Í pistli sem birtist hér í Kjarnanum sl. sunnudag, 24. maí, var fjallað um yfirstandandi rannsókn á embættisfærslu Inger Støjberg í tíð hennar sem ráðherra innflytjendamála í Venstre stjórn Lars Løkke Rasmussen. Rannsóknin er gerð samkvæmt ákvörðun ríkisstjórnar Mette Frederiksen, og samþykkt af danska þinginu, Folketinget. Henni er ætlað að komast að því hvort tiltekin fyrirskipun, sem ráðherrann fyrrverandi gaf árið 2016, hafi verið í andstöðu við lög.
Rannsóknarnefndin hóf störf í janúar á þessu ári og fékk þá í hendur öll gögn (utan eitt sem síðar verður getið) sem Umboðsmaður þingsins hafði óskað eftir og varða málið. Gögnin eru mikil að vöxtum. Málið hefur margsinnis verið rætt í þinginu, á nefndafundum og í ráðuneyti innflytjendamála. Ráðherrann fyrrverandi, Inger Støjberg, hefur margoft setið fyrir svörum, bæði í þingsal og hjá þingnefndum og þar að auki hafa verið skrifuð ótal minnisblöð og álitsgerðir vegna þeirrar ákvörðunar ráðherrans sem nú er til rannsóknar.
Yfirheyrslur rannsóknarnefndarinnar hófust 14. maí sl. og standa, með hléum, fram eftir sumri eða fram á haust. Fjölmargir hafa verið boðaðir í skýrslutöku hjá nefndinni og fremstir í yfirheyrsluröðinni voru embættismenn úr ráðuneyti og stofnunum. Síðastliðinn sunnudag, 24. maí, var komið að Inger Støjberg, yfirheyrslur yfir henni stóðu í tvo daga. Í öllum þeim gagnahaug sem rannsóknarnefndin hefur undir höndum er ekki að finna, skjal sem Inger Støjberg dró fram í dagsljósið á sunnudaginn „eins og kanínu úr hatti sjónhverfingamanns“ sagði blaðamaður Berlingske þegar hann lýsti því sem fram fór. En áður en lengra er haldið er rétt að rifja upp um hvað málið snýst.
Tilkynning eða tilskipun
25. janúar 2016 greindu danskir fjölmiðlar frá því að meðal þeirra sem byggju í búðum hælisleitenda í Danmörku væru að minnsta kosti nokkur pör, þar sem annar aðilinn væri undir lögaldri, sem í Danmörku er 18 ár. Þegar Inger Støjberg sá þessa frétt var hún í bíl sem sat fastur í umferðarteppu í Brussel. Hún varð hoppandi ill og skrifaði á Facebook að þessu yrði strax að breyta og hún myndi skipa Útlendingastofnun að bregðast við, þegar í stað. Með ráðherranum í bílnum var Lykke Sørensen, þáverandi yfirlögfræðingur ráðuneytisins og helsti ráðgjafi ráðherrans, ásamt fleirum.
10. febrúar 2016 sendi ráðuneyti innflytjendamála í Danmörku frá sér fréttatilkynningu vegna hælisleitenda og flóttafólks. Í tilkynningunni sagði að sambýlisfólk, eða hjón, þar sem annar aðilinn væri yngri en 18 ára mættu ekki búa saman. Engu skipti þótt parið ætti barn. Án undantekninga. Embættismenn í ráðuneytinu sögðu ráðherranum að þessi ákvörðun stæðist ekki lög því samkvæmt þeim bæri að meta hvert tilfelli sjálfstætt. Þar að auki væri þetta brot á barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna. „Með þessu ert þú að taka ákveðna áhættu“ sagði áðurnefndur yfirlögfræðingur, Lykke Sørensen. „Þá áhættu er ég tilbúin að taka“ svaraði Inger Støjberg. Vitni voru að þessum orðaskiptum.
Þegar málið var rætt í þinginu, sem gerðist margoft, talaði ráðherrann ætíð um fréttatilkynninguna sem tilskipun. 24. febrúar 2016, hálfum mánuði eftir að tilkynningin (tilskipunin) birtist sagðist ráðherrann, á þingfundi, hafa fyrirskipað Útlendingastofnuninni (Udlændingestyrelsen) að breyta vinnulagi þannig að enginn hælisleitandi, undir lögaldri (18 ára) gæti búið með maka eða sambýlingi. Þetta gilti um alla. Þetta svar ráðherrans við spurningu þingmanns liggur fyrir í þingskjölum.
Útlendingastofnun fór að fyrirmælum ráðherrans
Við yfirheyrslur rannsóknarnefndarinnar hefur komið fram að Útlendingastofnunin fékk aldrei nein fyrirmæli eða leiðbeiningar frá ráðuneytinu, aðrar en áðurnefnda fréttatilkynningu en hófst þegar handa við að framfylgja því sem þar stóð. Frá 10. febrúar 2016 til 25. apríl sama ár voru samtals 32 pör neydd til að flytja sundur. Á lista Útlendingastofnunar má lesa að mesti aldursmunur var 13 ár, maðurinn 30 ára en stúlkan 17 ára, minnsti aldursmunur 1 ár. Yngstu stúlkurnar á listanum (6 talsins) voru 15 ára, yngstu piltarnir (3 talsins) 17 ára.
