Það lands­lag sem birt­ist í kvik­mynd­inni Mad Max: Fury Road, sem frum­sýnd var á Cann­es-há­tíð­inni á fimmtu­dag, er lands­lag fram­tíð­ar­innar ef við aðhöf­umst ekki vegna hnatt­rænnar hlýn­unn­ar. Þetta lét suð­ur­-a­fríska leik­konan Charlize Theron hafa eftir sér á frum­sýn­ing­ar­há­t­inni.

Myndin á að ger­ast eftir 45 ár, eftir atburð sem ætti að hafa bundið enda á jarð­líf manns­ins. Þarna stjórna grimmir alvalda kóngar öllu vatni sem er af skornum skammti, hneppa menn í þræl­dóm og fang­elsa kon­ur. Sögu­svið­ið er sand­ur, ekki sting­andi strá vex úr jörð­inni.

„Ég upp­lifði þetta sem byggt á raun­veru­leik­an­um,“ sagði Ther­on. „Hug­myndin um hnatt­væð­ing­una, hlýnun jarð­ar, þurrka og raun­veru­legt virði vatns, þar sem stjórn­völd fara langt framúr sér.“

„Ég velti fyrir mér hvort þetta væri ekki svo­lítið langsótt, þessir sand­storm­ar, en átt­aði mig á að svona er raun­veru­leik­inn. Það eru myndir á Google sem sýna sand­storma í Sahara, og all­staðar í Afr­íku. Það er ógn­vekj­andi og það er enn meira ógn­vekj­andi að hugsa til þess að þetta er ekki fjar­læg fram­tíð ef við grípum ekki til aðgerða,“ sagði leik­kon­an.

Theron gæti hafa hitt naglan á höf­uðið þarna því þurrkar eru þegar farnir að hafa áhrif á jarð­vist fólks, ekki bara í Afr­ík­u. Þurrk­arn­ir ­sem ríkja á vest­ur­strönd Banda­ríkj­anna hafa orðið til þess að umræða um lofts­lags­breyt­ingar og hlýnun jarðar hefur kom­ist í almenn­ari umræðu, einkum vest­an­hafs.

Vís­inda­menn hafa til dæmis reiknað það út að ef vatns­notkun í heim­inum verður áfram sú sama miðað við aukna fólks­fjölgun mun eft­ir­spurn eftir vatni verða 40 pró­sent meiri en fram­boðið árið 2030. Það er eftir 15 ár. Mad Max á að ger­ast 30 árum síðar og það má rétt ímynda sér hvernig ástandið verður þá.

Of seint í rass­inn gripið í Kali­forn­íu?

Eins og Kjarn­inn greindi meðal ann­ars frá í apríl eru þurrk­arnir í Kali­forn­íu­ríki orðnir að miklu vanda­máli. Rík­is­stjórnin er farin að skammta vatni enda er ráð­gert að vatns­bólin verði þurrausin strax á næsta ári. Til vara reiða íbúar sig á grunn­vatn sem fer þó jafn­framt þverr­andi.

Íbúar Kali­forníu eru því farnir að finna fyrir áhrifum hnatt­rænnar hlýn­unn­ar. Verð á vatni hefur til að mynda aldrei verið jafn hátt í rík­inu og uppi­stöðu­lón eins og Lake Orovil­le, sem venju­lega er iðandi af sprikk­landi fiski, eru ekki fyllt lengur til að bæta vatns­stöð­una. Orovil­le-­virkj­un, næst stærsta raf­orku­virkjun í Kali­forn­íu, fram­leiðir lítið raf­magn á með­an.

Brúin yfir Fether-á í Kali­forníu stendur nú yfir gil­inu þar sem áður var gríðar stórt uppi­stöðu­lón fyrir Orovil­le-­virkj­un. 

Í byrjun árs til­kynntu umsjón­ar­menn vatns­linda alrík­is­ins að vatni verði ekki lengur skammtað til land­bún­aðar í Central Val­ley, annað árið í röð. Svæðið í Central Valley var talið eitt mik­il­væg­asta land­bún­að­ar­svæði í Banda­ríkj­unum en er nú ónot­hæft rækt­ar­land. Almenn­ingur upp­lifir tak­mark­anir á vatns­notkunn þannig að þeir til dæmis mega ekki vökva garð­inn sinn, nema undir vissum kring­um­stæð­um.

Annar staðar í Banda­ríkj­unum fylgj­ast stjórn­völd með vatns­bólum sín­um. Í Nevada, Kali­forn­íu, Arizona, Utah og Colorado er allt afl lagt í að finna nýjar leiðir til að nýta og fram­leiða vatn, til að leysa þá krísu sem óum­flýj­an­lega verður með auk­inni fólks­fjölgun og meiri vatns­notkunn á hverju ári.

Illa farið með gott vatn

Í Banda­ríkj­unum hefur verið bent á að þar sem vatn er af skornum skammti virð­ist því vera furðu­lega deilt. 80 pró­sent af vatni í Kali­forníu hefur til dæmis verið notað til land­bún­að­ar. Til að und­ir­strika hversu mikið vatn „fer til spillis“ í land­bún­aði má benda á að til að fram­leiða líf­elds­neyti, sem yfir­leitt er fram­leitt úr korni, þarf 100 lítra af vatni til að fram­leiða einn lítra af elds­neyti.

Sam­kvæmt könnun á vatns­notkun almenn­ings kemur í ljós að fólk drekkur eitt pró­sent þess krana­vatns sem dælt er inn á heim­ili. Restin fer í að sturta niður í kló­sett­um, böð og þvotta.

Singapúr er það land sem helst er litið til þegar hugað er að betri leiðum til að nýta vatn og fram­leiða drykkj­ar­hæft vatn. Þar í landi var það neyðin sem fékk fólk til að hugsa vatns­notkun sína upp á nýtt. Nýtt vatns­kerfi, sem fólst í því að fá fólk til að vera umhug­aðra um vatns­notkun sína, hefur sparað um 10 pró­sent af vatns­notkun á dag. Þetta hefur jafn­framt alið af sér meiri áhuga á vatni og nú starfa þar um 130 fyr­ir­tæki í vatns­iðn­aði og 26 rann­sókn­ar­setur rann­saka vatns­notkun á ein­hvern hátt.

Vatns­kerfið í Singapúr er umfangs­mikið og flókið en það sinnir um 30 pró­sent af vatns­þörf íbúa þar. Mynd: EPA 

Hluti af þeirri lausn sem sett var upp í Singapúr var að safna regn­vatni í þétt­býli sem rennur svo til hreins­un­ar­stöðva í flóknu neti röra, affalla, skurða og lóna. Í þessu kerfi hefur tek­ist að safna allt að 90 pró­sent regn­vatns sem fellur innan borg­ar­inn­ar, sem leggur til­ um 30 pró­sent af vatns­fram­boði lands­ins.

Vatn er for­senda lífs­ins því ef við hefðum ekki vatn ­gætum við auð­vitað ekki lif­að. Sá vandi sem plagað hefur stór land­svæði í Afr­íku er nú að gera vart við sig á þétt­býlum svæðum á vest­ur­löndum og hefur vakið mikla athygli. Og það er einmitt það ­sem vanda­mál þurfa svo úr þeim meg­i ­leysa.