Mikill uppgangur hefur verið í byggingargeiranum á síðustu árum og búast má við fjölda nýrra bygginga á næstu árum. Skuldir byggingageirans við bankana hafa aukist undanfarin ár og námu þær um 168 milljörðum króna í lok ágúst síðastliðnum. Þá hefur byggingarfyrirtækjum á vanskilaskrá fjölgað um tæp tíu prósent á undanförnu ári. Þetta kemur fram í nýjum Fjármálastöðugleiki Seðlabankans.
Ferðaþjónusta og fasteignamarkaðurinn helstu áhættuþættirnir
Í Fjármálastöðugleikanum kemur fram að óvissa um framvindu efnahagsmála bæði hér á landi og erlendis hafi aukist á liðnum mánuðum. Alþjóðlegar hagvaxtarhorfur hafa versnað og spár gera ráð fyrir að innlendur hagvöxtur verði óverulegur eða lítillega neikvæður á þessu ári. Samkvæmt spá Seðlabankans er útlit fyrir vægan efnahagssamdrátt á þessu ári en bjartari tíð á því næsta.
Samkvæmt Seðlabankanum tengjast helstu áhættuþættir innanlands stöðu ferðaþjónustunnar og markaði með íbúðar- og atvinnuhúsnæði en samspil er á milli þessara áhættuþátta.
Offramboð í kortunum
Framboð íbúðarhúsnæðis á höfuðborgarsvæðinu hefur aukist verulega á síðustu misserum og spáð er að fjöldi nýrra íbúða komi inn á markaðinn á næstu þremur árum. Nýbyggingar hafa hins vegar selst hægar en áður, einkum miðsvæðis í Reykjavík.
Samhliða þessari mikilu fjölgun nýbygginga hefur dregið úr skammtímaútleigu íbúða á höfuð- borgarsvæðinu. Sú þróun ætti að leiða til þess að íbúðir sem áður voru nýttar í skammtímaútleigu komi á sölu eða í langtímaleigu. Seðlabankanum telur að framboð og lækkun nafnverðs gætu því fylgt í kjölfarið en í því felst áhætta fyrir fjármálakerfið. Því beinir Seðlabankinn því til lánastofnanana að búa sig undir að nýbyggingar seljist hægt, veðsetningarhlutföll fasteignaveðlána hækki og útlánatöp vegna íbúðarhúsnæðis aukist.
Raunvöxtur útlána til byggingargeirans 16 prósent
Enn fremur hefur hægt verulega á hækkun íbúðarverðs á síðustu misserum. Á árunum 2016 og 2017 hækkaði íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu umfram bæði laun og leiguverð og langt umfram byggingarkostnað.
Nú hefur þessi þróun hins vegar snúist við. Í lok ágúst hafði launavísitalan hækkað um 4,3 prósent á síðastliðnum 12 mánuðum, vísitala leiguverðs um 3,7 prósent og vísitala byggingarkostnaðar um 4,6 prósent, en vísitala fasteignaverðs hafði hækkað um 3,6 prósent.
Á sama tíma er útlánavöxtur bankanna til byggingageirans enn kröftugur og skuldir geirans aukist undanfarin ár. Í Fjármálastöðugleikanum kemur fram að þær námu um 168 milljarðar króna í lok ágúst eða rúmlega 6 prósent af útlánum til viðskiptavina.
Raunvöxtur útlána KMB til greinarinnar hefur verið nær stöðugt yfir 10 prósent á ársgrundvelli frá árinu 2016. Í lok ágúst mældist hann um 16 prósent samanborið við rúmlega 15 prósent í árslok 2018 Bankarnir eiga því mikið undir stöðugleika og hagstæðri verðþróun á markaðnum.
Fjölgað á vanskilaskrá
Fyrirtækjum á vanskilaskrá hefur fjölgað um rúm 4 prósent frá því í lok maí á þessu ári og er fjölgunin hlutfallslega mest meðal fyrirtækja í byggingageiranum og ferðaþjónustu. Undanfarið ár hefur byggingafyrirtækjum á vanskilaskrá fjölgað um tæp 10 prósent og ferðaþjónustufyrirtækjum um 15 prósent.
Í Fjármálastöðuleikanum kemur fram að þó að fyrirtækjum á vanskilaskrá fjölgi hefur gjaldþrotum fyrirtækja fækkað milli ára og er fjöldi gjaldþrota, það sem af er ári, svipaður því sem hann var á sama tímabili árið 2017.
Að lokum eru vísbendingar um að hægja fari á byggingu húsnæðis á næstu árum. Talið er að fjöldi erlendra starfsmanna í byggingariðnaði hafa náð hámarki ásamt því að sementssala er farin að dragast saman. Þetta gæti bent til þess að hægja fari á byggingu húsnæðis á næstu árum
