Greinin er inn­skot í grein­ar­skrif um blóð­mera­mál­ið, yfir­hylm­ingu MAST og afstöðu Alheims­sam­bands íslenska hests­ins (FEIF). Til umfjöll­unar eru frekju­leg við­brögð MAST vegna svars AWF/TSB útaf ­fyr­ir­spurn MAST um rann­sókn­ar­gögn og stofn­unin færir í eigin bún­ing, fjarri kjarna mál­flutn­ings sam­tak­anna í svar­in­u. Til upp­lýs­inga fyrir almenn­ing, stjórn­völd og Alþingi enda hefur stofn­unin kom­ist upp með það um ára­bil að starfa undir þeim vænt­ingum sem gerðar eru um ábyrgð opin­berra stofn­ana. Það er rök­stutt.  

Teng­ill er á fyrsta hluta þess­ara skrifa, sam­heng­is­ins vegna, í lok grein­ar.

Yfir­dýra­læknir sæk­ist eftir upp­lýs­ingum – við­brögð AWF/TSB

Fljót­lega eftir sýn­ingu heim­ilda­mynd­ar­innar um blóð­mer­a­níðið sótt­ist yfir­dýra­læknir eftir upp­lýs­ingum frá AWF/TSB í því skyni að gera MAST kleift að rann­saka mál­ið. Sam­tökin eru best upp­lýsta vitnið í mál­inu og MAST ein­okar kæru­valds­heim­ild­ina að lög­um.

Stofn­unin óskaði eft­ir ­grein­ar­gerð um rann­sókn þeirra, bæj­ar­nöfnum blóð­töku, dag­setn­ingum og óunnu myndefni og svör­uðu AWF/TSB ítar­lega í 10 liðum á tveimur bls. Svar AWF/TSB fól, sam­an­dreg­ið, í sér að:

Um skipu­lagt kerf­is­bundið ofbeldi gegn dýrum sé að ræða, við óverj­andi og hættu­legar aðstæð­ur, í þágu fjár­hags­legra hags­muna hlut­hafa Ísteka o.fl., sem Ísteka hefði ekk­ert vald á né dýra­læknar á kostnað ólýs­an­legra þján­inga fyrir blóð­mera og folöld. Upp­setn­ing eft­ir­lits­mynda­véla hefði enga þýð­ingu enda ekki ger­legt við­fangs­efni, vegna umfangs, að rann­saka allt myndefn­ið. Mark­mið sam­tak­anna sé ekki að draga ein­staka meinta sak­born­inga í dilka og/eða hjálpa MAST við það heldur varpa ljósi á ófram­kvæm­leika blóð­tök­unnar þannig að hún stand­ist lög um vel­ferð dýra. Ástæða núver­andi ástands sé m.a. getu­leysi MAST við að sinna eft­ir­lits­störf­um. Auk­in­heldur sé aðstoð sam­tak­anna ekki nauð­syn­leg enda viti MAST um alla 119 blóð­töku­stað­ina. Sam­tökin séu þó reiðu­búin að aðstoða ákæru­valdið verði til þeirra leitað vegna rann­sóknar á mál­inu.

Greining svars­ins er óþörf. Það er auð­skil­ið. Eitt er þó athygl­is­vert. Sam­tökin treysta ekki MAST til rann­sóknar á mál­inu, en eru reiðu­búin að aðstoða fag­menn á vegum ákæru­valds­ins. Van­traustið á MAST er ekki bundið við AWF/TSB, það er líka veru­legt hér­lend­is, m.a. á meðal bænda, sem margir hafa orðið illa fyrir barð­inu á MAST vegna slakrar stjórn­sýslu og illa ígrund­aðrar vald­beit­ing­ar. - Dæmi síð­ar. 

Sá hængur er líka á að MAST er eini kæru­valds­haf­inn í dýra­vernd­ar­mál­um. Það ákvað lög­gjaf­inn 2013, án rök­stuðn­ings og mörgum til undr­un­ar. Bein­línis skerð­ing á tján­ing­ar­frelsi af hálfu hans og þar með mann­rétt­inga­brot skv. stjórn­ar­skránni. Bless­un­ar­lega hefur lög­regla/­Rík­is­sak­sókn­ari heim­ild til að taka málið upp sjálf­stætt og þar með viðra lýð­ræð­is­legum vilja eins og hann kemur fram í settum rétti.

For­stjóri MAST og yfir­dýra­læknir hafa nú birt umrætt svar, fært í glans­um­búð­ir og útfært með þeim hætti, sem hentar MAST best, út á við. 

