Í umfjöllun AP frétta­stof­unnar um eft­ir­mála dóms hæsta­réttar Banda­ríkj­anna, sem kveð­inn var upp 24. júní síð­ast­lið­inn og kvaddi á um að réttur til þung­un­ar­rofs væri ekki stjórn­ar­skrár­var­inn, er rætt við fjölda lækna og kvenna sem nú reyna sitt besta til að takast á við þennan nýja raun­veru­leika.

Þegar hafa komið upp fjöldi til­fella þar sem heil­brigð­is­starfs­fólk hefur þurft að fresta eða jafn­vel neita alvar­lega veikum konum um lífs­nauð­syn­legar aðgerð­ir. Þannig fékk heilsu­gæsla í Ohio sem sér­hæfir sig í þung­un­ar­rofi í síð­ustu viku sím­töl frá tveimur konum sem gengu með utan­legs­fóstur en hafði verið neitað um lækn­is­þjón­ustu. Við þung­anir þar sem fóstrið vex utan legs eru lífslíkur þess engar og geta þær verið lífs­hættu­legar móð­ur­inni sé ekki gripið inn í.

Þetta er aðeins eitt dæmi um þau skelfi­legu áhrif sem bann við þung­un­ar­rofi hef­ur. Jessian Munoz, kvenna- og fæð­ing­ar­læknir í Texas, einu ríkj­anna sem hefur lagt bann við þung­un­ar­rofi, sem sér­hæfir sig í háá­hættu­þung­un­um, sem AP frétta­stofan ræddi við, segir það skipta sköpum að lækn­is­fræði­legar ákvarð­anir séu skýrar og skil­merki­leg­ar. Hingað til hafi það verið þannig að sé líf móður í hættu skuli fóstrið rak­leiðis fjar­lægt úr leg­inu, hvort sem það sé gert með lyfjum eða aðgerð. Nú þurfi læknar hins vegar að meta hvort sjúk­ling­ur­inn sé „nægi­lega veik­ur“ til þess að hægt sé að rétt­læta þung­un­ar­rofið fyrir lög­un­um. Þannig hafi lækna­vís­indi tap­ast og þeim verið skipt út fyrir ótta.

Læknir þessi upp­lifði þennan ótta á eigin skinni þegar sjúk­lingur hans hafði þróað með sér alvar­lega sýk­ingu í móð­ur­kviði. Hjá fóstr­inu mæld­ist hins vegar enn hjart­sláttur og hefði þung­un­ar­rof á þeirri stundu því verið ólög­legt í Texa­s-­ríki. Kvaðst lækn­ir­inn hafa horft upp á kon­una verða veik­ari og veik­ari þar til hjart­sláttur fóst­urs­ins stöðv­að­ist loks dag­inn eft­ir. Sjúk­ling­ur­inn upp­lifði miklar auka­verk­an­ir, þurfti á aðgerð og önd­un­ar­vél að halda og missti blóð í lítra­vís vegna sól­ar­hrings­seink­un­ar­innar á þessu lífs­nauð­syn­lega inn­gripi.

Lýs­ing­arnar hér að ofan eru alls ekk­ert eins­dæmi. Sjúkra­hús í Texas hafa skráð alls 28 til­felli meðal kvenna á háá­hættu­með­göngu sem komnar voru styttra en 23 vikur á leið. Í öllum til­fellum þurfti að fresta þung­un­ar­rofi um níu daga vegna hjart­sláttar hjá fóstr­un­um, og í 60% til­fella glímdu kon­urnar við alvar­legar auka­verk­anir vegna þessa, en það er næstum tvö­falt hærra en eðli­legt er í kjöl­far þung­un­ar­rofs af lækn­is­ráði. Átta fóstr­anna lifðu „fæð­ing­una“ af og sjö þeirra lét­ust innan fáeinna klukku­stunda. Það átt­unda, sem fædd­ist á 24. viku, er alvar­lega veikt og glímir meðal ann­ars við heila­blæð­ing­ar, hjarta­galla, lungna­sjúk­dóm og garna- og lifr­ar­vanda. Þess má geta að fram að þessu, þ.e. áður en hæsti­réttur sneri við því for­dæmi sem Roe v. Wade-­dóm­ur­inn setti, hafði hæsti­réttur banda­ríkj­anna aldrei heim­ilað ein­staka ríkjum að leggja bann við þung­un­ar­rofi áður en fóstur getur talist líf­vænlegt utan móð­ur­kviðs, sem venju­lega er ekki fyrr en á 24. viku með­göngu.

