Afnám vöru­gjalda nú um ára­mótin markar einn stærsta sigur íslenskrar versl­unar um ára­tuga­skeið og þar með neyt­enda hér á landi. Mér seg­ist svo hugur að það muni koma Íslend­ingum á óvart á nýju ári hversu margir vöru­flokkar munu lækka í verði með afnámi þessa ömur­lega skatts.

Mar­grét Krist­manns­dótt­ir

Ég held að ekk­ert eitt hafi skaðað íslenska verslun eins og vöru­gjöldin og við afnám þeirra mun verð­lag á mörgum vörum lækka um tugi pró­senta og allur sam­an­burður á verð­lagi á milli landa verður mun auð­veld­ari. Það mun síðan aftur móti veita versl­un­inni aukið aðhald - en ekki síður mun afnám vöru­gjald­anna setja íslenska verslun í sann­gjarn­ari sam­an­burð. Við sem vinnum í verslun höfum nefni­lega oft lent í því að neyt­andi ber saman vöru sem seld er erlendis án vöru­gjalda og jafn­vel aug­lýst án virð­is­auka­skatts við vöru hér heima með báðum þessum skött­um. Það segir sig sjálft að sá sam­an­burður verður ekki hag­stæður fyrir íslenska versl­un.

Und­an­farið hefur því stundum verið haldið fram að versl­unin muni ekki skila þessum lækk­unum til neyt­enda, en það við­horf lýsir mik­illi van­þekk­ingu á verslun og krafti sam­keppn­inn­ar. Sem dæmi hafa ljós borið 15 ­pró­senta vöru­gjald og ef ég myndi ekki lækka ljós í minni verslun um ára­mót væri ég á sama tíma að gefa sam­keppn­is­að­ilum mínum mikið for­skot – og fátt er nú versl­un­ar­eig­endum fjær að skapi en að færa sam­keppn­is­að­ilum sínum aukna mark­aðs­hlut­deild á silf­ur­fati. Versl­unin hefur sjálf barist af krafti fyrir afnámi vöru­gjalda til að auka gegn­sæi og lækkun vöru­verðs og þess­ari lækkun á versl­unin að skila – punktur basta. Ef ein­hverjir telja sig kom­ast hjá því er valið frjálst en afleið­ingin ekki.

Heilt yfir er íslensk verslun að standa sig gríð­ar­lega vel – úrval af vöru er mikið og er í raun ótrú­legur fjöldi versl­ana á þessum 320.000 örmark­aði. Í nágranna­löndum okkar finnst hvergi við­líka úrval þegar bæir á stærð við íslenska mark­að­inn eru heim­sótt­ir.

2015 – spenn­andi ár

Aukin net­verslun er áskorun fyrir alla smá­sölu­verslun og er fátt meira rætt á fundum evr­ópska hags­muna­að­ila í verslun en hvernig rétt sé að bregð­ast við. Þess­ari þróun verður hins vegar ekki snúið við enda net­verslun ákaf­lega þægi­leg fyrir neyt­and­ann. En á sama tíma og í þessu breytta umhverfi felist mikil áskorun er þetta einnig mikið tæki­færi fyrir verslun – einnig verslun hér á landi.

En versl­unin mun breyt­ast - en þessi atvinnu­grein hefur áður upp­lifað miklar breyt­ingar og engin ástæða til ann­ars en að vera bjart­sýn á fram­tíð hennar.

Með góðri net­verslun eru fyr­ir­tæki í raun komin með risa­stóran búð­ar­glugga út um allt land – og út um allan heim sem stækkar kaup­enda­hóp­inn. Við finnum það í dag að flestir sem koma í versl­anir okkar eða hringja inn hafa áður farið á netið til að skoða vöru­úr­valið – heim­sókn í versl­un­ina sjálfa er oft aðeins loka­hnykkur í söl­unni. Mann­eskjan er enn því marki brennd að vilja gjarna máta – prófa - koma við og sjá flestar vörur með eigin augum áður en salan sjálf fer fram þannig að allt tal um dapra fram­tíð smá­sölu­versl­unar er stór­lega ýkt! En versl­unin mun breyt­ast - en þessi atvinnu­grein hefur áður upp­lifað miklar breyt­ingar og engin ástæða til ann­ars en að vera bjart­sýn á fram­tíð henn­ar.

En hugs­an­lega geta breyt­ingar líka gengið of langt – og umhugs­un­ar­efni hvort við höfum stigið einu skrefi of langt þegar kemur að leng­ingu opn­un­ar­tíma versl­ana – sér­stak­lega fyrir jól­in? Langur opn­un­ar­tími er auð­vitað til þæg­inda fyrir neyt­and­ann – en þessi opn­un­ar­tími er ekki án kostn­að­ar. Spurn­ingin er hins vegar hvort kaup­menn meti það sem svo að aukin arð­semi fylgi auknum opn­un­ar­tíma, arð­semi sem að öðrum kosti myndi ekki skila sér til þeirra. Og hér erum við kaup­menn ein­fald­lega ekki sam­mála og nið­ur­staðan því sú að sumir hafa opið lengi á meðan aðrir loka fyrr.

Skömmu eftir hrun þegar verslun dróst veru­lega saman ósk­uðu Sam­tök versl­unar og þjón­ustu eftir leyfi hjá Sam­keppn­is­eft­ir­lit­inu til að kalla helstu aðila í verslun saman til að skoða mögu­leika á að draga úr opnun versl­ana enda var það mat sam­tak­anna að það eft­ir­spurn­ar­fall sem fylgdi hrun­inu kall­aði á til­raun til að draga sem víð­ast úr kostn­aði. Til að gera langa sögu stutta lagði Sam­keppn­is­eft­ir­litið mikið upp úr því að hvert fyr­ir­tæki fyrir sig ákveddi sjálf­stætt hvernig það hegð­aði sér. Að mati Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins lyti sam­starf eða sam­ráð aðila í versl­un­ar­rekstri að því að sam­ræma opn­un­ar­tíma undir bann­á­kvæði sam­keppn­islaga. Opn­un­ar­tími versl­ana væri ein­fald­lega hluti af þjón­ustu þeirra og einn af sam­keppn­is­hvöt­um.

Flestir reikna með að versl­un­ar­eig­endur reki fyr­ir­tæki sín á eins hag­kvæman hátt og frekast er kost­ur. Ef ekki þá mynd­ast ein­fald­lega tæki­færi fyrir aðra til að koma inn á mark­að­inn og gera betur – um það höfum við Íslend­ingar mörg dæmi.

Hins vegar er alltaf gott að staldra við og end­ur­meta stöð­una og velta því upp hvort að við í verslun höfum í alla staði gengið göt­una til góðs. Þegar gengið var að kvöldi til um götur stóru versl­ana­mið­stöðv­anna eða niður Lauga­veg á miðri aðvent­unni í prýð­is­veðri og versl­anir opnar til kl. 22.00 en örfáir á ferli - mátti draga þá ályktun að kannski er það ekki neyt­and­inn sem er að kalla eftir þessum gríð­ar­lega langa opn­un­ar­tíma í des­em­ber.

Kannski höfum við ekki enn fundið jafn­vægið á milli fram­boðs og eft­ir­spurnar jóla­opn­unar og hugs­an­lega getum við gert betur fyrir jólin árið 2015?

Höf­undur er kaup­maður í Pfaff.