Það vakti heims­at­hygli í vik­unni þegar ný könnun MMR sýndi að Píratar mæl­ast stærsti stjórn­mála­flokkur lands­ins með tæp­lega fjórð­ungs­fylgi. Þessi staða ætti hins vegar ekk­ert að koma neinum sem fylgist náið með þjóð­fé­lags­um­ræð­unni á Íslandi á óvart. Píratar hafa verið mjög skarpir í sínum mál­flutn­ingi, látið til sín taka í þeim málum sem skipta þá miklu en látið önnur vera. Þeir svara spurn­ingum skýrt og þannig að eng­inn sem á hlýðir þarf að efast um hvað svörin þýða. Þeir tala aldrei um „póli­tískan ómögu­leika“ og eyða ekki þorra þess púð­urs sem þeir troða í fall­byss­una sem þeir berj­ast með á opin­berum umræðu­vett­vangi í að tala niður til fólks sem er þeim ósam­mála eða í að „leið­rétta mis­skiln­ing“.

Eins og ein­hver sagði þá er sam­tal við for­svars­menn Pírata eins og að tala við raun­veru­lega mann­eskju, ekki for­rit sem er búið til í hug­bún­að­ar­verk­smiðju stjórn­ar­mála­flokks með það fyrir augum að jakka­fata­klæddi vél­bún­að­ur­inn sem keyrir það verði ekki hank­aður á því að orð hans hafi raun­veru­lega merk­ingu.

Panikk á sterum

Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn er sá flokkur sem er aug­ljós­lega í mestu „panikki“. Flokk­ur­inn ger­sigr­aði í síð­ustu kosn­ingum með lof­orði um að gefa fólki pen­inga, lof­orði um afnám verð­trygg­ingar og lof­orðum um að berja á vondum útlend­ingum með þjóð­ar­hag að leið­ar­ljósi. Alveg eins og í Ices­a­ve.

Það tók hins vegar ekki langan tíma fyrir fylgið að hrynja eftir kosn­ing­ar. Og þótt Fram­sókn telji sig vera búna að efna stærsta kosn­inga­lof­orðið um nið­ur­færslu á verð­tryggðu lán­unum þá hefur fylgið ekk­ert batn­að. Það er fast í tíu til ell­efu pró­sentum (flokk­ur­inn fékk 24,4 pró­sent í síð­ustu kosn­ing­um) sem er svipað og það var þegar Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son tók við for­mennsku í flokkn­um, sem þá taldi sig í öng­stræti.

Það er öllum ljóst að verð­trygg­ing verður ekk­ert afnumin á Íslandi á meðan að við erum með íslenska krónu sem gjald­miðil og það líf­eyr­is­kerfi sem við höfum valið að byggja upp. Það lof­orð er því inn­an­tómt.

Bréfið sem utan­rík­is­ráð­herra sendi Evr­ópu­sam­band­inu í síð­ustu viku, og engir tveir virð­ast skilja á sama máta, var aug­ljós­lega „panikk“ aðgerð sem er til­komin til að reyna að lappa upp á horfið fylgi með því að höfða til Evr­ópu­and­stæð­inga. Það tókst ekki og þess í stað situr rík­is­stjórnin uppi með enn eina hol­skeflu mót­mæla, alþjóða­sam­skipti Íslands í ævin­týra­legu klúðri og sam­fé­lag sem logar stafn­anna á milli.

Stórt töfra­bragð uppi í erminni

Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn á eitt póli­tískt töfra­bragð uppi í erminni. Allt frá því að flokk­ur­inn eign­aði sér Ices­a­ve-­sig­ur­inn, og hóf að nota hann sem tromp til að koma sér út úr öllum erf­iðum sam­ræð­um, þá hafa for­maður hans og helstu með­reið­ar­sveinar talað dig­ur­barka­lega um að ríkið eigi að taka til sín stóran hluta eigna erlendra kröfu­hafa. Um nokk­urs konar stríðs­bætur sé að ræða fyrir þann skaða sem bank­arnir sem þeir lán­uðu pen­ing ollu íslensku sam­fé­lagi. Þessi orð­ræða hefur und­an­farið fundið sér far­veg í hug­mynd um útgöngu­skatt upp á marga tugi pró­senta.

Það kæmi því ekki á óvart, í ljósi þess skelfi­lega fylgis sem Fram­sókn mælist með, að ákvörðun um stór skref í losun hafta yrði flýtt.

