Þor­geir Tryggva­son, Toggi, mun sinna bókaum­fjöllun fyrir Kjarn­ann fram að jólum en margar bækur eru að koma út þessa dag­ana. Jóla­bóka­flóðið nær svo hámarki í des­em­ber.

Í fyrstu grein sinni tekur hann fyrir bók Mar­grétar Tryggva­dótt­ur, Úti­stöð­ur.

Úti­stöður

Han­sen & synir

Ein verð­laun getur Mar­grét Tryggva­dóttir inn­heimt strax fyrir bók­ina sína. „Úti­stöð­ur“ er besti bók­ar­tit­ill flóðs­ins og árs­ins. Frá­bær­lega lýsandi og marg­slung­inn. Vel gert.

Vel gert líka að hafa ákveðið að skrifa þessa bók, að segja sögu eins mik­il­væg­asta breyt­ing­araflsins sem upp­lausnin eftir hrun gat af sér. Því mik­il­vægi Borg­ara­hreyf­ing­ar­inn­ar/hreyf­ing­ar­innar er áþreif­an­legt þó seint verði þetta kölluð sig­ur­ganga nema rétt í blá­byrjun þegar kosn­ing­arnar 2009 skil­uðu henni fjórum þing­mönn­um.

Með fullri virð­ingu fyrir hinum aðskilj­an­leg­ustu mont­bókum og varn­ar­ritum gam­alla póli­tíkusa og ann­arra „ger­enda“ frá velti­árum og hruni þá er þetta bókin með tíð­ind­unum og úrvinnslu­efn­inu fyrir sagn­fræð­ing­ana.

Mar­grét skrifar lipran og læsi­legan texta. Sem er eins gott því þetta er geysi­löng bók (530 síð­ur). Of löng finnst mér. Næsta yfir­ferð hefði örugg­lega skerpt bók­ina, stytt og bætt tals­vert. Það sýn­ist örugg­lega sitt hverjum um hvað hefði mátt missa sín og hvað ætti að jafn­vel að fá dýpri með­ferð.

Fyrir utan að rekja sína upp­lif­un­ar- og reynslu­sögu af hinu storma­sama þingi 2009–2013 og kosn­inga­bar­átt­unnni þá fer Mar­grét yfir öll stór­mál þings­ins, gang þeirra, ógöng­urnar sem flest þeirra röt­uðu í og aðkomu þeirra fjór­menn­inga að þeim. Það er rauna­leg lesn­ing, en of margt af því bætir litlu við það sem enn situr í höfði les­and­ans af frétta­flutn­ingi og „um­ræð­unn­i“. Með því að þrengja valið og dýpka umræð­una hefði að mínu mati feng­ist betri bók. Kafl­inn um stjórn­ar­skrár­málið er kannski merkastur þeirra. Og þá síður rauna­leg­ast­ur.

Fyrir utan rauna­sög­una um Lands­dóms­klúðrið reynd­ar. Merki­leg og trú­verðug þykir mér sú sýn höf­undar að bræðin yfir nið­ur­stöð­unni í því hafi verið elds­neytið í for­dæma­lausa hegðun hluta stjórn­ar­and­stöð­unnar á síð­ari hluta kjör­tíma­bils­ins. Reyndar er Mar­grét álíka stolt af þætti Hreyf­ing­ar­fólks í Ices­a­ve-­mál­þóf­inu og hneyksluð á síð­ara þófi. Enda hefur hún svo skýra sýn á það mál að hún hirðir ekki einu sinni um að útlista eða rök­styðja skoðun sína á því.

Það sama má segja um skulda­mál heim­il­anna og verð­trygg­ing­una, sem vita­skuld fá tals­vert rými í bók­inni, en sýn höf­undar á þau er samt aldrei sett fram á sann­fær­andi átt – aftur fær les­and­inn á til­finn­ing­una að Mar­gréti finn­ist skoð­anir sínar svo aug­ljósar og réttar að það taki því ekki að lýsa þeim.

Annað sem ég hefði viljað fá meira um er inn­tak inn­an­flokksá­taka Borg­ara­hreyf­ing­ar­inn­ar. Miklu plássi og end­ur­teknu er varið í að tala um hversu fáfengi­legar og hat­rammar þær urðu, og orsak­irnar greindar vel og skyn­sam­lega. En skýr­ari útlistun á hug­mynda­grunn­inum og um hvað var deilt hefði verið gott að fá, þó ljóst virð­ist vera að aðal­or­sökin fólst í per­són­um, skorti á hefð­um, ferlum og formum og hrað­anum sem allt ger­ist á þessi eft­ir­hrunsár. Og óþol­in­mæði ef hrað­inn er ekki næg­ur.

Já og einu hefði þurft að bæta við. Nafna- og atrið­is­orða­skrá er alger nauð­syn í bók af þessu tagi og þessum „þyngd­ar­flokki“, og ekki skrifa t.d. „mennta- og menn­ing­ar­mála­ráð­herra“ í ramma­greinum án þess að til­greina um hvern er verið að tala (bls. 421) nema bók­inni sé ekki ætlað lang­lífi.

Úti­stöður er læsi­legt og efn­is­mikið yfir­lit yfir merki­lega tíma, skrifað frá sjón­ar­hóli sem mjög mik­il­vægt er að hafa útsýni frá. Hefði grætt á grimmari rit­stjórn við að velja, hafna og dýpka.

Texti Úti­staðna er brot­inn upp af ramma­greinum af ýmsu tagi. Þar á meðal eru stuttar sögur og myndir af sam­verka­mönnum og öðrum sem verða á vegi Mar­grét­ar. Verður ekki ein skop­saga úr þing­inu að fljóta með hér:

„Ég stend í hlið­ar­her­bergi við þingsal­inn og er að leita að skrif­færum þegar Jón Bjarna­son, sjáv­ar­út­vegs- og land­bún­að­ar­ráð­herra Vinstri grænna, kemur aðvíf­andi. „Mikið er þetta fal­legt háls­men!“ segir Jón og bendir á stórt háls­men sem ég hafði keypt á úti­mark­aði á afmæl­is­dag­inn minn. „Takk,“ segi ég, „ég keypti það í Brus­sel.“ Skelf­ing­ar­svipur fær­ist yfir and­litið á Jóni sem seg­ir: „Æ,æ,“ snýst á hæli og gengur á brott.