10. Til að efla íslensku og tryggja fram­tíð hennar er mik­il­vægt að sýna við­mæl­endum sínum virð­ingu og umburð­ar­lyndi og leggja mál­notkun þeirra alltaf út á besta veg.

Íslenskan er félags­legt fyr­ir­bæri – lang­sam­lega mik­il­væg­asta sam­­skipta­tæki okkar við annað fólk. Þess vegna má hún ekki staðna, heldur þarf að vera lif­andi og laga sig að þörfum sam­fé­lags­ins á hverjum tíma. Hún verður að þola til­brigði í fram­­burði, beyg­ingum og setn­inga­gerð, og að ný orð komi inn í málið og gömul orð fái nýja merk­ingu. Hún má ekki verða einka­eign ákveð­inna hópa, og það má ekki nota hana og til­brigði í beit­ingu hennar til að mis­muna fólki eða skipa því í and­stæðar fylk­ing­ar.

Við megum ekki láta það bitna á fólki á nokkurn hátt að það talar ekki nákvæm­lega sömu íslensku og við. Það má ekki vera þannig að ein­hverjum hópum eða ein­stak­lingum í sam­fé­lag­inu finn­ist ís­­lensk­an ekki gera ráð fyrir sér, og það má ekki heldur vera þannig að ein­hverjum finn­ist gert lítið úr því máli og þeirri mál­notkun sem þau eru alin upp við eða hafa van­ist. Í allri umgengni okkar við íslensk­una þurfum við að hafa umburð­ar­­­lyndi, virð­ingu og til­lits­semi við annað fólk að leið­ar­ljósi.

Furðu oft virð­ist það talið íslensk­unni til fram­dráttar að mis­skilja vilj­andi mál­notkun ann­arra eða leggja hana út á verri veg. Mörg inn­legg í Mál­vönd­un­ar­þætt­inum á Face­book ganga t.d. út á þetta. Þar eru iðu­lega settar inn setn­ing­ar, ekki síst fyr­ir­sagnir úr fjöl­miðl­um, þar sem setn­inga­gerðin býður upp á fleiri en eina túlk­un, og snúið út úr þeim. Oft­ast er samt eng­inn vafi á því við hvað er átt, og ein­beittan brota­vilja þarf til að mis­skilja setn­ing­arn­ar. Hót­fyndni er ekki mál­rækt.

Málið er fullt af margræðni. Ótal­margt sem við segjum má túlka á fleiri en einn veg, ef vilj­inn er fyrir hendi. Við tökum hins vegar sjaldn­ast eftir því vegna þess að mál­skynjun okkar síar ólík­legu merk­ing­arnar frá. Við skiljum setn­ingar út frá aðstæð­um, og aðstæð­urnar – hvort sem það eru ein­hver mál­leg atriði, þekk­ing okkar á við­mæl­anda og við­fangs­efni, ytra umhverfi, eða eitt­hvað annað – duga venju­lega til að úti­loka aðrar merk­ingar en þá sem við­mæl­andi lagði í það sem hann sagði.

Öllum verður okkur á – við mis­mælum okk­ur, segjum ein­hverjar ambög­ur, notum rangt eða óvið­eig­andi orð, beygjum vit­laust o.s.frv. Það er ekki í þágu íslensk­unnar að gera mikið úr slíku, nota það til að nið­ur­lægja mæl­and­ann eða hreykja sjálfum sér. Það er bæði í þágu mál­not­enda og máls­ins að frá­vik frá því sem okkur kann að þykja rétt eða við­eig­andi mál­notkun séu lögð út á besta veg.

Íslenskan er nefni­lega alls kon­ar. Íslenska með hreim er líka íslenska. App er líka íslenska. Mér langar er líka íslenska. Hán er líka íslenska. Það var hrint mér er líka íslenska. Vissu­lega ekki nákvæm­lega sú íslenska sem ég ólst upp við í norð­lenskri sveit fyrir sex­tíu árum eða svo, en það gefur mér engan rétt til að for­dæma íslensku ann­arra eða líta niður á hana og telja mína íslensku rétt­ari eða betri.