Ég hef elskað að horfa á sjón­varp alla ævi en Rík­is­sjón­varpið hóf einmitt útsend­ingar sínar um svip­að ­leyt­i og ég fædd­ist. Sjón­varpið hefur verið mik­il­vægur hluti af lífi mínu alla tíð og það hafa aldrei komið nein tíma­bil þar sem ég var án sjón­varps. Ég á fjöl­margar góðar minn­ingar tengdar sjón­varpi og fyrir framan það hef ég bæði grátið og hlegið og oft tekið and­köf af hrifn­ingu. Ég var mjög ungur þegar ég ákvað að í fram­tíð­inni lang­aði mig að vinna við þennan frá­bæra mið­il. 

Ég hef í gegn um tíð­ina oft orðið var við mikla for­dóma hjá mörgu fólki gagn­vart sjón­varpi og sjón­varps­efni. Margir líta niður á sjón­varp og finnst það á ein­hvern hátt ódýr­ara og ómerki­legra en ann­að, eins og kvik­myndir eða leik­hús, sem sé hámenn­ing en sjón­varp og allt sem í því er sé lág­menn­ing. Mér aftur á móti finnst sjón­varpið vera töfra­heim­ur. Ég skynj­aði þetta mjög sterkt þegar ég vann að gerð Fóst­bræðra fyrir Stöð 2. Þá upp­götv­aði ég að það hefur aldrei þótt neitt sér­stak­lega menn­ing­ar­legt „að vera með Stöð 2.” Ég hef ekki tölu á því hvað ég hef oft hitt fólk sem segir með miklu stolti og ánægju:

„Við erum ekki með Stöð 2!“

Hug­myndir og hand­rit

Auð­vitað er þetta mikið breytt í dag. Harð­dug­legt og skap­andi fólk, og ég er stoltur að geta talið mig einn af þeim, hefur með vinnu sinni opnað augu fólks fyrir öllum þeim mögu­leikum sem sjón­varpið býður upp á. Með sjón­varp­inu eign­uð­umst við sjón­varps­hetjur í fyrsta skipti, fólk sem hefur orðið hluti af lífi okkar í gegnum skjá­inn. Ómar Ragn­ars­son, Hemmi Gunn, Vala Matt og margir fleiri. 

Í gegn um sjón­varpið hef ég upp­lifað alls konar til­finn­ing­ar. En það hefur ekki bara verið mér til­ af­þrey­ing­ar. Það hefur líka kennt mér svo margt. Ég full­yrði að ég hafi lært meira af gagn­legum hlutum með því að horfa á sjón­varp heldur en af skóla­göngu minni. Sjón­varpið hefur ekki skaðað mig eða gert mig firrt­an. Í gegn um það lærði ég ensku og landa­fræði. Í gegnum vand­aða heim­ilda­þætti BBC lærði ég nátt­úru­fræði, jarð­fræði og mann­kyns­sögu. Íslensk dag­skrár­gerð átti sinn þátt í að kenna mér Íslensku. Ég varð fyrir menn­ing­ar­legum áhrifum af því að horfa á sjón­varp. Breskir og Banda­rískir gam­an­þættir skól­uðu mig og voru und­ir­bún­ingur fyrir mig til að gera seinna Fóst­bræður og Næt­ur­vakt­ina og fleiri þætti. Næt­ur­vaktin finnst mér mjög gott dæmi um ódýra en góða fram­leiðslu. Allir þætt­irnir eru teknir á sama stað og með fáum leik­ur­um. Bæði ódýrt og gott. Kjarn­inn í vel­gengn­inni liggur ekki í tækni­brellum eða tök­um, heldur í hug­mynd og hand­rit­i.  

Sjónvarpsmenning er að breyt­ast mikið með nýrri tækni. Það er orðið mjög breytt hvernig fólk horfir á sjón­varp. Línu­legt áhorf er á miklu und­an­haldi og fólk vill stjórna því sjálft hvenær það horf­ir. Það er heldur ekki eins algengt og áður þegar að öll fjöl­skyldan sam­ein­að­ist fyrir framan skjá­inn og horfði saman á það sama, heldur er nú frekar hver í sínu horni að horfa á eitt­hvað að eigin vali enda er fram­boð af efni orðið marg­falt meira en það var áður. Þegar ég var barn var ég til­neyddur að horfa á bíó­mynd með öldruðum for­eldrum mín­um, á mynd sem var valin fyrir okkur af afdönk­uðum gömlum stjórn­mála­manni sem hafði verið skip­aður í emb­ætti án þess að hafa reynslu, þekk­ingu eða einu sinni áhuga á sjón­varpi. Meira en helm­ing­ur Ís­lend­inga er nú með áskrift að alþjóð­legu efn­isveit­unni Net­flix og þar er hægt að sjá mjög alþjóð­legt sjón­varps­efni frá ýmsum þjóð­lönd­um. Margt af því sem Net­flix býður upp á er það besta sem verið er að gera í heim­in­um. Margir eru líka með allskyns aðr­ar á­skriftir í gegnum aðila eins og Amazon eða hrein­lega sjón­varps­stöðvar eins og HBO en hún kostar mann um 1.500 krónur á mán­uði sem er ekki mikið miðað við hvað inn­lendar stöðvar eru að rukka. Það er líka sér­kenni­legt því inn­lendar sjón­varps­stöðvar eru gjarnan að sýna efni frá þessum erlendu aðil­um. RÚV er þar ekki und­an­skil­ið. Um dag­inn sýndi RÚV kvik­mynd­ina Song for Marion sem flestir gætu horft á á Net­flix ef þeim lang­aði mikið að sjá hana. 

