Eins og ýmsir höfðu ótt­ast eða spáð breið­ist kór­ónu­veirupestin COVID-19 nú um Evr­ópu á miklum hraða sam­fara kóln­andi veðri og auknum manna­mótum inn­an­dyra. Framundan gætu verið erf­iðir mán­uð­ir, sér í lagi í þeim ríkjum þar sem bólu­setn­ing­ar­hlut­fall er ekki hátt.

Hér á landi var boðað fyrir innan við mán­uði síðan að stefnt væri að aflétt­ingu allra tak­mark­ana í sam­fé­lag­inu þann 18. nóv­em­ber, eða á fimmtu­dag, ef allt gengi vel. Skemmst er frá því að segja að allt gekk ekki vel og veiran fór á flug.

Þess í stað er búið að herða aðgerðir tvisvar og eru nú 50 manna fjölda­tak­mörk í gildi og skerð­ingar á opn­un­ar­tíma veit­inga­staða og kráa, auk ann­ars. Sótt­varna­læknir hefur sagt að stjórn­völd þurfi að vera til­búin að grípa til enn harð­ari aðgerða.

Staðan er ekki ýkja ólík í mörgum löndum Evr­ópu. Þar sem búið var að kveðja tak­mark­anir og bjóða veiru­lausa tíma vel­komna er nú verið að grípa til hertra aðgerða þar sem ljóst þykir að brestir komi í heil­brigð­is­kerfi ef álagið verður við­var­andi um lengri tíma.

Kjarn­inn tók saman hvernig stjórn­völd víða um álf­una hafa verið að bregð­ast við þeirri nýju stöðu sem upp er komin í far­aldr­inum – að veiran geisi og valdi ama þrátt fyrir að nóg sé til af bólu­efni handa öllum sem vilja í þess­ari auð­ugu heims­álfu.

Hol­land tekur skref til baka

Í Hollandi tóku nýjar tak­mark­anir á lands­vísu gildi síð­asta laug­ar­dag. Þær fela auk ann­ars í sér að allar versl­anir sem selja annað en nauð­synja­vörur þurfa að loka dyrum sínum kl. 18 og mat­vöru­versl­anir og veit­inga­staðir þurfa að vera búnir að loka kl. 20. Áhorf­endur eru ekki leyfðir á íþrótta­við­burðum – karla­lands­lið Hollands í fót­bolta spilar fyrir luktum dyrum gegn Nor­egi í kvöld.

Rík­is­stjórnin hefur sett fram áætl­anir um breyttan kór­ónu­veirupassa, sem fæli þá í sér að ein­ungis þeim sem eru bólu­settir eða hafa nýlega fengið COVID-19 yrði hleypt inn á ákveðna staði. Þessi nýi passi myndi leysa þann eldri, sem gerði kröfu um nýtt nei­kvætt próf fyrir óbólu­setta, af hólmi.

Þetta er þó umdeilt og var til umræðu í hol­lenska þing­inu í dag. Ekki er sögð sam­staða innan rík­is­stjórn­ar­innar um að úti­loka óbólu­setta frá því að sækja almenn­ings­staði á borð við kaffi­hús – og hol­lenska stúd­enta­hreyf­ingin hefur lagst harð­lega gegn því að háskóla­stúd­entar verði úti­lok­aðir frá stað­námi vegna þess að þeir hafi ekki látið bólu­setja sig.

Aust­ur­ríki von­ast til þess að geta þvingað fleiri í bólu­setn­ingu

Nýjar tak­mark­anir í Aust­ur­ríki sem tóku gildi í gær hafa stolið fyr­ir­sögn­unum í heims­press­unni und­an­farna daga, en þær í reynd úti­loka óbólu­sett fólk, alveg niður í 12 ára ald­ur, frá þátt­töku í sam­fé­lag­inu. Óbólu­sett fólk má þannig ein­ungis fara út úr húsi til þess að sækja sér nauð­syn­leg­ustu þjón­ustu.

Lög­reglan í Aust­ur­ríki hefur fengið það verk­efni í fangið að fylgj­ast með fólki á almanna­færi og athuga hvort það geti fram­vísað bólu­setn­inga­vott­orði eða vott­orði um nýleg veik­indi vegna kór­ónu­veirunn­ar. Þetta hefur mælst ansi mis­jafn­lega fyrir og mót­mæli hafa átt sér stað all­víða um land­ið.

Ein­ungis um 65 pró­sent Aust­ur­rík­is­manna eru full­bólu­sett, sem er lágt á evr­ópskan mæli­kvarða, en merki eru þegar sögð um að fleiri séu að skila sér í bólu­setn­ingu eftir að hinar umdeildu aðgerðir tóku gildi.