„Mat­væla­stofnun þakkar dýra­vel­ferð­ar­sam­tök­unum AWF/STB fyrir veitta aðstoð við rann­sókn­ina og hefur opið bréf, sem sam­tökin sendu frá sér 1. des­em­ber, til hlið­sjón­ar. Stofn­unin tekur undir með sam­tök­unum að mik­il­vægt sé að rann­sóknin bein­ist ekki síst að kerf­is­bundnum veik­leikum í starf­sem­inni sem geta komið niður á vel­ferð hryssnanna".

Ómál­efna­legt í víð­asta skiln­ingi stjórn­sýslu­réttar en málið telst nú í stjórn­sýslu­legum far­vegi. Þar kemur ekk­ert af fram­an­greindu fram í frétt MAST fram. 

Fréttin er frek­legur og klókur útúr­snún­ingur í þágu MAST eins og for­seti AWF/STB komst að orði við mig. Það er rétt hjá for­set­anum enda starfs­heiður tveggja emb­ætta innan stofn­un­ar­innar í húfi, nefni­lega for­stjóra MAST og yfir­dýra­lækn­is.

FAKE NEWS og yfir­hylm­ing MAST

Yfir­dýra­læknir og for­stjóri MAST, eru sam­eig­in­lega, á­byrgir fyrir þessu svari, halda enn og aftur hönd yfir höfuð sér og reyna, að ég tel með ásetn­ingi, til að villa um fyrir stjórn­völd­um, almenn­ingi og fjöl­miðlum en tveir af hinum síð­ast­nefndu gerðu copy paste á svarið af heima­síðu MAST, greini­lega án nokk­urrar ígrund­unar um hvert svar AWF/STB er þó flestum fjöl­miðlum hefði verið send opin­ber frétta­til­kynn­ing um efni þess. Við­brögð MAST skil­grein­ast í fjöl­miðla­fræð­un­um ­sem FAKE NEWS. Óboð­legt hjá opin­berri stofnun sem ætluð er fram­kvæmd laga.

For­stjóri MAST og yfir­dýra­læknir eru enn einu sinni komnir í bull­andi vand­ræði enda vaka fjöl­miðl­ar, hér og erlend­is, yfir þeim vegna máls­ins og hætt er við ráð­herra taki þá á teppið - þó fyrr hefði ver­ið. Erfitt að skilja af hverju æðri stjórn­völd hafa ekki löngu gripið inn í óstjórn­ar­hætt­i MAST, svo löng er sagan um hand­vömm og afleit reynsla ýmissa aðila.

Dæmi:

RÚV 2017 um Brú­neggja­málið sem ég afhjúpaði fyrstur manna 2011 með birt­ingu mynda­efnis á youtu­be. 6 árum seinna lá afstaða ráð­herra fyrir og er frá­leitur máls­hraði innan stjórn­sýsl­unn­ar.

Úr skýrslu atvinnu­vega­ráðu­neyt­is­ins birt 28. mars 2017.

,,Mat­væla­stofnun veigraði sér við að ganga fram af fullum þunga í máli Brú­neggja og yfir­stjórn stofn­un­ar­innar var of var­færin í ákvarð­ana­töku. Þetta er nið­ur­staða úttektar sem gerð var á Mat­væla­stofn­un. Brú­neggja­málið hafi dregið fram veik­leika í eft­ir­liti Mat­væla­stofn­unar". (vert er að skjóta því hér inn að engin var dregin til ábyrgðar og ekk­ert dóms­mál varð úr þessu máli, sem kemst þó lík­lega næst blóð­mera­mál­inu í brotum á lögum um vel­ferð dýra)

Og meira:

Úr grein Sam­taka versl­unar og þjón­ustu frá 2017 á vefnum svt­h.is sem Lárus M.K. Ólafs­son, lög­maður SVÞ skrif­ar.

Nýlega féll dómur í Hæsta­rétti þar sem við­ur­kennd er skaða­bóta­skylda Mat­væla­stofn­unar (MAST) í svoköll­uðu kjöt­böku­máli og fer dóm­ur­inn engum silki­hönskum um máls­með­ferð stofn­un­ar­innar í umræddu máli. Hæsti­réttur gagn­rýnir MAST fyrir fram­göngu sína í mál­inu sem hafi verið slíkum ann­mörkum háð af hálfu starfs­manna stofn­un­ar­innar að skil­yrði um sak­næmi hafi verið full­nægt. Dómur þessi er enn einn álits­hnekkir hvað varðar starf­semi MAST sem eft­ir­lits­að­ila og vís­ast hér einnig til fréttaum­fjöll­unar um eft­ir­lit stofn­un­ar­innar með til­teknum eggja­fram­leið­anda sem stóðst ekki þær kröfur sem gerðar eru til þeirrar starf­semi s.s. hvað varðar aðbúnað dýra og vill­andi upp­lýs­ing­ar.