Það kæmi því ekki á óvart, í ljósi þess skelfi­lega fylgis sem Fram­sókn mælist með, að ákvörðun um stór skref í losun hafta yrði flýtt. Jafn­vel að það myndi verða til­kynnt um þær á allra næstu dögum og að þær myndu fela í sér til­lögur sem að minnsta kosti væri hægt að túlka til heima­brúks sem granít­harðan útgöngu­skatt. Þá myndi rík­is­stjórnin sturta pen­ingum yfir okkur síð­ari hluta kjör­tíma­bils­ins. Byggja spít­ala, hækka laun, lækka skatta osfr. Svo er bara að vona að veð­málið gangi upp. Ef það gerir það ekki erum við öll í vondum mál­um.

Nýtt stað­al­fylgi

Hinn stjórn­ar­flokk­ur­inn, Sjálf­stæð­is­flokk­ur, glímir við sífellt dýpri til­vist­ar­kreppu. Flokk­ur­inn á sögu­lega því að venj­ast að fá yfir 40 pró­sent atkvæða, en hefur nú verið fastur í um fjórð­ungs­fylgi árum sam­an. Það er orðið hið nýja stað­al­fylgi Sjálf­stæð­is­flokks­ins.

Mragt spilar inn í. Evr­ópu­mál, hrun­ið, leka­mál­ið, umsvifa­mikil við­skipti og íviln­anir ætt­ingja for­manns flokks­ins við rík­is­fyr­ir­tæki skipta þar máli. Gamli kjarn­inn í flokkn­um, sem er frekur til valds­ins og áhrif­anna og er pikk­fastur í kalda­stríðs­veru­leika, er enn mjög fyr­ir­ferð­ar­mik­ill. Hann þvælist fyrir Bjarna Bene­dikts­syni, for­manni flokks­ins, sem er að reyna að skapa sína eigin línu.

Miðað við dýpt þeirra átaka sem hafa verið milli stjórnar og stjórn­ar­and­stöðu á þessu kjör­tíma­bili þá hlýtur það að vera áhyggju­efni fyrir Sjálf­stæð­is­flokk­inn að það er eng­inn í stjórn­ar­and­stöð­unni sem er lík­legur til að vinna með flokknum eftir næstu kosn­ing­ar. Og Fram­sókn er víð­áttu­langt frá því að gera myndað rík­is­stjórn með honum miðað við það stöðugt lélega fylgi sem sá flokkur mælist með.

Sam­fylk­ingin tapar hvernig sem fer

En vand­ræðin eru ekki síðri hjá hefð­bundnu stjórn­mála­flokk­unum sem sitja í stjórn­ar­and­stöðu. Sam­fylk­ingin er í ber­sýni­legum vanda. Flokk­ur­inn beið afhroð í síð­ustu kosn­ingum þegar hann fékk ein­ungis 12,9 pró­sent atkvæða, heilum 16,9 pró­sentu­stigum minna en í kosn­ing­unum 2009. Það er skellur sem á sér vart hlið­stæðu í íslenskri stjórn­mála­sögu.

Til við­bótar hefur flokknum illa tek­ist að koma á fram­færi hvaða stefnu hann hefur í flestu því sem hefur áhrif á íslenska alþýðu í dag.

Þrátt fyrir tæp tvö ár í stjórn­ar­and­stöðu gegn rík­is­stjórn sem hefur ítrekað tek­ist að skjóta sjálfa sig í báða fæt­urna eykst fylgið lítið sem ekk­ert. Til við­bótar hefur flokknum illa tek­ist að koma á fram­færi hvaða stefnu hann hefur í flestu því sem hefur áhrif á íslenska alþýðu í dag. Tengslin við verka­lýðs­hreyf­ing­una virð­ast að mestu rofin og nán­ast ekk­ert heyr­ist til flokks­ins nú þegar mesta átaka­tíma­bil á vinnu­mark­aði, með yfir­vof­andi verk­föllum og glund­roða, er framund­an. Stefna hans í rík­is­fjár­mál­um, hafta­mál­um, hús­næð­is­mál­um, kjara­málum og orku­mál­um, svo fá dæmi séu nefnd, virð­ist óljós. Helsta stefnu­mál henn­ar, aðild að Evr­ópu­sam­band­inu, hefur meira að segja verið véfengt af stórum leik­endum innan hennar und­an­farnar vik­ur.

