Þessi von rík­is­stjórn­ar­innar byggir meðal ann­ars á því að meg­in­þorri lands­manna og íbúa helstu við­skipta­landa verði bólu­settur um mið­bik þessa árs. Á þeim grunni gerir þjóð­hags­spá Hag­stof­unnar ráð fyrir fjölgun ferða­manna sem drífi áfram efna­hags­batann, en gert er ráð fyrir að ferða­menn sem heim­sæki Ísland verði 720 þús­und í ár og fjölgi um 80 pró­sent á næsta ári, 2022, og verði þá 1,3 millj­ónir alls. Á metár­inu 2018 voru ferða­menn sem heim­sóttu Ísland 2,3 millj­ónir og árið 2019 voru þeir rétt tæp­lega tvær millj­ón­ir. 

Fjár­mála­á­ætlun gerir ráð fyrir því að þróun í ferða­lögum Íslend­inga til útlanda fylgi svip­uðum ferli og komur erlendra ferða­manna til Íslands. 

Reyn­ist efna­hags­þró­unin hins vegar lak­ari og í sam­ræmi við svart­sýnu sviðs­mynd­ina sem sett er fram í áætl­un­inni, þar sem ferða­þjón­ustan er lengur að jafna sig og áhrifa sótt­varna gætir lengur með til­heyr­andi áhrifum á atvinnu­leysi, gefa áætl­anir til kynna að und­ir­liggj­andi afkoma hins opin­bera verði um 1,9 pró­sent af vergri lands­fram­leiðslu lak­ari að jafn­aði árin 2022–2026. „Við slíka afkomu­þróun yrði nauð­syn­legt að auka afkomu­bæt­andi ráð­staf­anir um helm­ing þannig að þær yrðu um 50 ma.kr. á ári árin 2023–2025 í stað 34 ma.kr. Rýrn­unin í und­ir­liggj­andi afkomu hins opin­bera stafar að mestu af tekju­lækkun sem nemur um 50 ma.kr. á ári að jafn­aði miðað við þessa sviðs­mynd. Þá aukast útgjöld hins opin­bera um 16 ma.kr. á ári að jafn­aði en kostn­aður vegna atvinnu­leysis vegur þar um helm­ing. Aukin vaxta­gjöld vegna hærri skuld­setn­ingar eru um 5 ma.kr. á ári að jafn­aði. Að teknu til­liti til auk­ins umfangs afkomubæt­andi ráð­staf­ana stöðvast skulda­söfnun hins opin­bera árið 2025 við um 59% af VLF. Um 0,6 pró­sentu­stig af skulda­hækk­un­inni í lok tíma­bils­ins má rekja til lægri áætl­unar um VLF í svart­sýnu sviðs­mynd­inn­i.“

Til útskýr­ingar þá þýðir hug­takið „af­komu­bæt­andi ráð­staf­an­ir“ annað hvort skatta­hækk­anir eða nið­ur­skurður á gjöldum rík­is­sjóðs.

Hag­vöxtur 4,8 pró­sent á næsta ári

Sam­kvæmt nýrri þjóð­hags­spá Hag­stofu Íslands verður hag­vöxtur 2,6 pró­sent í ár. Stofn­unin gerir ráð fyrir að hag­vöxtur verði 4,8 pró­sent á næsta ári og 3,8 pró­sent 2023. Gangi þessi spá eftir verður lands­fram­leiðsla þó enn 130 millj­örðum krónum lægri árið 2024 en ef ekki hefði komið til far­ald­urs­ins ef miðað er við spár frá því í árs­byrjun 2020.

Í fjár­mála­á­ætl­un­inni segir að á næstu árum verði áfram lögð rík áhersla á umbætur hjá hinu opin­bera, ekki síst með nýt­ingu staf­rænnar þjón­ustu og upp­lýs­inga­tækni. „Í fjár­fest­inga­átaki rík­is­stjórn­ar­innar hafa verið lagðir um 12 ma.kr. í slík verk­efni á árunum 2020–2025. Þessi fjár­fest­ing mun ekki aðeins skila sér í bættum sam­skiptum rík­is­ins við borg­ar­ana, heldur sömu­leiðis í fjár­hags­legum ávinn­ingi fyrir heim­ili, fyr­ir­tæki og ekki síst rík­is­sjóð. Mun það hversu vel tekst til við að nýta þessa nýju tækni og hvernig gengur að vinna upp fram­leiðslutap vegna far­ald­urs­ins, m.a. með aðgerðum stjórn­valda, ráða því hversu umfangs­miklar afkomu­bæt­andi ráð­staf­anir þarf til að stöðva skulda­söfnun hins opin­bera á tíma­bili fjár­mála­á­ætl­un­ar­inn­ar.“

Atvinnu­leysi stærsta áskor­unin

Atvinnu­leysi á Íslandi mælist nú um 12,5 pró­sent. Hér­lendis eru 25.683 án atvinnu að öllu leyti eða hluta. Þeir hafa aldrei verið fleiri. Lang­flest­ir, 21.352, eru atvinn­u­­lausir að öllu leyti. Af þeim hafa 12.761 verið atvinn­u­­lausir í meira en hálft ár, en í þeim hópi hefur fjölgað um 8.941 á einu ári. 

Fjár­mála­á­ætl­unin gerir ráð fyrir að atvinnu­leysi við lok áætl­un­ar­tíma­bils­ins verði á bil­inu fjögur til fimm pró­sent, sem er hærra en með­al­at­vinnu­leysi síð­ast­lið­inna ára­tuga og merki um við­var­andi hærra atvinnu­leysi en verið hefur hér­lendis verði ekk­ert að gert. „Þessi þróun skýrist að hluta af því að áhrif far­ald­urs­ins eru lang­vinn­ari en vonir stóðu til í upp­hafi og því ljóst að fleiri verða utan vinnu­mark­aðar í lengri tíma.“

Stjórn­völd kynntu nýverið aðgerðir til að skapa störf með greiðslu ráðn­ing­ar­styrkja. Átak­ið, sem á að kosta 4,5-5 millj­arða króna, á að skapa um sjö þús­und störf.