Ég taldi mig vita sitt­hvað um Nínu Sæmund­sen áður en ég opn­aði bók Hrafn­hildar Schram. En það reynd­ist mis­skiln­ing­ur, ­byggður á þeirri rang­hug­mynd að allar íslenskar lista­konur sem náðu frama er­lendis fyrr á árum hétu Nína og væru senni­lega sama kon­an. Svona eins og ég man aldrei hver af körlunum í mynd­list­inni hét Ásgrímur og hver Ásmund­ur.

Það var ákaf­lega ánægju­legt að fá þetta leið­rétt svona snagg­ara­lega. Og oft voru þau rekin upp, stóru aug­un, meðan ég frædd­ist um þetta maka­lausa lífs- og list­hlaup. Þrátt fyrir fátækt, upp­runa í list­snauð­u landi og kyn­bundnar hindr­anir virð­ist frami Nínu bæði stöð­ugur og áfalla­laus ­lengst af, þó veik­indi og blank­heit tefji fyrir henni og berkl­arnir svipti hana unnust­an­um.

Flettandi bók­ar­innar skilur frama Nínu vel. Feg­urð­in, hrein­leik­inn, í verkum hennar hittir mann beint í hjarta­stað, jafn­vel í tví­víðum svart­hvítum end­ur­gerðum þess­arar fal­legu bók­ar. Maður skilur reynd­ar líka hvernig hún helt­ist úr lest­inni, hvernig orð­sporið dagar uppi eftir því ­sem kröf­unni um frum­leika, bylt­ingar og öfga vex ásmeg­in. Og ímyndar sér að hið ­for­vitni­lega skeið þar sem lista­konan býr í Hollywood og brjóst­mynd­ger­ir ­stjörn­urnar hafi þar komið í bakið á henni, sem og hin land­læga karl­remba og klíku­for­pokun sem alltaf hefur átt griðland í íslenskum lista­manna­kreðs­um.

Það væri gott að þurfa ekki að skrifa „ímynd­ar ­sér“. Því miður skilur ævi- og fer­ilsá­grip Hrafn­hildar les­and­ann eftir með­ hung­ur­verki. Ágætt svo langt sem það nær en það bara hlýtur að vera hægt að viða að efni í full­burða ævi­sögu sem myndi svo sann­ar­lega vera mik­ils­vert inn­legg í menn­ing­ar­sögu okk­ar. Og stór­merki­legt lífs­hlaup þar fyrir utan.

Lang­sam­lega safa­rík­ast er les­efnið þeg­ar Hrafn­hildur fjallar um list Nínu. Setur hana í lista­sögu­sam­heng­ið, bæði eft­ir að hún er orðin full­bú­inn og sjálf­stæður lista­maður og meðan hún lýsir stöð­unn­i i danskri og evr­ópskri högg­mynda­list á mót­un­ar­árum Nínu. Og ekki síður þeg­ar hún lýsir – orð­gerir – og greinir ein­stök lyk­il­verk. Þar er Hrafn­hildur á heima­velli, og vita­skuld eiga þeir hlutar að vera þunga­miðjan í svona bók. Það ­trufl­aði mig reyndar að myndir af umræddum verkum lenda alls ekki alltaf á söm­u opnum og text­inn um þau, og ein­hver dæmi eru um að verk sem Hrafn­hild­ur staldrar við sjá­ist ekki í bók­inni. Sér­kenni­legt, miðað við það frá­gangsnost­ur ­sem ein­kennir bók­ina líkt og aðrar frá Crymogeu.

Einnig hefði verið fengur að ein­hvers­kon­ar ­yf­ir­liti yfir þau verk Nínu sem vitað er um, og hvar þau er að finna. Þó ekki væri nema að geta þess við allar ljós­myndir bók­ar­innar hvort og þá hvar hægt sé að berja við­kom­andi mynd berum aug­um.

Texti Hrafn­hildar er almennt lipur og læsi­leg­ur, en les­and­inn, alla­vega þessi, væri til í mun viða­meiri bók þar sem reynt væri af meiri ein­urð að geta sér til um drif­krafta Nínu, sam­skipti við sam­ferða­fólk sitt og gefa við­tökum verka hennar breið­ari skil. Ekki er gott að átta sig á hvers vegna það er ekki slík bók sem nú kemur út. Mögu­lega eru heim­ild­ir illíná­an­leg­ar, hugs­an­lega óx slíkt verk­efni aðstand­endum í aug­um. Kannski er þetta fyrsta skref að full­gildri ævi­sögu. Það vona ég og legg hér með inn­ pönt­un, meðan ég fletti Nínu S. og horf­ist í augu við hinar fögru myndir sem hún fann í hrá­efn­unum sín­um.