„Maður fyr­ir­gefur með munn­in­um, stundum með­ hug­an­um. Aldrei i hjart­anu, það er svo villt. Ég verð reið nú er ég skrif­a þetta, því að barnið í mér er sko alls ekki búið að fyr­ir­gefa. Það er þó nóg­u kristi­legt til að skíta þær ekki út með því að líma illsku­mið­ann á þær und­ir­ ­nafni. Hefnd­inni í mér langar þó að gera það, hún er þarna rétt við hjarta.“

Þór­unn Jarla Valdi­mars­dóttir er ein­stök í íslenska ­rit­höf­unda­garð­in­um. Frum­legur skáld­sagna­smiður en ekki síður frum­leg­ur sagn­fræð­ingur sem leyfir hinum sér­stæða stílista sem leikur lausum hala í lygi­sög­unum hennar að setja mark sitt á fram­setn­ingu efnis sem stendur að öðru ­leyti föstum fótum í fræði­legum aga og við­ur­kenndum rann­sókn­ar­vinnu­brögð­um.

Fyrstu bók­ina í þessum ævi­sögu­lega þrí­leik hef ég því miður ekki ­les­ið, en Stúlka með maga (2014) þótti mér feiki­vel heppnuð að þessu leyt­i. Stíll Þór­unn­ar, en kannski ekki síður afstaða hennar til bjást­urs og bresta ­fólks­ins sem hún skrifar um, setur einatt ferskan blæ á kunn­ug­lega hlut­i: ald­ar­fars­lýs­ing­ar, sam­skipta­máta og sið­ferð­is­við­mið for­tíð­ar­inn­ar.

Þegar hún beinir stíl­vopnum sínum og lífs­sýn að sinni eigin ævi ­ger­ast aðrir hlut­ir.+

Samt er það líka í þess­ari bók, þetta ein­staka sjón­ar­horn henn­ar, þessi óstöðuga blanda af mjúkum skiln­ingi sem öll við­fangs­efnin mæta og hrein­skiln­is­legri hörku sem oft birt­ist og hverfur for­mála­laust. Gott dæmi til­vitn­unin hér að ofan, um ein­elti eða stríðni nokk­urra skóla­systra henn­ar. Hefði nokkur annar sjálfsævi­sögu­rit­ari afgreitt málið svona?

Ein­elti sem Þór­unn kafar ekki í, lýsir varla og virð­ist reynd­ar hvorki hafa verið lang­vinnt né alvar­legt. Og það er ljótt að segja það en sá ævi­fer­ill sem lýst er hér virð­ist svo mjúkur og áfalla­mildur að það er á mörk­unum að hann sé í frá­sögur fær­andi. Alla­vega þykja mér hin ein­stöku grein­ing­ar­tæki Þór­unnar malla í hæga­gangi lengst af, eftir dra­mað í kringum skiln­að ­for­eldr­anna og þýð­ingu hans fyrir hina ungu stúlku.

Eitt af því sem mér hefur fund­ist svo magnað við sagn­fræði­bæk­ur Þór­unnar er sú til­finn­ing að hún sé að segja manni allt sem hún veit. Smá­at­rið­i um fatn­að, mat og reið­tygi í Snorra frá Húsa­felli, upp­taln­ingar um inn­kaup ­for­feðra hennar í Ólafs­vík í Stúlku með maga. Lykt. Hefur ein­hver sagn­fræð­ing­ur/­rit­höf­undur okkar verið eins örlátur með og for­dóma­laus gagn­vart þef? Þessi hirðu­semi segir manni að öllum steinum hafi verið velt, auk þess sem frá­sagn­irnar af smælk­inu fylla mynd­ina.

Hér hefur Þór­unn eðli máls sam­kvæmt allt annan aðgang að við­fangs­efni sínu. Fyrir vikið fáum við til­finn­ingu fyrir miklu meira „vali“, að margt sé ósagt. Það er tiplað á tánum í frá­sögn­inni. Allir eru meira og m­inna fal­legir og dásam­leg­ir, syst­urnar ynd­is­leg­ar, vin­irnir upp til hópa vitr­ing­ar. Elsk­hug­arnir prúð­menni.

Sem er fábært. Örugg­lega satt. Þór­unn nýtur þess að segja frá­ þessu öllu, maður heyrir hana skríkja stíl­rænt þegar hún rekur kyn­lífs­vakn­ing­u sína, og sýtir fal­lega ógripin tæki­færi í þeim efn­um. Eins var gaman að sjá hið marg­um­skrif­aða við­fangs­efni „borg­ar­barn fer í sveit“ tekið Jörlu­tök­um. Og ­Mexíkó, sem hefði auð­veld­lega getað enst henni heila bók, finnst mér. Auð­vit­að er hér ferskur tónn í þeirri lýs­ingu tíma­bils­ins sem allar minn­inga­bæk­ur ­jafnladra hennar eru smám saman að skapa í sam­ein­ingu.

En lengst af vantar við­nám­ið. Tog­streitu efnis og frá­sagn­ar­máta. Fjar­lægð­ina sem gefur gild­is­dómum og grein­ingum vigt. Lífs­háska? Ekki það að ég óski eftir meiri erf­ið­leikum í for­tíð höf­und­ar. En að hásk­anum fjar­ver­and­i hefði hún þurft að kafa dýpra. Þrengja sjón­ar­horn­ið. Mögu­lega setja styttra ­tíma­bil undir smá­sjána.

Aldrei verður Stúlka með höfuð samt minna en skemmti­leg.