Í nýaf­stöð­unum mið­kjör­tíma­bils­kosn­ingum í Banda­ríkj­unum kom margt mik­il­vægt og jákvætt upp úr köss­unuim í þessum ótrú­lega suðu­potti sem Banda­ríkin eru.

Eitt af því sem ekki hefur stolið fyr­ir­sögn­unum - enda sam­keppnin hörð við Don­ald Trump for­seta - eru miklar breyt­ingar sem náð­ust fram á reglu­verk­inu sem snýr að byss­um.

Mesta skömm sam­fé­lags­ins í Banda­ríkj­unum - eins og Barack Obama, fyrr­ver­andi Banda­ríkja­for­seti, komst að orði - eru tíð dauðs­föll vegna byssu­glæpa og skotárása á opin­berum vett­vangi, eins í skól­um, versl­un­ar­rýmum og veit­inga­hús­um. Engin þjóð í heim­inum er neitt nálægt Banda­ríkj­unum hvað þetta varð­ar, og er þjóð­ar­skömm rétt orð til að lýsa þeim tölum sem sýna hvernig staðan er.

Byssu­lög­gjöfin - og reglur innan ríkja - eru mik­il­vægt tól þegar kemur að byssum, en erf­ið­lega hefur gengið að breyta lög­unum nægi­lega mik­ið, til að hafa áhrif til góðs. Ástæðan er sú að stjórn­mála­menn hafa ekki haft nægi­legan vilja til breyt­inga, og það á einkum við Repúblik­ana og þá sem styðja mál­staða Sam­taka byssu­eig­enda (NRA). 

Bar­átta sam­tak­anna snýr meðal ann­ars að því að berj­ast gegn öllum breyt­ing­um, þar sem tak­mark­anir eru settar upp á því hverjir megi eign­ast byss­ur, og þá ekki síst hern­að­ar­vopn eins og sjálf­virka riffla sem hann­aðir eru til að drepa menn í einu skot­i. 

Glæp­ur­inn hrylli­legi 14. febr­úar á þessu ári, mark­aði þátta­skil í bar­átt­unni gegn byssu­tengdnum glæp­um. Í skotárás þar sem 17 létu­st, þar af stór hluti ungt fólk sem var meðal nem­enda í Marjory Sto­neman Dou­glas High School í Park­land í Flór­ída.

Í fram­hald­inu reis ungt fólk upp - með bekkj­ar­systk­ini þeirra sem lét­ust í broddi fylk­ingar - og krafð­ist úrbóta. Mót­mæli vítt og breitt um Banda­rík­in. Fundir með ráða­mönn­um. Þrýst­ingur á fyr­ir­tæki. Og fleira til. 

Breyt­ingar voru allt í einu sjá­an­leg­ar, sem ekki höfðu verið það áður. Og margt af því sem ung­mennin börð­ust fyrir var stað­fest vítt og breitt í Banda­ríkj­unum í kosn­ing­um. Ungt fólk kaus mun frekar Demókrata en Repúblik­ana - eins og kann­anir hafa gefið til kynna, und­an­farna mán­uði - en þegar kom að byssu­lög­gjöf­inni og strang­ari reglum fyrir byssu­eig­endur - þá birt­ist þverpóli­tískur vilji fólks. „Stór­sigur fyrir þá sem vilja strang­ara reglu­verk fyrir byssu­eig­end­ur,“ segði í umfjöllun Vox.

Í kjöl­far árásanna í Park­land þá ákváðu fyr­ir­tæki - loks­ins - að bregð­ast við og hækka lág­marks­aldur þeirra sem máttu kaupa hern­að­ar­vopn eins og AR15 riffla og fleiri dráp­stól. Wal­mart gerði þetta meðal ann­ars, og fleiri fyr­ir­tæki einnig. Bylgja fór af stað.

Í kosn­ing­unum sem nú eru nýaf­staðnar var kosið um strang­ari byssu­reglu­verk í mörgum ríkj­um. Hækkun á lág­marks­aldri byssu­kaup­enda úr 18 í 21 ár var sam­þykkt víða, en einnig mun strang­ari reglur um skoðun á bak­grunni þeirra sem kaupa byss­ur, sér­stak­lega þau vopn sem eru sér­stak­lega hættu­leg og hafa oft verið þau sem morð­ingjar nota til að drepa fólk í skotárás­um.

Það merki­lega er, að þetta gerð­ist nokkuð hljóð­lega, eftir að ung­mennin frá Park­land náðu að koma mál­inu upp á yfir­borðið og ná eyrum valda­fólks­ins í stærstu fyr­ir­tækjum lands­ins. Þá var eins og stjórn­ar­skráin - og inni­halds­laus della NRA og fylg­is­manna sam­tak­anna á þingi - hætti að skipta veru­lega miklu máli. 

Þetta gerð­ist ekki átaka­laust þar sem margt af því fólki sem barð­ist hvað mest fyrir breyt­ing­um, fékk yfir sig morð­hót­anir og árásir á fjöl­skyldur sín­ar, miss­erum sam­an. Samt héldu þau áfram og breyttu heim­in­um.

Park­land-á­hrifin eru mögnuð og sýna hvað það getur verið jákvæður afl­vaki fyrir sam­fé­lag­ið, að leyfa ungu fólki að tala skýrt og skor­in­ort, breyta eftir vilja þess. Það er næmt á það sem skiptir máli og leggur gott til mik­il­vægra mála. 

Langan tíma tekur að breyta byssu­menn­ing­una í Banda­ríkj­un­um, sem á sér víða djúp­stæðar rætur og eflaust tengsl við hern­að­ar­hugs­un­ar­hátt­inn í þessu flókna sam­fé­lagi ólíkra ríkja, en breyt­ingar í rétta átt eru stór­sig­ur.