„Ég vakn­aði klukkan fimm í morgun við drun­ur. Ég hljóp út á svalir og átt­aði mig á því að þetta voru ekki flug­eldar – þetta voru sprengj­ur.“

Sasha býr í borg­inni Kharkiv í norð­aust­ur­hluta Úkra­ínu. Það sem hún vakn­aði við í morgun var upp­hafið að árás her­liðs Rússa inn í land­ið. Sprengjum tók að rigna á sama tíma og Vla­dimír Pútín, for­seti Rúss­lands, flutti sjón­varps­ávarp þar sem hann hafði í hót­unum við alla þá sem myndu skipta sér af aðgerðum hans. Hann væri að bjarga Aust­ur-Úkra­ínu undan ógn­ar­stjórn­inni í Kænu­garði.

„Ég sá fólk hlaupa um göt­urn­ar,“ heldur Sasha áfram að lýsa því sem fyrir augu bar í morg­un. „Við fjöl­skyldan viljum ekki flýja. Þetta er heim­ili okk­ar. Við getum ekki gert neitt annað en að vona það besta.“

Kharkiv er ekki eina borgin sem fékk að finna fyrir því í morg­un. Til­kynn­ingar hafa borist um árásir víðar í land­inu. Mann­fall er haf­ið. Að minnsta kosti átta Úkra­ínu­menn höfðu lát­ist um klukkan átta í morgun að því er Reuter­s-frétta­stofan greindi frá. Stjórn­völd í land­inu segj­ast hafa skotið niður her­flug­vélar og þyrlu Rússa en þeir segja það ekki rétt.

Sasha vill ekki flýja en þús­undir ann­arra hafa gripið til þess. Umferð­ar­tepp­urnar út úr höf­uð­borg­inni eru því­líka að umferðin hreyf­ist varla. Rað­irnar við hrað­banka og versl­anir eru gríð­ar­leg­ar. Það hefur skelf­ing gripið um sig.

Her­lög hafa verið sett á í Úkra­ínu og hafa stjórn­völd heitið því að verja borg­ara sína með öllum til­tækum ráð­um. Allir sem vopni geta valdið hafa verið beðnir að skrá sig til þjón­ustu nú þeg­ar.

Ráð­ist hefur verið inn í landið bæði frá Rúss­landi og Hvíta-Rúss­landi. New York Times hefur stað­fest myndefni sem blað­inu hefur borist sem sýna rúss­neska her­menn að koma yfir landa­mærin á Krím­skaga. Ekki langt frá heima­borg Sös­hu.

Loft­varnaflautur hafa verið þandar í hverri borg­inni á fætur annarri. Rússar hafa gert árás á her­flug­vélar Úkra­ínu­manna á jörðu niðri. Reynt að draga úr við­náms­þrótti þeirra.

Pútín sagði í ávarpi sínu eldsnemma í morgun að hann ætl­aði sér ekki að „her­taka“ svæðin í austri, svæði sem hafa verið undir yfir­ráðum aðskiln­að­ar­sinna, hópa sem vilja halla sér að Rúss­landi fremur en stjórn­völdum í Kænu­garði, frá árinu 2014.

En nú er ljóst að „að­gerð­ir“ Pútíns bein­ast að allri Úkra­ínu – eru alls ekki aðeins bundnar við aust­ur­hér­uð­in. Árásir hafa verið gerðar á að minnsta kosti tíu svæði, bæði í austri og suðri og upp­lýs­ingar um nýjar árásir ber­ast stöðugt.

Dmytro Kuleba, utan­rík­is­ráð­herra Úkra­ínu, segir um „alls­herjar inn­rás“ að ræða. Rússar hafa svo sagt að almennir borg­arar séu ekki í hættu. Þegar er orðið ljóst að það stenst engan veg­inn. Fréttir hafa meðal ann­ars borist af særðum heil­brigð­is­starfs­mönnum er árás var gerð á her­stöð í Nizhyn í norð­ur­hluta lands­ins.

