Árið 2020 átti að verða við­spyrnu­ár. Þegar fjár­lög vegna yfir­stand­andi árs voru sam­þykkt gerðu þau ráð fyrir að rík­is­sjóður myndi verða rek­inn með tæp­lega tíu millj­arða króna halla. Í til­kynn­ingu frá fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­inu sagði að sá slaki væri gefin til að „styðja við hag­kerfið nú þegar það gengur í gegnum skamm­vinna nið­ur­sveiflu.“

Svo skall COVID-19 far­ald­ur­inn á og breytti öllu.

Síðan þá hefur hin efna­hags­lega staða breyst til hins verra nán­ast dag frá degi. Hér að neðan er sú breyt­ing sem átt hefur sér stað á sviðs­myndum og vænt­ingum í efna­hags­málum þjóðar síð­ustu tæpu þrjá mán­uði rak­in.

5. febr­úar 2020: Seðla­banki Íslands birtir hag­vaxt­ar­spá

Hag­vaxta­spá Seðla­banka Íslands kynnt í febr­ú­ar­hefti rits­ins Pen­inga­mál. Spáin gerði ráð fyrir að hag­vöxtur í ár yrði 0,8 pró­sent og hafði spáin þá versnað umtals­vert frá því í nóv­em­ber 2019, þegar hún gerði ráð fyrir 1,6 pró­sent hag­vexti. Þar segir að í stað þess að aukast lít­il­lega sé nú útlit fyrir að útflutn­ingur vöru og þjón­ustu drag­ist saman í ár og yrði það í fyrsta sinn frá því snemma á tíunda ára­tug síð­ustu aldar sem útflutn­ingur dregst saman tvö ár í röð. „Hæg­ari bati í ferða­þjón­ustu, fram­leiðslu­hnökrar í áliðn­aði og loðnu - brestur annað árið í röð vega þar þungt. Þá hækk­aði álag á vexti fyr­ir­tækja­lána nokkuð undir lok síð­asta árs sem veldur því að nú er talið að atvinnu­vega­fjár­fest­ing auk­ist hægar í ár og á næsta ári en áður var spáð.“ 

23. febr­ú­ar: „Við sem ferða­manna­land erum ekki búin að taka neinum breyt­ing­um“

COVID-far­ald­ur­inn var ekki farin að hafa telj­andi áhrif á Íslandi né far­inn að vigta af viti inn í umræð­una hér­lend­is. Stærsta málið í umræð­unni var þvert á móti mögu­leg sala á rík­is­banka og hvort að það ætti að grípa til sér­tækra aðgerða til að lækka arð­semi íslenskra orku­fyr­ir­tækja til að aðstoða alþjóð­leg stór­fyr­ir­tæki sem reka álver á Íslandi að ná fram betri rekstr­ar­af­komu.

Bjarni Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, mætti í við­tal í Silfr­inu og sagði að ríkið væri í „sölugírn­um“ þegar kæmi að sölu Íslands­banka. Það væri gríð­­ar­­legt hags­muna­­mál að ríkið lægi ekki ­með á annað hund­rað millj­­arða í fjár­­­mála­­fyr­ir­tæki á sama tíma og allir væru ­sam­­mála um að það þurfi að auka inn­­viða­fjár­­­fest­ing­­ar. „Þetta er algjör­­lega rakið mál.“

Til lengri tíma litið sagð­ist hann ekki hafa áhyggjur af hag­­kerf­inu. „Við búum hér yfir grænni orku og hún verður eft­ir­­sótt í fram­­tíð­inni og við sem ferða­­manna­land erum ekki búin að taka neinum breyt­ing­­um. Þannig að til lengri tíma hef ég engar áhyggjur af tæki­­færum Íslands.“

10. mars: Aðgerða­pakki núll

Rík­is­stjórn Íslands kynnti áætlun sína um frek­ari aðgerðir til að mæta efna­hags­­legum áhrifum af útbreiðslu veirunnar sem veldur COVID-19 og almennrar kóln­unar í hag­kerf­inu. Það má kalla hann aðgerða­pakka núll.

Í þeim pakka, sem taldi sjö aðgerð­ir, voru meðal ann­ars aðgerðir sem þegar höfðu verið kynnt­ar, eins og til­færsla á inn­stæðum Íbúða­lána­sjóðs úr Seðla­banka Íslands og yfir til við­skipta­banka til að auka laust fé innan þeirra. Þá hafði áður verið greint frá því að aukin kraftur yrði settur í fjár­fest­ingar hins opin­bera og engar nýjar slíkar voru til­greindar á blaða­manna­fundi rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Þar var hins vegar greint frá því að fyr­ir­tækjum sem gætu lent í tíma­bundnum rekstr­­ar­örð­ug­­leik­um ­vegna tekju­­falls yrði veitt svig­­rúm, t.d. með lengri fresti til að standa skil á sköttum og opin­berum gjöld­um og að gistin­átta­skattur verði felldur nið­ur. Rík­is­stjórnin greindi líka frá því að hún ætl­aði í mark­aðsá­tak erlendis „þeg­ar að­­stæður skap­­ast til þess að kynna Ísland sem áfanga­­stað, auk átaks til að hvetja til ferða­laga Íslend­inga inn­­an­lands.“