Þessar þving­un­ar­að­gerðir gagn­vart bólu­setn­ingum í Aust­ur­ríki bera með sér ákveðin lík­indi við þær sem frönsk yfir­völd gripu til í júlí­mán­uði, en þá var Frökkum tjáð að bólu­setn­ing­ar­vott­orðs yrði kraf­ist ef fólk ætl­aði sér að sækja ýmsa við­burði og þjón­ustu í land­inu.

Í kjöl­farið hefur hlut­fall þeirra sem hafa fengið að minnsta kosti einn skammt af bólu­efni risið úr 54 pró­sentum í rúm 76 pró­sent – og enn sem komið er hið minnsta er haust­bylgja COVID-19 í Evr­ópu lítið að trufla Frakka.

Þjóð­verjar hugsa sinn gang

Veiran er byrjuð að setja mark sitt á þýskt sam­fé­lag svo um mun­ar. Smit­fjöldi er þar í hæstu hæðum frá upp­hafi far­ald­urs­ins, sér­stak­lega í aust­ur- og suð­aust­ur­hluta lands­ins, þar sem hlut­fall bólu­settra er víða all­nokkuð undir lands­með­al­tal­inu – sem er þó ekki nema rúm 67 pró­sent.

Í Þýska­landi hafa sam­bands­ríkin sextán þó hingað til fengið nokkuð frelsi til þess að ákvarða hvert um sig hvernig skuli bregð­ast við veirunni, en það kann að fara að breyt­ast.

Ný rík­is­stjórn Sós­í­alde­mókrata, Græn­ingja og Frjálsra demókrata, sem kynnir stjórn­ar­sátt­mála sinn á næst­unni, hefur sam­kvæmt Deutsche Welle sam­mælst um að nýjar tak­mark­anir verði lagðar fyrir þingið í vik­unni, sem fela meðal ann­ars í sér skyldu­bólu­setn­ingu fólks sem starfar með við­kvæmum hóp­um, t.d. á hjúkr­un­ar­heim­il­um.

Flokk­arnir þrír eru einnig sagði hafa sam­mælst um að ein­hvers­konar kór­ónu­veirupassi verði tek­inn upp á lands­vísu og að fólk verði að sýna fram á bólu­setn­ingu, afstaðin veik­indi eða nei­kvæð próf, til þess að fá að stíga um borð í lestir og rút­ur. Þá er einnig til skoð­unar að grípa til ein­hverra fjölda­tak­mark­ana bæði í almanna­rýmum og í heima­húsum – en til stendur að ræða þetta nánar í rík­is­þing­inu á fimmtu­dag.

Læknar kenna stjórn­mála­mönnum sumir um vöxt far­ald­urs­ins og þau við­horf heyr­ast að það hefði átt að kippa í brems­una fyrir all­nokkru. Sus­anne Johna, sem leiðir stétt­ar­fé­lag lækna, sagði nýlega við rík­is­sjón­varps­stöð­ina Tagesschau að varn­að­ar­orðum hefði verið vísað á bug sem hræðslu­á­róðri.

„Áríð­andi ráð­gjöf var hundsuð á meðan kosn­inga­bar­áttan stóð yfir þar sem hún var tví­mæla­laust ekki póli­tískt heppi­leg,“ sagði Johna, en kosn­ing­arnar í Þýska­landi fóru fram þann 26. sept­em­ber.

Norsk sjúkra­hús undir álagi – Bólu­settir þurfa ekki í próf í Sví­þjóð

Á Norð­ur­lönd­unum er staðan ansi mis­jöfn á milli ríkja. Í Nor­egi, Dan­mörku og Finn­landi er fjöldi greindra smita á degi hverjum nú svip­aður eða jafn­vel meiri en þegar hann var hvað mestur á fyrri stigum far­ald­urs­ins, en í Sví­þjóð grein­ist hins vegar lítið af smitum um þessar mund­ir.

Þar var sú stefna tekin upp af hálfu heil­brigð­is­yf­ir­valda í upp­hafi þessa mán­aðar að hætta að hvetja bólu­sett fólk í skimun gegn veirunni þrátt fyrir að það fyndi fyrir ein­kennum veik­inda sem gætu bent til þess að þau væru með COVID-19. Skiptar skoð­anir eru á ágæti þessa í Sví­þjóð.

Far­alds­fræð­ingar hafa stigið fram og gagn­rýnt þessa breyttu stefnu og sagt hana leiða til þess að erf­ið­ara verði að kom­ast að því hvort far­ald­ur­inn í Sví­þjóð er í vexti eða ekki. Halda ætti áfram að beita smitrakn­ingu til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu veirunnar – ef fólk skili sér ekki í próf verði það erfitt.

