Lofts­lags­ráð­stefnu Sam­ein­uðu þjóð­anna, COP26, lauk í Glas­gow í gær, degi á eftir áætl­un, þegar leið­togar hátt í 200 ríkja heims sam­þykktu loka­út­gáfu yfir­lýs­ingar um aðgerðir í lofts­lags­mál­um. Lofts­lags­ráð­stefnan var sú 26. í röð­inni og þetta er í fyrsta sinn sem skýrt er kveðið á um að draga úr kola­notk­un. Orða­lagi varð­andi kola­á­kvæðið var hins vegar breytt í loka­út­gáfu sam­komu­lags­ins og hefur það varpað skugga á nið­ur­stöðu ráð­stefn­unn­ar.

Kína og Ind­land þurfa að útskýra mál sitt

Ekk­ert jarð­efna­elds­neyti veldur jafn mik­illi losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda og kol. Í loka­drögum sam­komu­lags­ins sagði að „horfið yrði frá“ notkun kola sem elds­neyt­is. Í loka­út­gáfu sam­komu­lags­ins stendur hins vegar að „dregið verði úr“ notkun kola. Kín­verjar og Ind­verjar þrýstu mest á orða­lags­breyt­ing­una og höfðu að lokum erindi sem erf­iði. Alok Sharma, for­­seti lofts­lags­ráð­­stefn­unn­­ar, segir nið­ur­stöðu ráð­stefn­unnar „brot­hættan sig­ur“ og að hans mati skulda Kína og Ind­landríkjum sem við­kvæm eru fyrir lofts­lags­breyt­ingum útskýr­ingu á áhersl­unni sem ríkin lögðu á breyt­ingu orða­lags um kola­notk­un.

S­harma hét því við upp­haf ráð­stefn­unnar fyrir um tveimur vikum að Glas­­gow myndi upp­fylla það sem lofað var í Par­ís. „COP26 er okkar síð­­asta, far­­sælasta von til að vera innan 1,5 gráðu markanna,“ sagði Sharma í setn­ing­­ar­ræðu sinni í Glas­­gow. Sharma var með grát­staf­ina í kverk­unum við lok ráð­stefn­unnar í gær þegar hann baðst afsök­unar á fram­þróun mála. Hann sagð­ist skilja von­brigðin en að hans mati var breyt­ing á orða­lagi um kol nauð­syn­leg til að vernda önnur ákvæði samn­ings­ins. Það sem skipti máli er, að hans mati, að yfir­lýs­ingin tryggir að hægt verði að halda hlýnun jarðar undir 1,5 gráð­um.

Guð­mundur Ingi Guð­brands­son umhverf­is­ráð­herra tók í sama streng í Silfr­inu í dag. „Ríki heims eru að standa við mark­miðið um að hlýnun jarðar auk­ist ekki meira en um 1,5 gráð­ur. Ef að við náum því ekki þá erum við að sjá gríð­ar­lega miklar breyt­ingar á vist­kerfum jarð­ar­inn­ar.“ Guð­mundur Ingi fagn­aði sam­komu­lag­inu í færslu á Face­book í gær. „Ég hefði samt viljað sjá ríki heims setja fram metn­að­ar­fyllri lands­mark­mið um sam­drátt í losun til að tryggja fram­tíð jarð­ar­innar okk­ar. Ég hefði líka viljað sjá ríki heims ná að tryggja að fullu 100 millj­arða lof­orðið til þró­un­ar­ríkja, en það vantar víst ekki mikið upp á,“ segir í færslu Guð­mund­ar.

Póli­tískur vilji ekki til staðar

Megin áfang­arnir sem náð­ust á ráð­stefn­unni fel­ast í að hægja á lofts­lags­breyt­ing­um, það er með því að draga úr notkun kola, að horfa aftur til áætl­ana sem snúa að minnkun útblást­urs og aukin fjár­hags­leg aðstoð til þró­un­ar­ríkja.

Leið­togar þró­un­ar­ríkja eru einna helst óánægðir með nið­ur­stöðu ráð­stefn­unnar og hafa kallað eftir auk­inni fjár­hags­að­stoð sem bygg­ist á þeirri kröfu að efna­meiri ríki veiti fátæk­ari ríkjum fjár­hags­að­stoð til að bregð­ast við lofts­lags­breyt­ingum sem krefj­ast auk­inna fjár­út­láta sem ríkin geta ekki sjálf staðið fyr­ir. Óánægjan snýst einna helst að því að í sam­komu­lag­inu sem sam­þykkt var í gær var horfið frá því orða­lagi að tvö­falda fjár­magn til þró­un­ar­ríkja til að berj­ast við lofts­lags­breyt­ing­ar. Í stað­inn á að „auka fjár­fram­lög­in“.

Ant­onio Guterres, aðal­fram­kvæmda­stjóri Sam­ein­uðu þjóð­anna, fagn­aði sam­komu­lag­inu en segir heims­byggð­ina enn vera á barmi lofts­lags­ham­fara. Hann gagn­rýndi einnig að á ráð­stefn­unni reynd­ist ekki vera póli­tískur vilji til að stíga þau skref sem nauð­syn­leg eru í bar­átt­unni gegn hlýnun jarð­ar.

Greta Thun­berg er meðal þeirra sem gagn­rýna nið­ur­stöðu ráð­stefn­unnar og birti hún stutta sam­an­tekt á Face­book í gær: „Bla, bla, bla.“ Thun­berg hyggst þó halda bar­átt­unni ótrauð áfram. „Hið raun­veru­lega starf heldur áfram utan þess­ara fund­ar­sala. Og við munum aldrei nokkurn tím­ann gef­ast upp,“ sagði Thun­berg.