Virkt sam­tal myndi svo eiga sér stað um hvernig bankar ættu að taka á stöðu fyr­ir­tækja sem gætu ekki staðið við greiðslur af lánum né almennar rekstr­ar­greiðsl­ur, eins og launa­greiðsl­ur. Engin nið­ur­staða úr því sam­tali var þó kynnt um hvernig þeim málum verði háttað að öðru leyti en að til stæði að reyna að fleyta „líf­væn­legum fyr­ir­tækj­um“ í gegnum þann kúf sem framundan væri.

12. mars: Banda­ríkin lok­ast

Don­ald Trump, for­seti Banda­ríkj­anna, til­kynnti um ferða­bann milli Evr­ópu og Banda­ríkj­anna. Það átti að standa yfir í 30 daga. Und­an­farin ár hafa flestir þeirra sem heim­sækja Ísland sem ferða­menn komið frá Banda­ríkj­un­um. Í fyrra komu þaðan 464 þús­und manns, sem var þriðj­ungi færri en metárið 2018.

15. mars: Sam­komu­bann tekur gildi á Íslandi

Við­­burðir þar sem fleiri en hund­rað manns koma saman yrðu óheim­ilir sam­­kvæmt til­­lög­unni. Það myndi eiga við til dæmis stóra vinn­u­­staði, íþrótta­við­­burði, versl­­anir og kvik­­mynda­hús. Á fámenn­­ari við­­burðum átti fólk halda tveggja metra fjar­lægð sín á milli­. ­Bannið átti ekki að gilda um flug­­­vélar og skip og náði því ekki til alþjóða­hafna og flug­­valla. Einnig var greint frá því að tak­­mörkun yrði á skóla­­starfi.

16. mars: Evr­ópa lok­ast

Fram­­kvæmda­­stjórn Evr­­ópu­­sam­­bands­ins mælt­ist til þess að öll ríki sam­bands­ins, sem og nágranna­lönd sem standa utan þess, myndu banna öll „ónauð­­syn­­leg ferða­lög“ til Evr­­ópu. Í raun þýddi þetta tíma­bundið ferða­bann sem næði til alls heims­ins. Ein­ungis Evr­­ópu­­búar fengju þá að ferð­­ast til Evr­­ópu, nema í und­an­­tekn­ing­­ar­til­­fell­­um. Með þessum aðgerðum hafði öllum helstu mark­aðs­svæðum íslenskrar ferða­þjón­ustu verið lok­að. 

17. mars: 100 millj­arða halli

Bjarni Bene­dikts­son fór í við­tal við Bítið á Bylgj­unni og  sagði meðal ann­ars að rík­­is­­sjóður gæti verið rek­inn með hund­rað millj­­arða króna halla á þessu ári en mik­il­vægt væri að fólk haldi störfum sín­um. Aðgerðir rík­­is­­stjórn­­­ar­innar vegna heims­far­ald­­ur­s­ins miði að því.

19. mars: Von­ast til að hluta­bætur kosti tólf til tutt­ugu millj­arða

Kjarn­inn birtir upp­lýs­ingar úr kostn­að­ar­mati sem unnið var vegna hluta­bóta­leið­ar­innar svoköll­uðu. Bjartasta sviðs­myndin gerði ráð fyrir því að ein­ungis fimm þús­und manns myndu nýta sér leið­ina en sú sem stjórn­völd voru að reikna með gerði ráð fyrir að þeir yrðu á bil­inu 20-30 þús­und. Ásmundur Einar Daða­son, félags- og barna­mála­ráð­herra, sagði í fréttum Stöðvar 2 þann dag að „það fjár­magn sem fer í þetta [fer] mjög mikið upp og má gera ráð fyrir því að það verði á bil­inu tólf til tutt­ugu millj­arð­ar, eftir því hversu margir nýta sér úrræð­ið.“

21. mars: Aðgerða­pakki 1.0

Stjórn­völd kynntu fyrsta alvöru aðgerða­pakka sinn vegna aðstæðna í efna­hags­líf­inu. Aðgerð­irnar sagðar vera „stærstu ein­stöku efna­hags­að­gerðir sög­unn­ar“. Kostn­að­ur­inn vegna hluta­bóta­leið­ar­innar þar reikn­aður sem 22 millj­arðar króna fram til 1. júní, og hafði því hækkað frá mati Ásmundar Ein­ars, sem sett var fram tveimur dögum áður. 

