ábyrgð á málum sem varða Evrópu og Evrasíu. Kjarninn ræddi við Ziff um
Norðurslóðamál, hvalveiðar og möguleikann á því að Bandaríkjamenn opni
herstöð á ný.
„Ísland spilar óvenjustórt hlutverk í alþjóðastjórnmálum um þessar
mundir,“ segir Benjamin Ziff, aðstoðarutanríkisráðherra Bandaríkjanna.
„Ekki bara vegna landfræðilegrar staðsetningar heldur líka vegna
framtakssemi og leiðtogahlutverks sem hefur verið sýnt í málefnum eins
og Norðurslóðamálum.“
Ziff kom einmitt hingað til lands um síðustu helgi til að vera
viðstaddur og taka þátt í Arctic Circle ráðstefnunni í Hörpu.
Bandaríkjamenn tóku nýlega við forsæti í Norðurskautsráðinu.
„Rétt eins og fyrir Ísland eru Norðurslóðir gríðarlega mikilvægt svæði
fyrir Bandaríkin af mörgum ástæðum, efnahagslegum, landfræðipólitískum
og samfélagslegum,“ segir Ziff.
„Okkar forsæti mun einbeita sér að þrennu, því að bæta efnahagsleg og
lífsskilyrði fólksins sem býr á norðurslóðum, að bæta öryggismál á
svæðinu og auðvitað verður áhersla á loftslagsbreytingar. Okkar
markmið er að líta á Norðurskautið sem alþjóðlega auðlind og vernda
það sem slíka.“
Ziff segir að Bandaríkjamenn vilji gera það sem þeir
geta til þess að tryggja að Norðurskautið verði áfram sameiginleg
arfleið, og verði ekki spillt af manna völdum.
„Með loftslagsbreytingum og bráðnun íss sjáum við hvað áhuginn á
sjóleiðinni yfir svæðið er að aukast. Þótt það séu líklega tuttugu til
þrjátíu ár í að þetta verði algengt þurfum við engu að síður að undarbúa það núna, og undirbúa okkur undir mengunina og skemmdirnar
sem af þessu gætu orðið. Það þarf líka að huga að lagarammanum, sem
þarf að vera í lagi til að frjáls för og frjálsir flutningar geti orðið þarna um.“
Hann segir það nauðsynlegt að brjóta á bak aftur samkeppni um og mismunandi kröfur Norðurslóðaríkjanna, „og finna kerfi þar sem not á svæðinu er þannig að það gagnist öllum og sé gert á sanngjarnan hátt.“
Ísland mikilvægt þótt ekki sé á það minnst
Ekki er minnst á Ísland í nýrri Norðurslóðastefnu Bandaríkjanna, enZiff segir samt sem áður að Ísland sé „lykilbandalagsþjóð“ fyrir
Bandaríkin, enda stofnmeðlimur í Atlantshafsbandalaginu og íkin tvö
hafi mikil efnahagsleg tengsl. „Ég heimsótti Sjávarklasann hérna, sem
er að gera magnaða hluti í sjávarrannsóknum og því hvernig hægt er að
nota allt frá hausi til sporðs á fiskum, allt slíka hefur mikla
efnahagslega möguleika í Bandaríkjunum líka.“ Bandaríkjamenn geti lært
mikið af Íslendingum í þessum efnum.
Vill fleiri í hvalaskoðun í stað hvalveiða
Í einu málefni sjávarins vilja Bandaríkjamenn þó ekki læra afÍslendingum. Bandaríkjastjórn hefur ítrekað undanfarin ár gagnrýnt
hvalveiðar Íslendinga og jafnvel látið kanna hvort halda eigi
samskiptum ríkjanna með sama hætti vegna þeirra. Ziff segir að viðhorf
og afstaða Bandaríkjamanna í þessum málum sé vel þekkt. „Hvalveiðar
eru alþjóðlegt mál en ekki spurning um tvíhliða samskipti
Bandaríkjanna og Íslands. Ég vonast til þess að vera á leið í
hvalaskoðun, og fá þá að verða hluti af stórum hópi fólks sem fer að
skoða hvali lifa og anda, en ekki vera veidda í gróðaskyni.“
Hann nefnir ferðamannasprengjuna sem orðið hefur á Íslandi undanfarið. „Hluti þessa fólks hefur áhuga á sjávarumhverfi Íslands, hefur áhuga á því að sjá hér hluti sem það sér ekki annars staðar, og hvalir eru þar á meðal. Ég trúi ekki öðru en að það að veiða hvali í verslunarskyni hafi minna efnahagslegt gildi fyrir ísland en það að nýta náveru hvalanna, lifandi, í þessari miklu ferðamennsku hér á landi.“
Ziff segist hafa hitt marga íslenska embættismenn og hvalveiðar komi alltaf upp. „En ég held að okkar staða sé alveg þekkt og við vonum að við sjáum framþróun í þessum málum, sem muni gera enn fleira fólki kleift að koma hingað til að fara í hvalaskoðun.“
Ekki tímabært að tala um opnun herstöðvar á Íslandi
Við fengum líka af því fréttir fyrir skömmu að rætt hefði verið umaukna viðveru Bandaríkjahers á Íslandi á nýjan leik. Ziff segir að það
sé þó of snemmt að ræða einhverjar ákvarðanir í því samhengi. „Ég veit
að hingað hafa komið embættismenn til að skoða þennan möguleika. Staða
Íslands í Norður-Atlantshafi, og sú staðreynd að innviðirnir eru til
staðar og þeim hefur verið vel við haldið af Íslendingum frá 2006,
þegar við fórum frá Keflavík, sýna að ef þörf krefur er Ísland í góðri
stöðu til að taka þátt á breiðari hátt í aðgerðum Nató, en þessar
ákvarðanir hafa ekki verið teknar.“
Myndi þetta tengjast Rússum og hrakandi samskiptum Bandaríkjanna og
annarra Vesturvelda við Rússland? „Ég myndi ekki ganga svo langt að
segja að samskiptunum fari hrakandi. Ég held að það sé mikilvægt að
horfa ekki á málin eins og í kalda stríðinu. Heimurinn er miklu
alþjóðavæddari og marghliða núna en þegar Bandaríkjaher fór frá
Íslandi 2006. Áskoranirnar sem við stöndum frammi fyrir eru það líka.
Staðsetning herliðs er því ekki endilega merki um mikilvægi eða stöðu
Íslands. Við sjáum núna aukinn áhuga alþjóðlegra skipafyrirtækja á
íslandi, vegna Norðurslóða, ég nefndi áðan íslensk frumkvöðlafyrirtæki
í sjávarútvegi og sjávarrannsóknum, þetta er á heimsmælikvarða. Það er
miklu margþættari sýn á það hvað það þýðir að vera mikilvægur í
heiminum í dag. Bandaríkin segja að gildi þjóðar sé í menntun og
frumkvöðlastarfsemi, og þar stenst enginn Íslandi snúning.“
