Þessi von ríkisstjórnarinnar byggir meðal annars á því að meginþorri landsmanna og íbúa helstu viðskiptalanda verði bólusettur um miðbik þessa árs. Á þeim grunni gerir þjóðhagsspá Hagstofunnar ráð fyrir fjölgun ferðamanna sem drífi áfram efnahagsbatann, en gert er ráð fyrir að ferðamenn sem heimsæki Ísland verði 720 þúsund í ár og fjölgi um 80 prósent á næsta ári, 2022, og verði þá 1,3 milljónir alls. Á metárinu 2018 voru ferðamenn sem heimsóttu Ísland 2,3 milljónir og árið 2019 voru þeir rétt tæplega tvær milljónir. 

Fjármálaáætlun gerir ráð fyrir því að þróun í ferðalögum Íslendinga til útlanda fylgi svipuðum ferli og komur erlendra ferðamanna til Íslands. 

Reynist efnahagsþróunin hins vegar lakari og í samræmi við svartsýnu sviðsmyndina sem sett er fram í áætluninni, þar sem ferðaþjónustan er lengur að jafna sig og áhrifa sóttvarna gætir lengur með tilheyrandi áhrifum á atvinnuleysi, gefa áætlanir til kynna að undirliggjandi afkoma hins opinbera verði um 1,9 prósent af vergri landsframleiðslu lakari að jafnaði árin 2022–2026. „Við slíka afkomuþróun yrði nauðsynlegt að auka afkomubætandi ráðstafanir um helming þannig að þær yrðu um 50 ma.kr. á ári árin 2023–2025 í stað 34 ma.kr. Rýrnunin í undirliggjandi afkomu hins opinbera stafar að mestu af tekjulækkun sem nemur um 50 ma.kr. á ári að jafnaði miðað við þessa sviðsmynd. Þá aukast útgjöld hins opinbera um 16 ma.kr. á ári að jafnaði en kostnaður vegna atvinnuleysis vegur þar um helming. Aukin vaxtagjöld vegna hærri skuldsetningar eru um 5 ma.kr. á ári að jafnaði. Að teknu tilliti til aukins umfangs afkomubætandi ráðstafana stöðvast skuldasöfnun hins opinbera árið 2025 við um 59% af VLF. Um 0,6 prósentustig af skuldahækkuninni í lok tímabilsins má rekja til lægri áætlunar um VLF í svartsýnu sviðsmyndinni.“

Til útskýringar þá þýðir hugtakið „afkomubætandi ráðstafanir“ annað hvort skattahækkanir eða niðurskurður á gjöldum ríkissjóðs.

Hagvöxtur 4,8 prósent á næsta ári

Samkvæmt nýrri þjóðhagsspá Hagstofu Íslands verður hagvöxtur 2,6 prósent í ár. Stofnunin gerir ráð fyrir að hagvöxtur verði 4,8 prósent á næsta ári og 3,8 prósent 2023. Gangi þessi spá eftir verður landsframleiðsla þó enn 130 milljörðum krónum lægri árið 2024 en ef ekki hefði komið til faraldursins ef miðað er við spár frá því í ársbyrjun 2020.

Í fjármálaáætluninni segir að á næstu árum verði áfram lögð rík áhersla á umbætur hjá hinu opinbera, ekki síst með nýtingu stafrænnar þjónustu og upplýsingatækni. „Í fjárfestingaátaki ríkisstjórnarinnar hafa verið lagðir um 12 ma.kr. í slík verkefni á árunum 2020–2025. Þessi fjárfesting mun ekki aðeins skila sér í bættum samskiptum ríkisins við borgarana, heldur sömuleiðis í fjárhagslegum ávinningi fyrir heimili, fyrirtæki og ekki síst ríkissjóð. Mun það hversu vel tekst til við að nýta þessa nýju tækni og hvernig gengur að vinna upp framleiðslutap vegna faraldursins, m.a. með aðgerðum stjórnvalda, ráða því hversu umfangsmiklar afkomubætandi ráðstafanir þarf til að stöðva skuldasöfnun hins opinbera á tímabili fjármálaáætlunarinnar.“

Atvinnuleysi stærsta áskorunin

Atvinnuleysi á Íslandi mælist nú um 12,5 prósent. Hérlendis eru 25.683 án atvinnu að öllu leyti eða hluta. Þeir hafa aldrei verið fleiri. Lang­flest­ir, 21.352, eru atvinnu­lausir að öllu leyti. Af þeim hafa 12.761 verið atvinnu­lausir í meira en hálft ár, en í þeim hópi hefur fjölgað um 8.941 á einu ári. 

Fjármálaáætlunin gerir ráð fyrir að atvinnuleysi við lok áætlunartímabilsins verði á bilinu fjögur til fimm prósent, sem er hærra en meðalatvinnuleysi síðastliðinna áratuga og merki um viðvarandi hærra atvinnuleysi en verið hefur hérlendis verði ekkert að gert. „Þessi þróun skýrist að hluta af því að áhrif faraldursins eru langvinnari en vonir stóðu til í upphafi og því ljóst að fleiri verða utan vinnumarkaðar í lengri tíma.“

Stjórnvöld kynntu nýverið aðgerðir til að skapa störf með greiðslu ráðningarstyrkja. Átakið, sem á að kosta 4,5-5 milljarða króna, á að skapa um sjö þúsund störf.