Munu bólusetningavegabréf færa ferðalög til fyrra horfs?

Flugfélög eru þegar farin að prófa smáforrit sem geyma upplýsingar farþega um bólusetningar og sýnatökur. Þó að bólusetning gegn COVID-19 verði ekki skylda er ljóst að ýmsir þjónustuaðilar gætu krafið viðskiptavini um ónæmisvottorð.

Bólusetning gegn COVID-19 er að hefjast víða um heim um þessar mundir. Enn er ekki vitað hversu lengi vörnin gegn veirunni endist.
Bólusetning gegn COVID-19 er að hefjast víða um heim um þessar mundir. Enn er ekki vitað hversu lengi vörnin gegn veirunni endist.
Auglýsing

Stjórn­völd í Ísr­ael eru þau fyrstu í heim­inum til að ákveða að gefa út „græn vega­bréf“ til þeirra borg­ara lands­ins sem farið hafa í bólu­setn­ingu gegn COVID-19. Vega­bréfið greiðir hand­höfum leið fram hjá ýmsum hindr­unum sem settar hafa verið á í far­aldr­in­um. Þannig þurfa þeir sem það fá ekki að fara í ein­angrun eða sótt­kví eftir að hafa orðið útsettir fyrir veirunni vegna nálægðar við sýkta mann­eskju og einnig munu þeir geta sótt veit­inga­hús og menn­ing­ar­við­burði, að því er heil­brigð­is­ráð­herra lands­ins hefur sagt.



Fólk mun fá græna vega­bréfið tveimur vikum eftir að það hefur fengið síð­ari sprautu bólu­efn­is­ins.



Sam­kvæmt því sem heil­brigð­is­ráð­herr­ann Yuli Edel­stein segir munu þeir sem fá vega­bréfið ekki þurfa að fara í sýna­töku áður en lagt er í ferða­lag til útlanda.

Auglýsing



Allt frá upp­hafi kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins hafa fjöl­margir aðilar jafnt úr heil­brigð­is­stétt sem ferða­þjón­ust­unni, bent á að bólu­setn­ing sé leiðin út úr þreng­ing­un­um. Bólu­efni hafa svo verið þróuð á met­tíma og bólu­setn­ing er þegar hafin í nokkrum lönd­um, m.a. meðal ákveð­inna hópa í Bret­landi. Á næstu viku – jafn­vel dögum – hefst svo bólu­setn­ing í mörgum til við­bót­ar. Enn er beðið leyfis Lyfja­stofn­unar Evr­ópu svo að heim­ilt verði að bólu­setja íbúa innan EES-landa, þar á meðal Íslands.



En hvaða þýð­ingu mun bólu­setn­ing hafa fyrir utan hið aug­ljósa – að verja þann sem hana fær fyrir sjúk­dómnum COVID-19 sem kór­ónu­veiran veld­ur?



Tveir óvissu­þættir varð­andi bólu­efnin eru helsta hindr­unin í vegi fyrir því að heil­brigð­is­yf­ir­völd víða, sem og Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­un­in, eru hik­andi við að gefa án fyr­ir­vara, út sér­stök vega­bréf eða skír­teini til þeirra sem fá bólu­setn­ingu gegn COVID-19 á næstu mán­uð­um. Í fyrsta lagi er ekki vitað hversu lengi vörn bólu­efn­anna gegn sjúk­dómnum virkar og í öðru lagi er enn ekki vitað hvort að sá sem hefur verið bólu­settur og myndað mótefni getur borið veiruna með sér og sýkt aðra – þó að hann sjálfur fái engin ein­kenni COVID-19.



 Fleiri óvissu­þættir eru vissu­lega til stað­ar. Einn þeirra er tregða fólks til að láta bólu­setja sig yfir höf­uð. Þó að Íslend­ingar séu mjög jákvæðir í garð bólu­setn­ingar gegn COVID-19 er sömu sögu ekki að segja í mörgum öðrum ríkj­um. Þetta spilar svo aftur saman með þeirri óvissu sem fylgir því hvort að bólu­settur ein­stak­lingur getur enn smitað aðra.



Stjórn­völd víð­ast hvar í heim­inum sem og Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­unin vilja ekki gera bólu­setn­ingu gegn COVID-19 að skyldu. Sú ákvörðun á að hvíla hjá ein­stak­lingn­um. Engu að síður er hvatt til þess að sem flestir láti bólu­setja sig svo að hið umtal­aða hjarð­ó­næmi sam­fé­lags, hóps eða heilu þjóð­anna náist.



