Háskóla­sam­fé­lagið í Marokkó er nú und­ir­lagt af ásök­unum kven­kynsnem­enda um kyn­ferð­is­lega mis­notkun kenn­ara. Sögur þeirra hafa fyllt sam­fé­lags­miðla í anda #metoo bylt­ing­ar­inn­ar. Þetta eru mikil tíma­mót því í hinu íhalds­sama Norð­ur­-Afr­íku­ríki hafa fórn­ar­lömb kyn­ferð­is­brota yfir­leitt ekki greint frá.

„Ég var rekin úr háskóla fyrir ári síðan vegna ásak­ana um að hafa svindlað á prófi,“ hefur AFP-frétta­stofan eftir hinni 24 ára gömlu Nadiu. „Sann­leik­ur­inn var hins vegar sá að ég hafði neitað að láta undan kyn­ferð­is­legri kúgun eins kenn­ara míns.“

Einn verið dæmdur

Nadia hefur aftur fengið skóla­vist í Hassan I háskól­anum í Settat í námunda við borg­ina Casa­blanca en fleiri konur hafa nú stigið fram og saka fimm kenn­ara skól­ans um sam­bæri­legar þving­an­ir.

Einn þeirra hefur þegar verið ákærður og dæmdur fyrir brot sín. Það gerð­ist fyrr í þessum mán­uði en brotin fólust í því að krefja konur úr nem­enda­hópnum um kyn­líf gegn því að fá góðar ein­kunn­ir. Þetta er fyrsta dóms­mál sinnar teg­undar í land­inu. Hinir fjórir kenn­ar­arnir hafa einnig verið ákærðir og hefj­ast rétt­ar­höld yfir þeim á næstu dög­um.

Nadia segir að ekki hafi verið hlustað á sig þegar hún greindi frá kúg­un­un­um. Hún er í raun ekki fyrsta konan til að greina frá. Á síð­ustu árum hafa minni fjöl­miðlar í land­inu nokkrum sinnum fjallað um svip­aðar ásak­anir en það hefur engu skil­að.

En sam­fé­lags­miðl­arnir hafa breytt öllu og gefið kon­unum rödd. Þegar sögur fjölda þeirra fóru að flæða um miðl­ana fór almenn­ingur – og yfir­völd – að átta sig á hversu víð­feðmt ofbeldið var í háskól­un­um.

Skjá­skotið afdrifa­ríka

Þetta hófst allt fyrir nokkru er skjá­skot af sam­skiptum kven­kyns nem­anda og kenn­ara hennar voru birt á sam­fé­lags­miðl­um. Þar krafð­ist kenn­ar­inn þess að konan hefði við hann kyn­mök. Það var þá sem Nadia ákvað að segja frá. Áður hafði hún ekki ímyndað sér að opin­berun á reynslu hennar myndi hafa nokkur áhrif.

En nú var allt breytt. „Ég vildi segja frá og um leið hvetja önnur fórn­ar­lömb til að gera slíkt hið sama.“

Aktí­vistar í Marokkó stofn­uðu Face­book-­síðu og hvöttu konur til að segja frá ofbeldi gegn sér, hvort sem það væri undir nafni eða ekki. „Um leið og við ýttum þessu úr vör skall bylgja frá­sagna á okk­ur,“ hefur AFP-frétta­stofan eftir Söruh Ben­moussa, einum for­sprakka hreyf­ing­ar­inn­ar.

„Ég bið ykkur að stöðva þá kyn­ferð­is­legu mis­notkun og þær ömur­legu og óásætt­an­legu aðferðir sem skrímsli dul­búin sem leið­bein­endur beita,“ skrif­aði ein konan sem kom ekki fram undir nafni en nafn­greindi skól­ann. Fleiri nem­endur við skól­ann greindu þá frá sam­bæri­legri reynslu sinni. Þetta var til þess að einn kenn­ar­inn við skól­ann var rek­inn. Fleiri kenn­urum var einnig sagt upp, kenn­urum sem höfðu vitað af brot­unum en ekk­ert aðhafst.

Sumir skól­arnir hafa ekki brugð­ist við ásök­unum og hefur mennta­mála­ráð­herra Marokkó, Abdelatif Mira­oui, sagt að hvorki ofbeldi né áreitni eigi að við­gang­ast innan veggja háskól­anna.

Aðrir skólar hafa sett á lagg­irnar við­bragð­steymi og gert nem­endum kleift að segja frá reynslu sinni og koma mál­unum í far­veg.

Ný lög en fáar kæra

„Það er lyk­il­at­riði að styðja fórn­ar­lömb og hjálpa þeim við að leita til dóms­kerf­is­ins,“ segir mann­rétt­inda­lög­fræð­ing­ur­inn Karima Nad­ir. Það hefur vissu­lega ekki alltaf verið auð­velt að kæra kyn­ferð­is­brot í Marokkó. Fyrst árið 2018 var refsi­lög­unum breytt og við­ur­lögum um fang­els­is­vist fyrir „áreitni og kyn­ferð­is­lega mis­notk­un“ bætt inn. Nadir segir að það hafi vissu­lega verið fram­för en enn séu fáar konur sem kæri. Því vilji hún breyta.

„Kyn­líf gegn ein­kunn­um“ er ekki bundið við Marokkó. Árið 2019 gerði BBC heim­ild­ar­mynd um það hvernig kenn­arar við háskóla í Vest­ur­-Afr­íku, m.a. Níger­íu, mis­not­uðu aðstöðu sína gagn­vart kven­kyns nem­end­um.

„Ég er 28 ára og hef aldrei lokið námi og það er af einni ástæð­u,“ segir Kiki Mordi sem gerði heim­ild­ar­mynd­ina. „Það var ekki af því að ég væri ekki klár – ég var fram­úr­skar­andi nem­andi. En ég gat ekki einu sinni lokið námi. Allt út af kyn­ferð­is­legri áreitn­i.“

Mordi greindi svo frá því að einn af kenn­ur­unum hennar hafi neitað að gefa henni ein­kunn á prófi sem hún tók í tvær annir af því að hún hefði neitað að láta undan þving­unum hans um kyn­líf. Hún var þá í lækna­námi og sagði skóla­yf­ir­völdum frá mál­inu en við­brögðin voru eng­in. „Þetta er rán. Ef það er ein­hver staður á jörðu sem stúlkur eiga að búa við öryggi er það í skól­u­m.“

Mordi og teymi hennar not­uðu m.a. faldar mynda­vélar við gerð mynd­ar­innar og náðu upp­tökum af því þegar kenn­arar í virtum háskólum í bæði Gana og Níger­íu, áreittu konur og reyndu að kúga þær til kyn­lífs.

Í kjöl­farið á frum­sýn­ingu mynd­ar­innar voru þeir kenn­arar sem náð­ust á upp­tökur reknir frá skól­un­um. Þá tók Níger­íu­þing málið fyrir og færði í lög refs­ingar kenn­ara mis­noti þeir og áreiti nem­endur sína.