Aðgerða­pakk­inn fólst utan þess aðal­lega í að Seðla­bank­inn geti veitt ábyrgðir fyrir lánum til fyr­ir­tækja upp á tugi millj­arða króna, að heim­ila frek­ari frestun á greiðslum opin­berra gjalda, afnema gis­in­átta­skatt, lækka banka­skatt og greiða út barna­bóta­auka. Þá átti að leyfa fólki að nota sér­eign­ar­sparnað sinn. Umfang aðgerða í pakk­anum var metið á 230 millj­arða króna.

23. mars: Sex til sjö pró­sent sam­dráttur

Sam­­kvæmt sviðs­­myndum sem unnið væri með liti út fyrir að Ísland gæti verið á leið í svip­aða nið­­ur­­sveiflu og eftir banka­hrun­ið, eða sex til sjö pró­­sent sam­­drátt, sam­kvæmt orðum Bjarna Bene­dikts­sonar í morg­un­út­varpi RÚV. Í sviðs­­mynd­unum væri talið að meðal atvinn­u­­leysi gæti orðið um átta pró­­sent en Bjarni ítrek­aði hversu mikið óvissa væri um allt fram­hald. „Við erum í dálítið mik­illi þoku í augna­blik­in­u.“

Hann sagði ekki gott að segja hvenær við myndum finna botn efna­hagslægð­­ar­inn­­ar. „Ég held að það sé lang­best að vera hrein­skilin með það að við erum á leið­inni inn í krís­una. Þetta er bara rétt að byrja vegna þess að áhrifin af því að það komi ekki ferða­­menn til dæmis smit­­ast víða um sam­­fé­lagið og birt­­ast okkur ekki síður í apríl og maí heldur en menn hafa séð í dag og inn í sum­­­ar­ið. Það er langur tími í að við finnum botn­inn ef við tölum um þetta í ein­hverjum vik­um, og mög­u­­lega í mán­uð­u­m.“

23. mars á mið­nætti: Hert sam­komu­bann tekur gildi

Mörk mann­­fjölda við skipu­lagða við­burði fær­t úr 100 manns niður í 20 manns.

Sund­laug­um, lík­­ams­­rækt­­­ar­­stöðv­um, skemmti­stöð­um, spila­­söl­um, spila­köss­um og söfn­um lokað og starf­­semi og þjón­usta sem krefst mik­ill­ar ná­lægðar milli fólks eða skap­ar hættu á of mik­illi ná­lægð varð óheim­il. Þar und­ir féll allt íþrótt­a­starf og einnig all­ar hár­greiðslu­­stof­­ur, snyrt­i­­stof­­ur, nudd­­stof­ur og önn­ur sam­­bæri­­leg starf­­sem­i. 

25. mars: Svartasta mynd Seðla­bank­ans reikn­aði með tæpum fimm pró­sentum

Seðla­banki Íslands kynnti sviðs­myndir sínar opin­ber­lega. Sam­kvæmt þeim var reiknað með 2,4 til 4,8 pró­­sent sam­drætti í lands­fram­­leiðslu á árinu 2020. Mild­­ari sviðs­­myndin gerði ráð fyrir 37 pró­­sent fækkun ferða­­manna á árinu 2020 sem myndi leiða til 14 pró­­sent sam­­dráttar í heild­­ar­út­­­flutn­ingi í ár. Dekkri sviðs­­myndin gerði ráð fyrir 55 pró­­sent fækkun ferða­­manna sem myndi leiða að sér 21 pró­­sent sam­­drátt í útflutn­ing­i. 

Sviðs­­mynd­­irnar gerðu ráð fyrir miklum breyt­ingum á atvinn­u­­leysi og að það myndi að með­­al­tali verða á bil­inu 5,7 til 7,0 pró­­sent árið 2020. Þá var búið að taka til­­lit til þess að þús­undir launa­­manna í einka­­fyr­ir­tækjum myndu fara á hluta­bætur úr Atvinn­u­­trygg­inga­­leys­is­­sjóð­i. 

2. apr­íl: Seðla­bank­inn upp­færir svört­ustu sviðs­mynd sína

Í upp­færðum sviðs­myndum Seðla­banka Íslands, sem kynntar voru á fundi pen­inga­stefnu­nefndar þennan dag, gerði mild­ari sviðs­myndin ráð fyrir 3,7 pró­sent sam­drætti í hag­vexti í ár og 18,7 pró­sent minni útflutn­ingi á vöru og þjón­ustu en í fyrra. Hin dekkri gerði ráð fyrir 6,4 pró­sent sam­drætti og að útflutn­ingur myndi drag­ast saman um 27,2 pró­sent. Vert er að minna á að grunn­spá pen­inga­stefnu­nefnd­ar, sem var kynnt í febr­úar og áður en að kór­ónu­veiru­far­ald­ur­inn reið yfir, gerði ráð 1,6 pró­sent hag­vexti. Seðla­bank­inn reikn­aði með því að atvinnu­leysi gæti í versta falli farið upp í 7,5 pró­sent. 