Hvað er RÚV?

Ég tel mjög mik­il­vægt að við rekum öfl­ugt rík­is­sjón­varp með stuðn­ingi hins opin­bera og tel að það eigi að vera einn af horn­steinum íslenskrar menn­ing­ar­stefnu. Það er líka upp­runa­legt hlut­verk stofn­un­ar­inn­ar. En að skylda þjóð­ina til að borga háu verði að fá að horfa á banda­rískar bíó­myndir eða norska fram­halds­þætti, sem fólk getur auð­veld­lega horft á ann­ars staðar finnst mér ekki eðli­legt. Heldur finnst mér ekki rétt­læt­an­legt að RÚV sé að standa í því að bjóða í sjón­varps­efni í sam­keppni við einka­stöðvar eins og gert er. Mér finnst það frekar hall­æris­leg nýt­ing á skatt­fé. Ég ótt­ast það að ef ekki verður gerð gagn­ger breyt­ing á eðli og hlut­verki RÚV þá muni það fyrr en síðar missa fót­anna og verða mátt­laust apparat sem fáir vita af, nema fyrir skatt­pen­ing­ana sem það sogar til sín. Og þá held ég að það verði bara tíma­spurs­mál hvenær sú póli­tíska ákvörðun verður tekin að leggja stofnun­ina nið­ur. Það þætti mér mjög mið­ur. 

Í sumar var ég að ræða um norsku þætt­ina Skam heima hjá mér. Tólf ára sonur minn spurði hvað það væri. Ég sagði honum að það væru þætt­ir.

-Hvar er verið að sýna þá? spurði hann.

-Á RÚV svar­aði ég.

-RÚV? Hvað er það? spurði hann þá.

Þetta kom mér­ svo­lít­ið ­mikið á óvart en eftir að hafa rætt við aðra for­eldra þá hef ég kom­ist að því að þetta er frekar regla en und­an­tekn­ing. RÚV hefur ein­fald­lega ekki þá stöðu meðal barna og ung­linga sem það ætti að hafa og það er áhyggju­efni. Tveggja ára son­ar­sonur minn er á mik­il­vægum mál­þroska-aldri. Hans upp­á­halds sjón­varps­efni eru áströlsku barna­þætt­irn­ir The Wigg­les. Það er hvorki flókin eða dýr fram­leiðsla, hún er ein­föld, aðlað­andi og skemmti­leg og bygg­ist mikið á tón­list. 

Spurn­ing um aðferð

Margir vilja meina að það sé von­laus bar­átta að ætla að reyna að breyta þessu og við séum of fámenn þjóð til að standa undir kostn­að­inum af inn­lendri dag­skrár­gerð og íslenskar sjón­varps­stöðv­ar, að RÚV með­töldu, séu dæmdar til að vera sölu­turnar erlendra aðila. Ég er ekki sam­mála því. Ég tel að með réttum aðferðum þá sé vel mögu­legt að stór­efla inn­lenda dag­skrár­gerð fyrir sjón­varp. Við getum byrjað á því að breyta lögum um Kvik­mynda­mið­stöð, gera sjón­varpi hærra undir höfði og auka hlut­fall styrkja til fram­leiðslu sjón­varps­efn­is. Og í stað þess að kaupa efni af sjálf­stæðum fram­leið­end­um, eins og gert er, þar sem RÚV býður í efni í sam­keppni við einka­stöðvar ætti að setja á lagg­irnar Þró­un­ar­deild þar sem hug­mynd og hand­rit væri þróuð innan dyra og óska svo eftir til­boðum frá fram­leiðslu­fyr­ir­tækjum og hafa þess kost að taka hag­stæð­asta til­boði. Skaupið er til dæmis fram­leitt með svipuðum hætti. Á þennan hátt spar­ast miklir fjár­mun­ir. Sam­keppni á milli sjón­varps­stöðva á Íslandi er ekki að gagn­ast áhorf­endum mik­ið. Verð­mæti hins til­búna efnis er líka meira með þessum hætti því RÚV eign­ast það skuld­laust en ekki eitt­hvað fram­leiðslu­fyr­ir­tæki úti í bæ. Það gerir end­ur­sýn­ingu marg­falt ódýr­ari og á sinn þátt í að byggja upp vöru­merki og ímynd. Með ein­földum leiðum mætti styrkja fram­leiðslu á vönd­uðu barna­efni, íslenskum heim­ilda­þáttum og fræðslu­efni og vönd­uð­um, leiknum sjón­varps­þátt­um. 

Ég skrifa þessa grein vegna þess að mér finnst vænt um sjón­varpið og tel mig skilja mik­il­vægi þess og til­gang og langar til að sjá það vaxa og dafna okkur öllum til gagns og gam­ans en ekki leka út af og deyja vegna ákvarð­ana fólks sem sem hvorki hefur vit eða áhuga á því og bara valdið til að ákveða. 

Lengi lifi íslenskt sjón­varp!