Yfir­vof­andi for­manns­slagur verður ekki til að styrkja flokk­inn. Vinni Árni Páll Árna­son varn­ar­sigur hafa sprung­urnar í flokknum samt sem áður opin­ber­ast og skilja hann enn veik­ari eftir en hann var fyr­ir. Vinni Sig­ríður Ingi­björg mun sig­ur­inn alltaf lit­ast af því að fram­boð hennar lítur út eins og afleið­ing af klækja­stjórn­málum og umboð hennar verður alltaf sótt til nokkur hund­ruð lands­fund­ar­manna í stað þeirra þús­unda sem kusu Árna Pál síð­ast.

Vin­sældir farnar að dala

Auð­vitað liggur hluti ástæðu þess að fylgi Sam­fylk­ingar hefur dalað skarpt í því að stór hluti þess hefur ratað til Bjartrar fram­tíð­ar, sem stað­setur sig á mjög svip­uðum stað í hinu póli­tísku lit­rófi. Eng­inn stjórn­mála­flokkur þarf að sitja jafn reglu­lega undir þeirri ásökun að vera til fyrir stjórn­mála­menn­ina sem honum stjórna, fyrir að vera ljós­rit af Sam­fylk­ing­unni, fyrir að vera verk­lítil og skoð­ana­laus og Björt fram­tíð. Sú gagn­rýni er ekki að öllu leyti sann­gjörn en það er ástæða fyrir henni. Flokknum virð­ist ómögu­legt að skapa sér nokkra sér­stöðu og for­svars­mönnum hans er betur tamt að vera sárir yfir því að vera kall­aðir verk- og stefnu­lausir en að koma verkum og stefnu sinni á fram­færi. Brott­hvarf Heiðu Krist­ínar Helga­dótt­ur, fyrrum stjórn­ar­for­manns og ann­ars stofn­anda flokks­ins, gæti líka hafa veikt Bjarta fram­tíð. Ljóst er það brott­hvarf var að ein­hverju leyti vegna sam­starfsörð­ug­leika í forystu flokks­ins. Heiða Kristín var líka ein sterkasta teng­ingin við Besta flokks-æv­in­týrið og Jón Gnarr, en Björt fram­tíð hefur að miklu leyti byggt vin­sældir sínar á þeim tengsl­um.

Vin­sæld­irnar eru hins vegar farnar að dala. Eftir að hafa mælst reglu­lega með 13 til 16 pró­sent fylgi mælist flokk­ur­inn nú minnstur allra á Alþingi. Hann er hratt farin að nálg­ast átta pró­senta kjör­fylgi sitt.

Katrín vin­sæl en flokk­ur­inn alls ekki

Vinstri græn eiga þann for­ystu­mann í íslenskum stjórn­mál­um, Katrínu Jak­obs­dótt­ur, sem flestir Íslend­ingar treysta. Í könnun MMR sem var gerð fyrir um ári sögð­ust 46 pró­sent aðspurðra treysta henni.

Flokk­ur­inn er samt sem áður fastur í svip­uðu fylgi og Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn og mælist reglu­lega með milli tíu og ell­efu pró­sent fylgi. Vinstri græn eru líka löskuð af nán­ast krónískum inn­an­flokksá­tökum sem lit­uðu síð­asta kjör­tíma­bil. Það þvælist mögu­lega fyrir Katrínu að vera með þessa fyr­ir­ferða­miklu stjórn­mála­kempur í bak­pok­an­um. Eða kannski á mál­flutn­ingur Vinstri grænna ein­fald­lega ekki erindi við fleiri en raun ber vitni.

Hinn "póli­tíski ómögu­leiki"

Það eiga því allir hefð­bundnu stjórn­mála­flokk­arnir í til­vist­ar­kreppu og hún birt­ist almenn­ingi mjög skýrt þessa dag­ana. Og það er styttra í að kosn­inga­bar­áttan hefj­ist en fólk gerir sér grein fyr­ir. Hún mun hefj­ast að ein­hverju leyti strax næsta haust, þegar seinni hálf­leikur kjör­tíma­bils­ins hefst.

Traust til Alþingis mælist enn vel undir 20 pró­sent og það end­ur­spegl­ast í því að póli­tíkin á Íslandi er að breyt­ast til fram­búð­ar. Fólk er hætt að halda með stjórn­mála­flokkum eins og fót­bolta­liðum og kýs mun frekar eftir því hverjum það treyst­ir, hverja það skilur og hvaða stefnu­mál hafa mest jákvæð áhrif á þeirra líf.

Ef hefð­bundnu stjórn­mála­flokk­arnir ætla að ná vopnum sínum þá verða þeir að fara að skilja þetta. Og þeir verða að gera það fljótt. Ann­ars verða þeir sjálfir að ein­hvers­konar „póli­tískum ómögu­leika“.