„Við vitum ekki hvað við eigum til bragðs að taka,“ segir Olha sem býr í Lviv. Fjöl­skylda hennar er hins vegar í Kænu­garði í hund­raða kíló­metra fjar­lægð. Hún ótt­ast um líf þeirra. „Ég bað þau að finna sprengju­byrg­i.“

Borg­ar­stjór­inn í Kænu­garði, Vitali Klitschko, flutti sjón­varps­ávarp í morgun og bað borg­ar­búa, sem eru um 2,8 millj­ónir tals­ins, að reyna að halda ró sinni. Búð­ir, bens­ín­stöðvar og bankar væru opin. „Haldið ykkur heima.“

Pól­verjar búa sig undir að flótta­manna­straum­ur­inn frá Úkra­ínu verði gríð­ar­leg­ur. Að flótta­fólkið muni jafn­vel hlaupa á hund­ruðum þús­unda.

Vernd en ekki inn­rás

Á fundi örygg­is­ráðs Sam­ein­uðu þjóð­anna í gær­kvöldi var gerð loka til­raun til að koma í veg fyrir stríð. Vasily Neb­enzya, sendi­herra Rúss­lands og for­maður ráðs­ins þennan mán­uð­inn, ítrek­aði að Úkra­ínu væri um að kenna hvernig komið væri. „Ef þið breytið ekki hvernig þið horfið á hið póli­tíska lands­lag þá munið þið aldrei skilja okk­ur,“ sagði hann m.a. Hann sagði Rússa vera bjarg­vætti Aust­ur-Úkra­ínu en ekki óvina­her. „Í okkar huga,“ sagði hann og var þá að meina Rússa og aðskiln­að­ar­sinn­anna í Úkra­ínu, „þá býr þarna fólk; kon­ur, gam­al­menni og börn, sem hafa í fleiri ár þurft að skýla sér fyrir sprengjuregni frá Úkra­ín­u.“ Rússar ætl­uðu sér að „vernda fólkið sem hefur orðið fyrir þjóð­ar­morð­i“.

Sá sem síð­astur tók til máls á fundi örygg­is­ráðs­ins var full­trúi Úkra­ínu og hann virt­ist í áfalli eftir ræðu Neb­enzya. „Það er hlut­verk þess­arar sam­komu að stöðva stríð­ið,“ sagði Sergei Kyslitzia. Rödd hans skalf enda hafði Pútín þá lýst yfir stríði. Ræðan sem hann hafði und­ir­búið var því úrelt. „Ég biðla til ykkar allra að gera það sem þið getið til að stöðva þetta stríð.“

Þeir skipt­ust svo á hörðum athuga­semd­um, Rúss­inn og Úkra­ínu­mað­ur­inn. „Stríðs­glæpa­menn fara beint til hel­vít­is, sendi­herra,“ sagði sá úkra­ínski. Sá rúss­neski þagði um stund en sagði svo, yfir­veg­unin upp­mál­uð: „Við erum ekki ógn­andi við borg­ara Úkra­ínu, heldur gegn her­for­ingja­stjórn­inni í Kænu­garð­i“.

Lofar öllum mögu­legum stuðn­ingi

Íbúar smá­bæj­ar­ins Slovi­ansk í einu aust­ur­hér­aða Úkra­ínu vökn­uðu líkt og fleiri í land­inu við sprengj­ur. Þegar þær þögn­uðu og hljótt var um stund gripu margir til þess ráðs að koma sér í skjól – burt úr húsum sín­um. Irina Shevtsova flúði ásamt tveimur ungum börnum sínum í klaustur skammt frá heim­ili sínu. „Hér eru að minnsta kosti þrjár graf­hvelf­ing­ar.“

Slovi­ansk var und­ir­lagður af átökum árið 2014. Ástandið þar nú er ekk­ert í lík­ingu við það sem þá var en íbú­arnir eru ugg­andi. Lilia Soliak seg­ist ekki telja að bær­inn hennar verði skot­mark í þetta sinn. „Þeir munu ráð­ast á borgir þar sem eru mik­il­vægir flug­vell­ir,“ sagði hún snemma í morg­un.

Um klukkan 9 að íslenskum tíma rædd­ust Emmanuel Macron Frakk­lands­for­seti og Volody­myr Zel­en­sky, for­seti Úkra­ínu, saman í síma. Sá síð­ar­nefndi óskaði eftir aðstoð og Macron lof­aði honum „öllum stuðn­ingi og sam­stöðu Frakk­lands.“