Þor­geir Tryggva­son, Toggi, mun sinna bókaum­fjöllun fyrir Kjarn­ann fram að jólum en margar bækur eru að koma út þessa dag­ana. Jóla­bóka­flóðið nær svo hámarki í des­em­ber.

Afr­íka - ást við aðra sýn

Höf­undur: Stefán Jón Haf­stein

Útgef­andi: Ísland ehf.

Ætti kannski að skikka menn sem fara erinda á borð við þau sem Stefán Jón Haf­stein fór til Afr­íku að gera grein fyrir sér með ein­hverjum svona hætti í máli og mynd­um?

Kannski ekki, það eru svo sann­ar­lega ekki allir jafn rit­fær­ir, jafn flinkir með mynda­vél­ina eða eins snjallir að skafa utan af og miðla kjarna máls­ins. Senni­lega yrðum við fljótt áhuga­laus og pirruð á skýrslu­gerð­inni.

Það er mjög auð­velt að gera mann pirraðan og áhuga­lausan þegar lýst er yfir­þyrm­andi ástandi í fjar­lægum heims­hlut­um. Fylla mann ófrjórri sekt­ar­kennd og/eða bræði yfir vonsku heims­ins, heimsku kap­ít­al­ism­ans og afskipta­leysi Guðs. Öllu snún­ara er að gefa til­finn­ingu fyrir raun­særri sýn sem þó neitar að gef­ast upp án þess að kalla bein­línis eftir bylt­ingu.

Það tekst Stef­áni. Afr­íka – ást við aðra sýn er stundum sjokker­andi, aldrei til­finn­inga­klám­fengin en alltaf vekj­andi.

Samt: Afr­íka? Stefán sýnir á skýran hátt og leggur útaf því hvernig hin ill­ræmda Mercator-vörpun hefur blekkt okkur um stærð álf­unnar (hún er stærri en hún virð­ist á kortum og þið hald­ið), en á sama tíma smættar hann hana niður með því að byrja of margar setn­ingar á „Afr­íka er“, með því að alhæfa um álf­una alla út frá viða­mik­illi reynslu sinni í Namibíu og Malaví og ferða­lögum ann­að. En Túnis og Tansan­ía, Tsjad og Svasíland, Gana og Sómal­ía. Af hverju ekki bara að sýna hinni risa­stóru álfu þá virð­ingu að nota nafn hennar aðeins spar­leg­ar?

Þegar Stefán beinir sjónum sínum að til­teknum stöð­um, stað­bundnum aðstæð­um, vanda­málum og mögu­leik­um, er hann best­ur.

Einn besti kafl­inn er sá sem útlistar stöðu hinna sára­fá­tæku og mögu­leika þeirra til að brjót­ast út úr stöðu sinni  Sem eru væg­ast sagt þröngir, og Stef­áni tekst mjög vel að skýra hvernig stigs­munur getur orðið eðl­is­munur á jöðrum vel­meg­un­ar­kvarð­ans. Eins eru end­ur­teknar hug­leið­ingar um grund­vall­ar­mik­il­vægi mennt­unar og undir hvað högg hún á að sækja í hefð­bundnum hung­ur­marka­sam­fé­lögum frá­bærir text­ar. Og þung­bær­ir.

Stefán notar sam­an­burð við Ísland óspart, ekki síst til að tengja tíma­setn­ingu sögu­legra atburða við eitt­hvað sem við þekkj­um. Þetta er oft­ast gagn­legt, kannski magn­að­ast þegar Stefán svið­setur nýlendu­tím­ann og afleið­ingar hans á Íslandi:

„Ímyndum okkur að Ísland hefði hlotið svipuð örlög í stað­inn fyrir stjórn­ar­skrá frá Dönum á síð­ari hluta nítj­ándu ald­ar. Bretar tekið Aust­ur­land, sett land­stjóra, skipt út gömlu sýslu­mönn­unum og hrepp­stjór­unum og skipað nýja for­rétt­inda­stétt. … Þjóð­verjar hefðu tekið Suð­ur­land, sent hingað þús­und bændur og látið taka bestu sveit­irnar og býlin fyrir sjálfa sig en ýtt hinum hokrandi Íslend­ingum sem ekk­ert kunnu til verka út á Reykja­nesskaga.“

Rit­stjóri hefði hins­vegar átt að stoppa hann af í kafl­anum um dýrin í Ethosa-friðland­inu og benda honum á lík­inga­málið þar væri alls ekki að vinna vinn­una sína.

Eins hefði hann átt að láta höf­und­inn skrifa mynda­texta við hinar fjöl­mörgu og frá­bæru myndir sem prýða bók­ina. Mynd segir meira en þús­und orð (sem er rangt, reynd­ar) en vel skrif­aður mynda­texti hækkar gildi hennar um allan helm­ing.

Þetta er fín bók. Fólk þarf að vera fjári vel upp­lýst til að verða ekki betra fólk af því að lesa og skoða þessa vel skrif­uðu, vel hugs­uðu, vel mynd­uðu og vel meintu skýrslu.

Gefðu Afr­íku. Hún er um fram­tíð­ina. Allir geta tekið krimmana á bóka­safn­inu.