Í til­kynn­ingu frá norsku rík­is­stjórn­inni í gær sagði að heil­brigð­is­þjón­usta víða um landið væri undir pressu vegna aukn­ingar í inn­lögn­um. „Ef okkur tekst ekki að snúa þessu við mun heilsu- og umönn­un­ar­þjón­usta brátt bogna. Sveit­ar­fé­lög með útbreidd smit þurfa að grípa til aðgerða,“ segir í til­kynn­ingu norskra yfir­valda.

Nýjar aðgerðir sem eiga við um allt land voru líka kynnt­ar, en hver sá sem er óbólu­sett­ur, yfir 18 ára aldri og býr á sama heim­ili og ein­hver sem grein­ist með COVID-19 hefur frá og með morg­un­deg­inum skyldu til þess að und­ir­gang­ast nokkur COVID-19 próf – eitt á dag í heila viku ef sjálfs­próf eru not­uð, en annan hvern dag á sama tíma­bili ef farið er í PCR-­próf.

Að auki boða norsk stjórn­völd að þau ætli að skoða að útvíkka notkun á COVID-19-pass­an­um, sem heldur utan um bólu­setn­ing­ar, nýleg veik­indi eða nýleg nei­kvæð próf. Haft er eftir Jonas Gahr Støre for­sæt­is­ráð­herra í til­kynn­ingu stjórn­valda að athugað verði hvort kröfur um notkun hans á stöðum eins og næt­ur­klúbb­um, tón­leika­stöð­um, íþrótta­leikjum og leik­húsum séu fýsi­leg­ar.

„Nú þegar búið er að bjóða öllum sem vilja bólu­setn­ingu er ein­fald­ara að hugsa sér að nota COVID-19-vott­orðið til að koma í veg fyrir stór hópsmit,“ er haft eftir Støre.

Ekk­ert vín eftir mið­nætti á mörgum finnskum krám

Finnar eru um þessar mundir að sjá fleiri smit en nokkru sinni fyrr í far­aldr­inum og það sem meira er, fjöldi sjúkra­húsinn­lagna er einnig að nálg­ast þá toppa sem urðu þegar allt sam­fé­lagið var óbólu­sett. Sanna Marin for­sæt­is­ráð­herra hefur lýst stöð­unni sem alvar­legri, sam­kvæmt fréttum rík­is­fjöl­mið­ils­ins Yle.

Á fundi finnsku rík­is­stjórn­ar­innar í gær­kvöldi var ákveðið að byrja að láta tak­mark­anir um starf­semi veit­inga­staða- og kráa ná til fleiri hér­aða lands­ins og munu þær teygja sig um allan suð­vest­ur­hluta lands­ins frá og með morg­un­deg­in­um.

Þessar tak­mark­anir fela það helst í sér að það verður að hætta að afgreiða áfengi á mið­nætti og að gesta­fjöldi er skertur niður í allt að 50 pró­sent af því sem staðir hafa starfs­leyfi fyr­ir.

Almennt mega 50 manns koma saman í rýmum og við­burð­um, en við­burða­haldr­ar, veit­inga­staðir og krár geta fengið und­an­þágur frá þessum reglum með því að skylda við­skipta­vini sína til að nýta COVID-19-vott­orð til að sýna fram á að þeir séu bólu­sett­ir, hafi staðið af sér veik­indi eða séu með nýtt próf.

Staðan er einna erf­ið­ust í höf­uð­borg­inni Helsinki og þar er heil­brigð­is­kerfið byrjað að eiga í vand­ræð­um. Þar stendur til að tak­marka sam­komur inn­an­dyra meira en nú er, í næstu viku, sam­kvæmt frétt Yle.

Sjúkra­hússinn­lögnum í Dan­mörku hefur farið fjölg­andi und­an­farnar vik­ur, þó staðan sé langt um betri nú en þegar bólu­setn­ing var ekki orðin útbreidd síð­asta vet­ur. Enn er þó ekki búið að grípa til aðgerða ann­arra en þeirra að taka upp kór­ónu­veirupass­ann á nýjan leik – og krefj­ast sönn­unar á bólu­setn­ingu, afstöðnum veik­indum eða nýlegu nei­kvæðu prófi fyrir þátt­töku í við­burð­um.

Kjör­sókn í sveit­ar­stjórn­ar­kosn­ingum sem þar fóru fram í dag er líka sögð með besta móti og ekki er að sjá að áhyggjur af veirunni hafi haldið kjós­endum heima.