II

Fyrir rán, með því að hafa mið­viku­dag­inn 25. maí 2016, við strætó­skýli að Nýbýla­vegi, á móts við Álfa­brekku í Kópa­vogi, veist að B og hót­að, með því að ota að honum kúbeini sem hann hafði í hendi og segja til hans „þú veist hvernig þetta er“, en í kjöl­farið afhenti B honum úlpu sína, veski og Iphone 5c snjall­síma. (007-2016-30124)

Telst þetta varða við 252. gr. almennra hegn­ing­ar­laga nr. 19/1940.

Íslend­ingar eru ekk­ert sér­stakir, hvorki sér­stak­lega slæmir né sér­stak­lega góðir þótt þeir geti spilað ágætan fót­bolta, þjálfað hand­boltalið, gert vin­sæla tón­list, gengið út úr sjón­varps­við­töl­um, sett banka­kerfi á haus­inn og hvað­eina sem ykkur dettur í hug. Aðrar þjóðir geta þetta allt líka og gera þetta oft.

En við höfum auð­vitað ein­kenn­andi takta og á meðal þeirra er að gera sífellt ráð fyrir að allt redd­ist af sjálfu sér, eins og aðrir hafa farið vel yfir.

En jafn­vel það er varla ein­stakt, heldur frekar ein­kenni á vest­rænum vel­ferð­ar­sam­fé­lögum þar sem inn­við­irnir eru þannig úr garði gerðir að hlutir hafa einmitt til­hneig­ingu til að redd­ast þótt látið sé reka á reið­an­um, svona innan eðli­legra vik­marka. Með öðrum orð­um: lífs­bar­áttan er víða harð­ari. Við höfum meira svig­rúm fyrir kæru­leysi og hefn­ist síður fyrir það hér en öðrum sums staðar ann­ars stað­ar. Og við erum sann­ar­lega meira ligeglad en Dan­ir, sem bjuggu samt til orð­ið.

Kúbein og klíník

Þetta við­horf (eða fíló­sófía – kannski bara stemmn­ing?) er sum­part fal­legt og bjart­sýnt og eft­ir­sókn­ar­vert en samt aðal­lega frekar útjaskað og jafn­vel skað­legt. Það er hins vegar bara land­vætta­hliðin á pen­ingi sem á sér aðra enn apat­ísk­ari hlið. Ef það væri mynd af sjáv­ar­fangi á henni þá væri það eitt­hvað mjög hlut­laust, eins og þang.

Sú hlið birt­ist meðal ann­ars í til­vitn­un­inni hér í upp­hafi pistils­ins, sem fengin er úr nýupp­kveðnum dómi Hér­aðs­dóms Reykja­ness. Þar segir frá veg­far­anda sem stóð og beið eftir strætó við Nýbýla­veg þegar hann var rændur af manni sem beitti fyrir sig kúbeini og þess­ari ofur­klínísku setn­ingu: „Þú veist hvernig þetta er.“

Þessi setn­ing er dásam­leg í ein­fald­leika sínum og sýður niður í rót­sterkan essens allan sam­an­lagðan lífs­leiða fyrsta heims­ins. Þarna er á ferð vopn­aður ræn­ingi og hann æpir ekki hót­an­ir, bölvar ekki eða ragn­ar, hann gnístir ekki tönn­um, óða­mála í spít­t­vímunni, hann lætur duga að segja „þú veist hvernig þetta er“ og hefur úlpu, síma og veski upp úr krafs­inu. Þessi sena á heima í dystópískri grín­mynd. Það er ekki er nóg með að þessi yrð­ing feli í sér yfir­lýs­ingu þess sem hana mælir um algjöra upp­gjöf hans gagn­vart hlut­skipti sínu í líf­inu, heldur gerir hún líka ráð fyrir sams konar upp­gjöf við­tak­and­ans, sem væri auð­vitað óskamm­feilið út af fyrir sig ef það væri ekki svona full­kom­ið.

Alls­herj­ar­upp­gjöfin

Þetta er í raun mun algeng­ara við­kvæði í íslenskri umræðu en „þetta reddast“.

Nokkrum atkvæða­greiðslum var frestað á Alþingi í gær vegna þess að of fáir þing­menn voru mættir í vinn­una. Þeir voru allir heima í kjör­dæmi, vænt­an­lega að lofa því að flytja þangað hinar og þessar háskóla­náms­brautir fengju þeir braut­ar­gengi í kosn­ing­um. Þegar þetta var gagn­rýnt þá greip þing­for­seti, efn­is­lega, í svar níhíl­íska Nýbýla­veg­ar­ræn­ingj­ans: Þessar fjar­vistir eru eðli­leg­ar. Þið vitið hvernig þetta er.

Ein­hverju fólki mis­býður að sex árum eftir útgáfu skýrslu Rann­sókn­ar­nefndar Alþing­is, þar sem him­in­háar bón­us­greiðslur til banka­starfs­manna voru gagn­rýndar harð­lega, skuli Kaup­þing vera hrokkið aftur í sama farið og stefni að því að greiða helstu lyk­il­starfs­mönnum sínum vel á annan millj­arð í kaupauka. Þegar fal­ast er eftir svörum fást þær upp­lýs­ingar að allt sé þetta í sam­ræmi við lög, þið vitið hvernig þetta er, en ann­ars ætli bank­inn ekk­ert að tjá sig um mál­ið.

Í hvert skipti sem við frá­biðjum okkur vinn­andi hendur og kjósum frekar að senda þær eitt­hvert þangað sem „þetta reddast“ er ekki gildur frasi vegna þess að þar redd­ast hlutir oft bara hreint ekki þá býður Útlend­inga­stofnun þeim og almenn­ingi upp á kunn­ug­legan rök­stuðn­ing: Við vinnum eftir lög­um. Þú veist hvernig þetta er.

Og svo koma kosn­ingar og fram­bjóð­endur lofa öllu fögru og við gleypum við fag­ur­ga­l­anum af því að við þráum svo heitt að fá lánin okkar greidd niður með pen­ingum úr sam­eig­in­legum sjóðum eða af því að við þolum ekki að inn­flytj­endur séu að taka öll störfin okkar eða af því að við hötum líf­eyr­is­sparn­að­inn okkar eða af því að við skiljum ekki hvernig verð­trygg­ing virkar og síðan gera flokk­arnir ein­hverja steypu sem við gleymum um leið og næsta lof­orð lítur dags­ins ljós.

Þið vitið hvernig þetta er. Við erum öll búin að gef­ast upp.

Til­laga

Að lokum legg ég til að gefin verði út sér­stök tóm­hyggju­út­gáfu af Völu­spá, þar sem þekktasta stefi íslenskra bók­mennta, Vituð ér enn eða hvað?, er alls staðar skipt út fyrir annað sem fellur betur að ver­öld og hug­ar­fari nútíma­manns­ins. Grípum niður í 38. erindi:

Þar saug Nið­högg­ur 

nái fram­gengna, 

sleit vargur ver­a. 

Þú veist hvernig þetta er