Og ennþá meira:

Úr grein­inni Afneitun MAST 25. nóv. eftir Ingu Lind Karls­dóttir

í stjórn Íslenska nátt­úru­vernd­ar­sjóðs­ins - The Icelandic Wild­life Fund

„Hvernig stendur á því að stjórn­völd láta stofnun sem hefur haft svona hrapal­lega rangt fyrir sér halda áfram að vera ráð­gef­andi í þessum mik­il­væga mála­flokki án breyt­inga þar inn­an­húss"?

Og aft­ur:

Frétt í fjöl­miðli sunnu­dag­inn 28. nóv­em­ber

Kona sem reyndi ítrekað að ná í neyð­ar­númer dýra­lækna um síð­ustu helgi þegar hundur hennar slas­að­ist alvar­lega kallar eftir svörum frá Mat­væla­stofn­un. Hún segir óásætt­an­legt að fólk þurfi að horfa upp á dýr sitt þjást. Hún furðar sig á því að dýra­læknir á neyð­ar­vakt svari ekki sím­an­um. 

Og að lok­um:

Í frétt á fjöl­miðli 2. nóv­em­ber seg­ir,

Rann­sókn Mat­væla­stofn­unar á meintum alvar­legum brotum á vel­ferð blóð­töku­hryssna heldur áfram en stofn­unin segir ábend­ingar um alvar­leg dýra­vel­ferð­ar­brot ávallt teknar mjög alvar­lega. 

Og til að botna þetta, þessu máli óvið­kom­andi, en tengt og á við um vel­ferð hrossa. Þegar þetta er skrif­að, í suð­austan ofsa­veðri, slag­veð­urs­rign­ingu, stendur stór hluti þess­ara mera á suð­ur­landi, skjól­laus úti í haga, ­vegna skorts á eft­ir­liti MAST og fram­kvæmd laga sem kveða skýrt á um að hross skuli hafa áreið­an­legt skjól fyrir veðri og vind­um. 

Ósann­sögli yfir­dýra­læknis

MAST tekur ábend­ingar ekki alvar­lega. Um það eru ­mörg dæmi. Það er ósann­sögli hjá yfir­dýra­lækni að stofn­un­inni hafi ekki borist neinar ábend­ingar eins og hann heldur fram. Form­lega sendi ég inn ábend­ingu um meinta illa með­ferð blóð­mera og ítrek­aði löngu fyrir frum­sýn­ingu mynd­ar­inn­ar. Auk þess hef ég skrifað óbeinar en ítar­legar ábend­ingar um blóð­mera­málið í þremur mikið lesnum greinum hér, fyrst í jan. 2020 og síðan tví­vegis á Kjarn­anum fyrir kosn­ing­ar. Auk­in­heldur hefur Ole Anton Bield­vedt, for­maður Jarð­ar­vina, fjallað nokkrum sinnum og ítar­lega um málið áður en afhjúpun átti sér stað. Honum ber að þakka og um leið hvetja fleiri til skrifa. Hell­ingur er af dýra­vin­um, sem for­dæma þetta og ég hvet til að skrifa grein­ar.

Þá lagði Inga Sæland, Flokki fólks­ins fram frum­varp um bann við blóð­mera­haldi fyrir síð­asta þing með eft­ir­far­andi lokarök­stuðn­ingi í grein­ar­gerð:

„Það brýtur gegn öllum sjón­ar­miðum um vel­ferð dýra að rækta hross til blóð­fram­leiðslu í gróða­skyni. Því er lagt til að bannað verði að taka blóð úr fyl­fullum merum í því skyni að selja það eða vinna úr því vöru til sölu".

Þá þegar vissu for­stjóri MAST og yfir­dýra­læknir um málið en sendu, í nafni MAST, inn hlægi­lega ómál­efna­lega umsögn hvar m.a. seg­ir:

„Það er mat Mat­væla­stofn­unar að blóð­taka úr fyl­fullum hryssum, eins og hún er fram­kvæmd hér á landi og að framan grein­ir, stang­ist ekki á við lög nr. 55/2013 um vel­ferð dýra og ofbjóði ekki kröftum dýrs eða þoli né mis­bjóði dýrum á annan hátt."

Nú hefur komið í ljós hver hafði rétt fyrir sér varð­andi frum­varp­ið. ­Þing­maður sem hafði aflað sér góðra upp­lýs­inga en eft­ir­lits­að­il­inn MAST hafði annað hvort ekki gert, hafði ekki getu til eða ætlað sér að þagga mál­ið. MAST hefði með réttu hefði átt að bregð­ast við ábend­ingu lög­gjafans, Ingu Sæland, flutn­ings­manns frum­varps­ins, stofn­unin hlýtur að taka þing­menn alvar­lega, í stað þess að senda inn hald­lausa umsögn þvert á stað­reyndir máls­ins.