Það sem hins vegar gæti gerst og er þegar farið að ger­ast er að fyr­ir­tæki, t.d. flug­fé­lög, krefj­ist þess að við­skipta­vinir fram­vísi vott­orði til marks um að þeir séu annað hvort bólu­settir eða hafi fengið COVID-19 og séu því ónæmir fyrir veirunni.

Bólu­setn­inga­skír­teini ekki ný af nál­inni



Í almennri umræðu eru vott­orð þessi oft kölluð bólu­setn­ing­ar­vega­bréf. Vottun á ákveðnum bólu­setn­ingum er vissu­lega ekki ný af nál­inni. Til að ferð­ast til ýmissa landa, m.a. Afr­íku­ríkja þar sem hita­belt­is­sjúk­dómar eru land­lægir, þurfa ferða­langar að geta fram­vísað bólu­setn­ing­ar­skír­tein­um. En þegar verið er að bólu­setja við þekktum sjúk­dómum á borð við gulu­sótt og tauga­veiki er vitað hversu lengi vörnin end­ist. Og þar stendur einn stærsti hníf­ur­inn í kúnni þegar bólu­efni gegn COVID-19 er ann­ars vegar eins og að undan var rak­ið.



Engu að síður hafa fréttir af komu bólu­efnis vakið vænt­ingar og vonir um að fleira muni fylgja en aðeins vörn gegn veirunni. Að bólu­setn­ingu muni fylgja þau for­rétt­indi – sem áður þóttu sjálf­sögð – að geta ferð­ast um heim­inn og verið meðal fólks hvar og hvenær sem er.

Bóluefni Pfizer er þegar í framleiðslu og um 10 þúsund skammtar af því munu koma til Íslands fljótlega. Mynd: EPA



Atvinnu­lífið er auð­vitað mjög áfram um að slíkt gagn hljót­ist einnig af bólu­setn­ing­un­um. Að fólk fari einmitt að ferðast, að hjól ferða­þjón­ust­unnar um víða ver­öld  fari að snú­ast af krafti á ný.



Þó að almenn bólu­setn­ing sé ekki enn hafin í Banda­ríkj­un­um, svo dæmi sé tek­ið, eru tvö smá­forrit  sem votta eiga ónæmi fólks gegn kór­ónu­veirunni, komin til sög­unn­ar. Próf­anir á öðru eru þegar hafnar og hitt er handan við horn­ið. Nokkur banda­rísk flug­fé­lög hafa þegar ákveðið að prófa þau, bæði í inn­an­lands­flugi og milli­landa­flugi.



Annað þeirra kall­ast Comm­on­Pass og hefur verið prófað frá því í októ­ber hjá flug­fé­lög­unum United Air­lines og Cat­hay Pacific milli New York og London, Singapúr og Hong Kong. Í ein­földu máli þá birt­ist strik­a­merki í snjall­tæki fólks sem fyr­ir­tæki geta skannað til að fá stað­fest­ingu á að við­kom­andi hafi fengið bólu­setn­ingu.

For­gangs­mál



Alþjóða­sam­band flug­fé­laga, IATA, er einnig að þróa app í sama til­gangi. Í app­inu verður hægt að nálg­ast ýmsar heilsu­fars­upp­lýs­ing­ar, s.s. um sýna­tökur og bólu­setn­ing­ar.



„Helsta for­gangs­málið er að fá fólk til að ferð­ast með öruggum hætti á ný,“ sagði í til­kynn­ingu frá IATA vegna máls­ins. Aðal­at­riðið er að ferða­langar geti fram­vísað vott­orði um ónæmi svo að þeir þurfi ekki að fara í sótt­kví eða ein­angrun í þeim löndum sem þeir ferð­ast til eða eftir að hafa heim­sótt ákveðin lönd.



En ýmsir sér­fræð­ingar hafa bent á að bólu­setn­ing­ar­vega­bréf séu ekki „ónæmis vega­bréf, þ.e. vegna þess að ekki er vitað hversu lengi vörn bólu­efn­is­ins gegn veirunni var­ir, sé aðeins hægt að votta ónæmi fólks til skamms tíma.

