Ekk­ert bólu­efni sem komið er á markað hefur verið sam­þykkt fyrir fólk yngra en sextán ára. „Þannig að sam­kvæmt skil­grein­ingu munum við ekki ná hjarð­ó­næmi í þýð­inu – íslensku sam­fé­lagi í þessu til­viki – því börn verða áfram næm fyrir sjúk­dómn­um,“ sagði Jóhanna Jak­obs­dóttir líf­töl­fræð­ingur í ítar­legu við­tali við Kjarn­ann sem lesa má í heild sinni hér.

Íslensk stjórn­völd hafa farið þá leið líkt og víð­ast ann­ars staðar að bólu­setja fram­línu­starfs­menn og við­kvæm­ustu hópana fyrst. Eftir því sem skömmt­unum fjölgar verður farið neðar í aldri en ekki er enn talað um að bólu­setja börn.

Miðað við með­al­tal smit­stuð­uls COVID-19 er oft talað um að 60-70 pró­sent fólks í sam­fé­lagi þurfi að vera ónæmt svo hjarð­ó­næm­is­þrös­k­uldi sé náð.

En hvað ger­ist í sam­fé­lagi þegar þeim áfanga er náð?

„Veiran hverfur ekki. Hún þarf ekki að hverfa frá Íslandi og hún þarf ekki að hverfa úr heim­in­um,“ segir Jóhanna. Veiran er lík­leg til að fylgja mann­kyn­inu til ein­hverrar fram­tíð­ar. Þegar 60-70 pró­sent íslensku þjóð­ar­innar hefur fengið bólu­setn­ingu og eru því ónæm, eru enn 30-40 pró­sent það ekki. Það sem hins vegar ger­ist er að ef sýk­ing brýst út verður hún „von­andi það lítil að við náum að hlaupa fram fyrir hana,“ segir Jóhanna. Auð­veld­ara verður að beita verk­fær­unum okk­ar; smitrakn­ingu, sótt­kví og ein­angr­un, til að ráða nið­ur­lög­um  hóp­sýk­inga. Á einum bar, svo dæmi sé tek­ið, myndu ekki 70 manns smit­ast á einu kvöldi heldur kannski þrjá­tíu. „Það eitt og sér, að meira en helm­inga fjöld­ann í slíkum hóp­sýk­ing­um, mun gera alla verk­ferla og allt okkar kerfi ein­fald­ara í fram­kvæmd.“

Að sama skapi yrði þá búið að bólu­setja þá sem í mestri áhættu eru að fá alvar­lega sýk­ingu og þar með minnka líkur á sjúkra­húsinn­lögnum veru­lega. „Fólk sem er yngra en þrí­tugt og jafn­vel yngra en tví­tugt getur orðið alvar­lega veikt af COVID þó að það sé ólík­legra til þess en eldra fólk. Þetta er ekki mesti áhættu­hóp­ur­inn en af því að svo gríð­ar­lega margir eru að smit­ast á stuttum tíma þá fjölgar líka þeim ein­stak­lingum sem veikj­ast alvar­lega úr þessum hópi. Sem dæmi má nefna að flestir þeirra sem eru á önd­un­ar­vélum vegna COVID-19 í Bret­landi eru á aldr­inum 50-60 ára. Við getum því alls ekki alveg slakað á þegar við erum búin að bólu­setja sex­tíu ára og eldri. Útbreitt smit í yngri ald­urs­hópum getur haft alvar­legar afleið­ing­ar.“

Jóhanna seg­ist hafa vissar áhyggjur af því að ekk­ert bólu­efni hafi enn verið sam­þykkt fyrir börn. Börn virð­ast ólík­legri en full­orðnir til að smit­ast af veirunni og bera smit. Þau eru ólík­legri til að veikj­ast og mun ólík­legri til að veikj­ast alvar­lega. En ef börn á aldr­inum 0-16 ára, sem er stór hóp­ur, verða ekki bólu­sett, er sá mögu­leiki fyrir hendi að far­aldur brjót­ist út á meðal þeirra. Jóhanna útskýrir þetta frekar:

„Það er margt áhuga­vert við hjarð­ó­næmi. Segjum sem svo að við förum yfir þrösk­uld­inn, bólu­setjum yfir sex­tíu pró­sent þjóð­ar­innar – að meiri­hluti lands­manna sé orð­inn ónæmur fyrir sýk­ingu af völdum veirunnar og sam­fé­lagið fari aftur af stað án tak­mark­ana. R-stuð­ull­inn fer niður fyrir 1 en hann er bara með­al­tal og getur verið hærri innan ákveð­inna hópa, t.d. barna. Far­ald­ur­inn getur því við­haldið sér áfram í þeim hópum sem enn eru næm­ir. Fái hann að fara um þá óáreittur fara sjald­gæfir atburðir að ger­ast. Sjald­gæfir alvar­legir atburðir sem við viljum ekki sjá.“

Rann­sóknir eru þegar hafnar á virkni og öryggi bólu­efnis Astr­aZeneca fyrir börn og segir Jóhanna það mikið fagn­að­ar­efni.