Allt fram­an­greint getur ekki hafa farið fram hjá yfir­dýra­lækni og for­stjóra MAST.

Hvar er auð­mýktin

Í stjórn­sýsl­unni er það talin meg­in­regla að leið­togi sé auð­mjúk­ur, setji hags­muni ann­arra í fyrsta sæti, taki sjálfan sig ekki of hátíð­lega, við­ur­kenni mis­tök og skapi traust.

Hverjir eru þessir umræddu hags­mun­ir? Það eru hags­munir blóð­mer­anna skv. lögum um vel­ferð dýra!

Gildi MAST eru: Fag­mennska, gagn­sæi og traust.

Ég spyr: hvar er þetta hjá yfir­mönnum MAST? Þar eru stöðugar varnir í gangi þegar á móti blæs, útúr­snún­ingar og bess­erviss­er­háttur og jafn­vel per­sónu­leg ill­girni, sem nefna má mörg dæmi um. 

Rúið traust

Það er m.a. út af fram­an­greindu o.m.fl. sem ég og greini­lega margir þ.á.m. fjölda bænda berum ekk­ert traust til stjórn­enda MAST. Tími er kom­inn að nýr ráð­herra aðhaf­ist auk Alþingis og almenn­ingur gefi heldur ekk­ert eftir í mót­mælum og krefj­ist banns við blóð­töku. Stofn­unin er að mínu mati í stjórn­sýslu­legu rugli og skylt er fyr­ir­ lög­gjafann, einkum land­bún­að­ar­ráð­herra að skoða. Í rugli á kostnað vel­ferðar dýra í land­inu. Færa má rök fyrir að MAST bein­línis fram­leiði þján­ingu hjá dýrum með því að hafa ekk­ert vald á lög­bund­inni eft­ir­lits­skyldu sinni og ráði ekki við að hindra að órétti sé beitt gagn­vart þeim. .

Nú verður engin afsláttur gefin af vel­ferð dýra

Þetta sagði land­bún­að­ar­ráð­herra VG úr pontu þings­ins, 2013, þegar hann mælti fyrir frum­varp­inu lög um vel­ferð dýra. 

Það ætti, nú á dögum blóð­mera­máls­ins, sem hvergi er nærri lok­ið, að vera gott vega­nesti fyrir frú Svan­dísar Svav­ars­dóttur ráð­herra land­bún­að­ar­mála enda kom málið inn í ráðu­neytið í tíð for­vera henn­ar, Krist­jáns Þórs Júl­í­us­son­ar, sem eflaust hefði tekið á mál­inu, hefði ráð­herra­tíð hans ekki verið að ljúka, enda sagði hann í fréttum að hann hefði veru­legar áhyggjur af þessu og undrað­ist við­bragðs­leysi dýra­lækna í mál­inu.

Afstaða Heims­sam­bands Íslenska hests­ins FEIF

Heims­sam­band íslenska hests­ins, FEIF, er með skýra afstöðu í þessu máli. Úrdráttur úr þeirri afstöðu frá 3. des. s.l.: 

„As the international Feder­ation of Icelandic Horse Associ­ations world­wide, FEIF

condemns these pract­ices and the mistr­eat­ment of mares on blood farms. We

welcome the decision of the European Commission to stop the import and domestic prod­uct­ion of PMSG and supp­ort any act­ion taken by the Icelandic aut­horities to stop this procedure in Iceland comp­let­ely.“

Bréfið er lík­lega á meðal mik­il­væg­ust gagna og raka gegn áfram­hald­andi blóð­töku á Íslandi auk rakanna um sví­virði­leg brot á lögum um vel­ferð dýra og illa með­ferð þeirra. Auk þess ætti það ekki að fara á milli mála hvaða hags­muni stjórn­völdum er skylt að vernda. Útflutn­ings­verð­mæti hrossa, störf tengd því auk góðrar ásýndar Íslands eru í húfi sam­an­borið við miklu minna vægi hags­muna hlut­hafa Ísteka.

Fyrsti hluti þess­ara skrifa var birtur 30. nóv­em­ber s.l.

Blóð­mer­a­níð­ið, krafan um rétt­ar­fars­legan far­veg dýra­níðs í rétt­ar­ríki o.fl. – I hluti.

Ég vísa í nýja grein Ole Anton Bield­vedtþar sem hann krefst, rétti­lega, svara frá næst æðsta stjórn­valdi dýra­verndar á Íslandi, for­stjóra MAST.

Að lokum vísa ég í grein mína hér á Kjarn­an­um,   Mítlar og Mat­væla­stofnun – Dýra­vernd í vanda

Í henni er tekið fast á fag­mennsku­skorti MAST

Höf­undur er dýra­rétt­ar­lög­fræð­ing­ur.