14. apr­íl: AGS spáir meiri sam­drætti en Seðla­bank­inn

Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóð­ur­inn birti spá um 7,2 pró­sent sam­drátt í íslensku efna­hags­lífi í ár en að hag­kerfið myndi bragg­ast hratt á næsta ári og upp­lifa sex pró­sent hag­vöxt. Sjóð­ur­inn spáði einnig átta pró­sent atvinnu­leysi hér­lendis í ár. 

16. apr­íl: Spá 17 pró­sent atvinnu­leysi

Atvinnu­leysi mun verða allt að 17 pró­sent í apríl sam­kvæmt áætlun Vinnu­mála­stofn­un­ar, sem er mesta atvinnu­leysi frá því að mæl­ingar hófust árið 1957. Um 14.000 manns þáðu þennan dag atvinnu­leys­is­bætur og um 35 þús­und manns voru í lækk­uðu starfs­hlut­falli í gegnum hluta­bóta­leið­ina sem nam 37 pró­sent að með­al­tali. 

17. apr­íl: Skýrsla segir að 330 millj­arðar króna muni ekki skila sér

Skýrsla sem KPMG vann með Ferða­mála­stofu og Stjórn­stöð ferða­mála er opin­beruð. Í henni eru birtar spár um hvaða áhrif hrunið í ferða­þjón­ustu vegna útbreiðslu kór­ónu­veirunnar muni hafa á tekju­öflun grein­ar­inn­ar. Þar er reiknað með að komur ferða­manna til Íslands muni drag­ast saman um 43 til 69 pró­sent á árinu 2020. Bjart­sýn­asta spáin gerði ráð fyrir að fjöldi erlendra ferða­manna sem komi hingað til lands verði rétt rúm­lega helm­ingur þess sem kom í fyrra, þegar þeir voru um tvær millj­ón­ir. Svart­sýn­asta spáin gerði ráð fyrir að erlendu ferða­menn­irnir verði ein­ungis 600 þús­und. 

Afleið­ingin af þessu yrði kolsvört: reiknað er með að gjald­eyr­is­tekjur drag­ist saman um 275 til 330 millj­arða króna. 

21. apr­íl: Aðgerða­pakki 2.0 kynntur

Rík­is­stjórnin kynnti annan aðgerða­pakka sinn. Lok­un­ar­styrkir til fyr­ir­tækja sem ríkið lét loka með boð­valdi, stuðn­ings­lán með 100 pró­sent rík­is­á­byrgð til lít­illa fyr­ir­tækja, bón­us­greiðslur til fram­línu­starfs­manna og óút­færðar styrk­veit­ingar upp á 350 millj­ónir króna til einka­rek­inna fjöl­miðla voru á meðal aðgerða sem mynd­uðu nýjasta pakka íslenskra stjórn­valda. Stjórn­völd meta heild­ar­um­fang aðgerð­anna sem nálægt 60 millj­örðum króna.

Bjarni Bene­dikts­son fór í við­tal við mbl.is eftir á og sagði að ef tekju­­fall rík­­is­ins sé lagt sam­an við út­gjalda­auka þess vegna COVID-19 væri hægt að gera ráð fyr­ir að halli rík­­is­­sjóðs yrði 250 millj­­arðar króna í ár. 

Aðrir stjórn­mála­menn og sér­fræð­ingar í efna­hags­málum sem Kjarn­inn hefur rætt við segja ein­boðið að hall­inn verði yfir 300 millj­arða króna í ár.

27. apr­íl: Reiknað með 13 pró­sent sam­drætti

Í nýju haglík­­ani sem Við­­skipta­ráð Íslands hefur sett fram um þróun lands­fram­­leiðslu til árs­ins 2030 er gert ráð fyrir að sam­­dráttur í lands­fram­­leiðslu á árinu 2020 verði 12,8 pró­­sent. Það sam­svarar því að hún lækki um 379 millj­­arða króna á yfir­­stand­andi ári. 

For­­sendur lík­­ans­ins eru meðal ann­­ars þær að atvinn­u­­vega­fjár­­­fest­ing drag­ist saman um 40 pró­­sent, að þjón­ust­u­út­­­flutn­ing­­ur, sem felur meðal ann­­ars í sér ferða­­þjón­ustu, minnki um 59 pró­­sent og að íbúða­fjár­­­fest­ing drag­ist saman um 25 pró­­sent. Við­­skipta­ráð telur ­sviðs­­mynd­ina sem dregin er upp þegar farið er inn í líkanið sé „afar dökk en raun­­sæ“.