Kvartað til Umboðsmanns þingsins
25.apríl 2016 barst Útlendingastofnun bréf frá Umboðsmanni þingsins. Þar var spurt um framkvæmd „aðskilnaðarfyrirmælanna“. Þá hafði par, sem hafði verið neytt til að flytja í sundur, án þess að mál þess væri skoðað og metið sérstaklega, kvartað til Umboðsmanns og vísað í lög. Útlendingastofnun tilkynnti að framkvæmdinni yrði samstundis breytt. Þetta var upphaf þess máls sem nú er til rannsóknar.
Kanínan úr hattinum
Við yfirheyrslur rannsóknarnefndarinnar yfir Inger Støjberg sl. sunnudag (24. maí) gerðist það að ráðherrann fyrrverandi dró fram minnisblað (notat) sem hún sagðist hafa samþykkt (godkendt) 9. febrúar 2016, daginn áður en fréttatilkynningin var send út. Á minnisblaðinu stóð, að hægt væri að skoða mál einstakra para (at der kunne ske en individuel sagsbehandling). Þetta skjal, minnisblaðið, hafði hvorki Inger Støjberg, né nokkur annar, áður nefnt. Og því hafði ekki verið skilað til umboðsmanns, sem þó hafði farið fram á að fá öll skjöl varðandi málið afhent. Augnablikinu þegar Inger Støjberg dró fram skjalið líkti blaðamaður Berlingske við það þegar kanína birtist í hatti töframanns. Þegar spurt var hvers vegna þetta skjal hefði ekki verið sent umboðsmanni sagði Inger Støjberg að samskiptin við hann hefðu verið í höndum embættismanna og á þeirra ábyrgð.
Fréttamenn sem voru viðstaddir yfirheyrslurnar sögðu að rannsóknarnefndin hefði strax bent Inger Støjberg á að þetta sem á skjalinu stæði væri í algjörri mótsögn við allt sem hún hefði áður sagt. Því svaraði hún ekki beint, en endurtók margoft að þetta nýframkomna skjal sýndi og sannaði að hún hefði farið að lögum.
Yfirlögfræðingurinn aftur kallaður fyrir
Eftir að Inger Støjberg hafði dregið fram hið áður óþekkta minnisblað kvaddi rannsóknarnefndin Lykke Sørensen, yfirlögfræðinginn fyrrverandi, aftur á sinn fund og spurði út í skjalið. Þar sagðist hún eiginlega ekkert muna eftir þessu skjali. Þótt það hafi verið skrifað og staðfest af ráðherra skipti minnisblað af þessu tagi ekki máli, með tilliti til laga. Einkum og sérílagi þegar ráðherrann hefði marglýst yfir að fréttatilkynningin, sem undirrituð var af ráðherranum sjálfum, væri tilskipun. „Minnisblað á skúffubotni getur ekki verið grundvallarskjal“.
Fáorð flokkssystkini
Danskir stjórnmálaskýrendur, og fréttamenn, hafa fylgst náið með rannsókninni á embættisfærslum Inger Støjberg. Blaðamenn Politiken og Berlingske hafa ítrekað leitað viðbragða flokkssystkina hennar á þingi, vegna rannsóknarinnar, en lítt orðið ágengt. Einungis örfáir þingmenn hafa viljað tjá sig um málið og þeir sem á annað borð hafa fengist til að ræða við blaðamenn leggja áherslu á að þeir séu sammála þeim skoðunum Inger Støjberg að vilja koma í veg fyrir að ungar stúlkur séu þvingaðar í hjónabönd, eða sambúð. Blaðamenn segja augljóst að Inger Støjberg vilji beina umræðunni í samfélaginu í þessa átt. Rannsóknin snýst hins vegar um það hvort ráðherrann hafi brotið lög.
Safnað fyrir auglýsingum
Síðastliðinn þriðjudag (26. maí) hófst söfnun sem ætlað er að kosta auglýsingar til styrktar Inger Støjberg. Forsvarsmaður þessarar söfnunar er Pernille Vermund formaður stjórnmálaflokksins Nýju borgaralegu. Flokkurinn, sem var stofnaður 2015 og hefur fjóra þingmenn, fylgir harðri hægristefnu og telur stefnu annarra flokka á danska þinginu gagnvart útlendingum, sem aðhyllast múslimskar skoðanir og trúarviðhorf, og vilja flytja til Danmerkur, alltof linkulega. Slagorð söfnunnarinnar er „Danskerne støtter Støjberg”. Pernille Vermund segist þess fullviss að margir Danir styðji sjónarmið Inger Støjberg, og Nýju borgaralegu, varðandi útlendinga og barnahjónabönd.
Rannsóknarnefndin er ekki dómstóll
Búast má við að rannsóknin á embættisfærslum Inger Støjberg standi fram á haust. Fjölmargir embættismenn og einhverjir fyrrverandi ráðherrar eiga eftir að koma á fund rannsóknarnefndarinnar.
Að lokum er rétt að geta þess að rannsóknarnefndin er ekki dómstóll. Hennar hlutverk er einungis að skera úr um hvort ákvarðanir og embættisfærsla Inger Støjberg hafi brotið í bága við lög.
Verði niðurstaða rannsóknarnefndarinnar sú að Inger Støjberg hafi brotið lög er það þingsins að ákveða hvort málið fari fyrir landsdóm (rigsret). Slíkur dómstóll dæmir eingöngu í málum sem varða starfandi, eða fyrrverandi, ráðherra. Landsdómstóll í Danmörku hefur aldrei komið saman á þessari öld og á öldinni sem leið gerðist það fjórum sinnum.