Það er því engin furða að banda­rískar kon­ur, og sér­stak­lega þær sem búa í ríkj­unum sem þegar hafa bannað þung­un­ar­rof, grípi til öþrifa­ráða til þess að koma í veg fyrir að lenda í þessum aðstæð­um. Einn við­mæl­andi AP frétta­stof­unnar sem búsettur er í Texas sagð­ist hafa brugð­ist snemma við þegar hún sá fyrir að tak­marka ætti rétt kvenna þar í ríki til þung­un­ar­rofs all­veru­lega þegar ríkið bann­aði nán­ast allt þung­un­ar­rof eftir sjöttu viku, meira að segja í til­fellum þar sem um nauðgun eða sifja­spell er að ræða. Julie Ann Nitsch, sem orðið hafði fyrir kyn­ferð­is­of­beldi fyrr á lífs­leið­inni, ákvað að fara í ófrjó­sem­is­að­gerð til þess að koma í veg fyrir að hún þyrfti hugs­an­lega að ganga með barn nauð­gara. „Það er leitt að hugsa til þess að ég geti ekki eign­ast börn, en það er skárra en að vera neydd til þess,“ er haft eftir Nitsch.

Tyler Handcock, kven­sjúk­dóma­læknir í Austin, Texas, stað­festir að hund­ruð kvenna hafi sett sig í sam­band við heilsu­gæsl­una hans til þess að spyrj­ast fyrir um ófrjó­sem­is­að­gerðir í kjöl­far úrskurðar hæsta­rétt­ar, ekki síst vegna þess að nú þegar rétt­ur­inn til þung­un­ar­rofs hefur verið afnum­inn ótt­ist þær að aðgengi að getn­að­ar­vörnum gæti orðið næsta við­fangs­efni þeirra sem vilja hafa stjórn yfir lík­ömum kvenna og ann­arra leg­hafa. Heilsu­gæslan ákvað að bjóða upp á hópráð­gjöf þar sem farið var yfir áhættur og afleið­ingar ófrjó­sem­is­að­gerða. Allar kon­urnar sem mættu, tutt­ugu tals­ins, bók­uðu sér tíma í ófrjó­sem­is­að­gerð í kjöl­far­ið. Handcock segir fjölda lækna trega til þess að fram­kvæma slíkar aðgerðir á ungum kon­um. Einn sjúk­linga hans, 28 ára gömul kona, hafi leitað til sex kven­sjúk­dóma­lækna sem hafi neitað henni um aðgerð­ina, en Handcock segir ákvörð­un­ina eiga að vera í höndum sjúk­lingsins. Hann muni standa vörð um rétt­indi sinna sjúk­linga eins og hægt er.

Konur í barn­eign­ar­hug­leið­ing­um, nú eða hug­leið­ingum um að þær vilji alls ekki eign­ast börn, eru ekki þær einu sem bannið við þung­un­ar­rofi hefur áhrif á. Becky Schwarz er meðal þeirra sem varð óvænt fyrir áhrifum þess, en hún þjá­ist af stoð­vefs­sjúk­dómnum lúpus og þarf lyf til að halda sjúk­dómnum niðri. Nú hefur henni hins vegar verið til­kynnt að hún þyrfti að hætta inn­töku lyfj­anna vegna auka­verk­ana sem geta leitt til fóst­ur­láts – í hið minnsta þar til heil­brigð­is­yf­ir­völd í Virg­iníu átta sig á því hvort lyf á borð við þau sem hún tekur stang­ist á við lög vegna þessa, því tækni­lega sé hægt að fram­kalla þung­un­ar­rof með notkun lyfj­anna.

Þetta er einmitt enn annar höf­uð­verkur fyrir heil­brigð­is­starfs­fólk í kjöl­far úrskurðar hæsta­réttar hinn 24. júní síð­ast­lið­inn, en læknar hafa kvartað yfir því að lög­in, sem einnig eru afar mis­mun­andi milli ríkja, séu rugl­ings­leg og erfið fyrir ólög­fræði­mennt­aða að túlka og fram­fylgja. „Við höfum spurt lög­gjafann hvernig heil­brigð­is­þjón­ustan eigi að túlka lög­in,“ segir Dana Sto­ne, læknir í Ohio þar sem bann hefur verið lagt við nær öllu þung­un­ar­rofi. „Þau segja bara ‚Þið finnið út úr því‘“