðinni í almennum kosningum og sækja endurnýjun þess á a.m.k. fjögurra ára fresti. Sama gildir í raun og veru um ráðherra. Það er því lýðræðisleg nauðsyn að svo sé búið að þessum embættum og störfum að það hvetji til þátttöku í stjórnmálum og að þeir sem verja meginhluta starfsævi sinnar til stjórnmálastarfa á opinberum vettvangi og gegna þar trúnaðar- og forustustörfum geti dregið sig í hlé og vikið fyrir yngra fólki án þess að hætta fjárhagslegri afkomu sinni.“
Þá sagði einnig að það væri mikilsvert í lýðræðisþjóðfélagi að ungt efnisfólk gæfi kost á sér til stjórnmálastarfa og þyrfti ekki að tefla hag sínum í tvísýnu með því þótt um tíma byðust betur launuð störf á vinnumarkaði. „Svo virðist sem starfstími manna í stjórnmálum sé að styttast eftir því sem samfélagið verður opnara og margþættara og fjölmiðlun meiri og skarpari. Við því er eðlilegt að bregðast, m.a. með því gera þeim sem lengi hafa verið í forustustörfum í stjórnmálum kleift að hverfa af vettvangi með sæmilega örugga afkomu og án þess að þeir þurfi að leita nýrra starfa seint á starfsævinni.“
Stjórnarþingmenn auk eins annars tryggðu málinu framgang
Allir þingmenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, sem mynduðu ríkisstjórn þess tíma, greiddu atkvæði með frumvarpinu. Aðrir greiddu ýmist atkvæði á móti eða sátu hjá, nema Guðmundur Árni Stefánsson, þá þingmaður Samfylkingarinnar, en hann var einn flutningsmanna frumvarpsins. Guðmundur Árni greiddi atkvæði með því að frumvarpið yrði að lögum.
Í desember 2008, fimm árum og einum degi eftir að eftirlaunalögin voru samþykkt, breytti Alþingi þeim og hækkaði meðal annars lágmarksaldur við eftirlaunatöku úr 55 árum í 60.
Áunnin réttindi stóðu hins vegar eftir óskert og því ljóst að margir fyrrum forvígismenn stjórnmálanna hafi náð að safna töluverðum réttindum á meðan að lögin voru í gildi. Lögin umdeildu voru loks afnumin vorið 2009 hvað varðar þingmenn og ráðherra þó kaflarnir um hæstaréttardómara og forseta hafi verið látnir halda sér. Málið var á meðal þeirra sem rötuðu í verkefnaskrá minnihlutastjórnar Samfylkingar og Vinstri grænna, sem var varin af Framsóknarflokknum, og sat frá byrjun febrúar 2009 og fram að kosningum í apríl sama ár.
Lestu meira:
-
11. janúar 2023Vatn á myllu kölska
-
10. janúar 2023Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
-
7. janúar 2023Með hverjum stendur þú?
-
26. desember 2022Árið 2022: Húsnæðismarkaðurinn át kaupmáttinn
-
23. desember 2022Íslensk veðrátta dæmd í júlí
-
22. desember 2022Verðbólgan upp í 9,6 prósent – Einungis tvívegis mælst meiri frá 2009
-
21. desember 2022VR búið að samþykkja kjarasamninga – 82 prósent sögðu já
-
20. desember 2022Hvers vegna Efling þarf öðruvísi samning
-
19. desember 2022Kjarasamningur SGS samþykktur hjá öllum 17 aðildarfélögunum
-
18. desember 2022Kaupmáttur ráðstöfunartekna ekki dregist jafn mikið saman í næstum tólf ár
