Don­ald J. Trump, sjö­tugur fjár­festir frá New York, vann ­sögu­legan kosn­inga­sigur á þriðju­dag­inn og verður næsti for­seti Banda­ríkj­anna. Hann er fyrsti for­set­inn sem aldrei hefur unnið hjá hinu opin­bera í Banda­ríkj­unum né þjónað land­inu í hern­um. Þá er hann einnig elsti mað­ur­inn til­ að verða for­seti.

Kosn­inga­sigur Trump kom helstu fjöl­miðla­sam­steyp­um ­Banda­ríkj­anna í opna skjöldu, þó kann­anir hafi sýnt nokkuð jafna stöðu í helst­u lyk­il­ríkj­unum alveg fram á síðsta dag, þá var mik­ill byr í segl­unum hjá Trump í síð­ustu vik­unni.

Margir hafa komið fram með skýr­ingar á því, hvað það var sem skóp sigur Trumps.

Ég rýndi í nokkur atriði, sem mér fannst athygl­is­verð.

1.       Mun­ur­inn á við­horfum fólks, sem býr í borg­um ann­ars veg­ar, og í dreif­býli hins veg­ar, hefur aldrei verið meiri en í kosn­ing­unum nú. Sér­stak­lega var þetta áber­andi í lyk­il­ríkj­un­um, eins og Norð­ur­-Kar­olínu og Michig­an. Þegar rýnt er í kortið hjá Norð­ur­-Kar­ólínu, og hvernig staðan skipt­ist eftir sýsl­um, þá var Hill­ary með stuðn­ing vísan í borg­ar­kjörn­un­um, en Trump átti dreif­býl­ið. Í Charlotte var Hill­ary með sterka ­stöðu og það sama átti við um Raleigh. Staðan var svipuð í mörgum ríkj­u­m. Demókratar náðu til fólks í borg­um, einkum mennt­aðs fólks, á meðan Trump náð­i mun betur til fólks með minni menntun utan borga. Mun­ur­inn hefur oft ver­ið þessi í gegnum tíð­ina, en það mun­aði meiru nú en áður. Sem að lokum skipt­i ­miklu máli. Í Norð­ur­-Kar­ólínu eru 15 kjör­menn og þeir eru 16 í Michig­an.

2.       Við skulum ekki gleyma Gary John­son, þó ­fjöl­miðlar hafi reyndar flestir gert það hér vest­an­hafs. Stuðn­ing­ur­inn við hann ­skipti miklu máli þegar upp var stað­ið. Hann fékk víða á bil­inu 2 til 4 pró­sent, og í ljósi þess hversu mjótt var á munum milli Trump og Hill­ary þá ­skipti þessi stuðn­ingur miklu máli. Í við­tali eftir kosn­ing­arn­ar, hjá CNN, ­sagði einn starfs­manna fram­boðs Trump, að innan þeirra raða hafi það ver­ið ­ljóst fljótt, að John­son var að höfða fyrst og fremst til óánægðra Demókrata. Þess vegna ákvað Trump að vera ekki að gagn­rýna hann mik­ið, eða nefna hann ­sér­stak­lega. Hann leyfði honum frekar að reita fylgi frá Hill­ary. Í lyk­il­ríkj­un­um, þar sem afar litlu mun­aði, meðal ann­ars í Michigan og Penn­syl­van­íu, þá skipti þetta sköp­um. John­son fékk 2,4 pró­sent atkvæða í Penn­syl­van­in­u, Hill­ary 47,6 og Trump 48,8 pró­sent. Þetta lyk­il­ríki gefur 20 kjör­menn, og vó þungt í átt­ina að kjör­mönn­unum 270 sem þurfti að til að sigra.

3.       Bréfið sem James Comey, for­stjóri al­rík­is­lög­regl­unnar FBI og þekktur Repúblikani, sendi á Banda­ríkja­þing, og til­kynnti um að það væri búið að opna aftur rann­sókn á tölvu­póstum Hill­ar­y Clint­on, mark­aði þátta­skil í skoð­ana­könn­unum á loka­metr­un­um. Staðan hjá Hill­ar­y versn­aði, og þremur dögum fyrir kosn­ingar var staðan orðin slæmt í ó­vissu­ríkj­unum sér­stak­lega. Þrátt fyrir að FBI hafi sent frá sér yfir­lýs­ingu um að ekk­ert væri í póst­un­um, sem kall­aði á ákæru eða álykt­anir um lög­brot af hálfu Hill­ary, skömmu fyrir kosn­ing­arn­ar, þá var skað­inn skeð­ur. Trump og hans ­fólk, hömr­uðu á þessu á fjölda­fundum sínum á síð­ustu dög­un­um. Í Michigan var þetta aðal­at­rið­ið, fyrir troð­fullri höll. „Hún er spillt, FBI veit það, við vitum það. Hún getur ekki orðið for­set­i,“ sagði Trump. Svo fór að lokum að Trump hafði bet­ur.

4.       Líkt og í Brex­it-­kosn­ing­unum í Bret­landi, þar ­sem yngsta kyn­slóð kjós­enda kaus með því að Bret­landi yrði áfram í Evr­ópu­sam­band­inu, þá virð­ist nið­ur­staðan sýna mik­inn mein­ing­ar­mun milli kyn­slóða. Eldri kyn­slóð kjós­enda virt­ist horfa til Trump, á meðan afger­andi meiri­hlut­i ­fólks á aldr­inum 18 til 25 ára, kaus Hill­ary. Hill­ary hafði meiri­hluta hjá þeim ald­urs­hópi í öllum ríkjum nema fimm. Eliza Byard gerði þetta meðal ann­ars að um­tals­efni á Twitt­er-­síðu sinni að kosn­ingum lokn­um.

5.       Enn og aftur sann­ast það í kosn­ingum í Banda­ríkj­unum hversu mik­ill munur er á ríkj­unum inn­byrð­is, þegar kemur að efna­hag, menntun og við­horf­um. Hill­ary hafði afger­andi stuðn­ing á all­ri vest­ur­strönd­inni, Kali­forn­íu, Oregon og Was­hington, og það sama má segja með­ flest aust­ur­strand­ar­rík­in. Í vest­ur­strand­ar­ríkj­unum búa um 50 millj­ónir manna, og um 40 í aust­ur­strand­ar­ríkj­un­um, til sæmi­legrar ein­föld­un­ar. Í þessum ríkj­u­m hefur efna­hagur verið að styrkj­ast og nýsköp­un­ar­starf tengt bestu háskól­u­m lands­ins er áhrifa­mest á þessum slóð­um. Demókratar hafa afger­andi stuðn­ing í þessum ríkj­um, en hann er mun minni í mið­ríkj­un­um, og hefur farið minnk­andi á und­an­förnum árum. Þessi mikli efna­hags­legi munur gæti skýrt hvers vegna ó­á­nægju­fylgið fór frekar til Trump en Hill­ary. Trump tal­aði gegn „kerf­inu“ og virt­ist ná eyrum þeirra sem sáu Hill­ary fyrir sér sem full­trúa þess, vegna ­reynslu hennar og fyrri starfa.