Aftur til fram­tíðar



Flestir þrá þá ver­öld sem var að geta farið um frjálsir ferða sinna án grímu og án þess að þurfa að halda tveggja metra fjar­lægð frá næsta manni. Bólu­setn­ing­ar­vott­orð myndu ekki aðeins gagn­ast flug­fé­lögum heldur líka veit­inga­stöð­um, börum og í hvers konar menn­ing­ar­starf­semi. En þá þarf vissan að vera fyrir hendi. Vissan um að sá sem fram­vísar slíku vott­orði sé ónæmur og einnig að hann geti ekki smitað aðra. Fari fyr­ir­tæki og þjón­ustu­að­ilar þá leið að krefj­ast vott­orðs um bólu­setn­ingu vakna svo einnig sið­ferð­is­legar spurn­ing­ar: Á að skipta fólki í hópa eftir því hvort það hefur fengið bólu­setn­ingu eða ekki? Á að veita þeim sem fá slíka bólu­setn­ingu, hafa t.d. aðgang að bólu­efni, ákveðin for­rétt­indi umfram aðra?



Nad­him Zahawi, yfir­maður bólu­setn­inga hjá breskum stjórn­völd­um, segir að mögu­lega muni bar­ir, veit­inga­hús og þeir sem fyrir menn­ing­ar­starf­semi standa, byrja að biðja við­skipta­vini um sönnun þess að þeir hafi verið bólu­settir gegn COVID-19. Hins vegar hafa bresk stjórn­völd ekki uppi neinar áætl­anir á þessum tíma­punkti um að gefa út sér­stök bólu­setn­ing­ar­vega­bréf.

Bólusetning er þegar hafin í Bretlandi meðal forgangshópa. Mynd: EPA



 Alan Joyce, for­stjóri ástr­alska flug­fé­lags­ins Qantas Airways seg­ist eiga von á því að félagið muni biðja flug­far­þega um að sýna fram á bólu­setn­ingu í milli­landa­flug­i.  Þá hafa áströlsk stjórn­völd sagt að svo geti farið að þau biðji ferða­menn um að sýna vott­orð um bólu­setn­ingu við kom­una til lands­ins.



Vott­orð heil­brigð­is­yf­ir­valda í ýmsum löndum sem gefin eru fólki sem fengið hefur COVID-19 og þar með myndað mótefni gegn veirunni, eru í dag ekki tekin gild alþjóð­lega og meira að segja veita þau hand­höfum oft engar sér­stakar und­an­þágur frá tak­mörk­unum á sam­komum og fjar­lægð­ar­mörkum svo dæmi séu tek­in.



Í grein í nýlegu hefti vís­inda­blaðs­ins Lancet er talað fyrir ónæm­is­vott­orðum eða vega­bréfum og rík­is­stjórnir heims­ins hvattar til þess að taka upp ein­hvers konar kerfi á alþjóða­vísu hvað þetta varð­ar.



„Einu rökin fyrir því að beita rík­is­valdi sem tak­marka frelsi fólks er þegar hætta er á að öðrum stafi hætta af því,“ segir Julian Savu­lescu, yfir­maður sið­fræði­stofn­unar Oxfor­d-há­skóla, sem er einn af höf­undum grein­ar­inn­ar. „Þegar hættan af því að fólk ógni heilsu ann­arra ætti ekki að hefta frelsi þess.“



Nicole Hassoun, pró­fessor í heim­speki við Bing­hamton-há­skóla í New York-­ríki vill fara var­legar og seg­ir: „Það eru ekki nægar sann­anir enn fyrir hendi til að full­yrða að ónæm­is­vega­bréf séu góð hug­mynd.“



Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­unin (WHO) hefur varað við útgáfu ónæm­is­vott­orða. Það gerði hún þegar í apríl og hefur ítrekað þau skila­boð síð­ustu vikur þó að nokk­urs mis­ræmis gæti í mál­flutn­ingi starfs­manna henn­ar. Frá því í haust hefur WHO verið að fylgj­ast með og taka þátt í þróun raf­rænna bólu­efn­is­vott­orða í Eist­landi. Verk­efn­is­stjóri hjá WHO sagði nýverið að stofn­unin væri að fylgj­ast náið með tækni­þróun á þessu sviði og hvernig nýta mætti raf­ræn heil­brigð­is­vott­orð meðal aðild­ar­ríkja stofn­un­ar­inn­ar. Á sama tíma ítrek­aði svo annar starfs­maður að WHO mælti ekki með útgáfu ónæm­is­vott­orða. Að var­úð­ar­orð sem gefin voru út í apríl í þessum efnum stæðu enn.



Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiFréttaskýringar