Donald Trump Bandaríkjaforseti hyggst tilkynna um tilnefningu sína til embættis Hæstaréttardómara klukkan níu í kvöld á staðartíma, klukkan eitt í nótt á íslenskum tíma. Í dag tísti frá því dag segist forsetinn hafa heyrt lengi að mikilvægasta ákvörðun sem bandarískir forsetar geta tekið sé val á Hæstaréttardómara.
Hæstaréttardómarinn Anthony M. Kennedy tilkynnti óvænt í lok júní að hann hyggðist segja af sér embætti. Kennedy er fæddur árið 1936 og verður því 82 ára á þessu ári. Ronald Regan, þá forseti Bandaríkjanna, skipaði hann í embættið árið 1988.
Kennedy sveiflaðist frá hægri til vinstri
Ákvörðun Kennedy gefur Trump tækifæri til að gera réttinn, æðsta dómsvald Bandaríkjanna, enn íhaldssamara og hægri sinnaðra. Atkvæði Kennedy hefur oft og tíðum verið það sem kallast „swing vote“ eða úrslita atkvæði milli þeirra dómara sem hallast til hægri og vinstri, en Kennedy hefur í gegnum tíðina ýmist kosið með þeim íhaldssamari eða þeim frjálslyndari.
Í Hæstarétti Bandaríkjanna sitja níu dómarar. Staðan hefur verið sú að þeir hægri sinnuðu hafa verið fjórir og þeir frjálslyndu fjórir. Kennedy, hinn níundi, hefur almennt flokkast í íhaldssamari armi réttarins og kosið með þeim í þeim málum sem koma fyrir réttinn. Á því hafa þó verið veigamiklar undantekningar og þar vega þyngst ákvarðanir réttarins þegar hjónabönd samkynhneigðra voru leyfð og þegar komið var í veg fyrir ákveðnar takmarkanir á fóstureyðingum. Að auki takmarkaði Kennedy bænahald í skólum og afnam dauðarefsingar fyrir unga afbrotamenn.
Kennedy hefur þó einnig verið mjög íhaldssamur og hægri sinnaður í öðrum þungavigtarniðurstöðum réttarins á embættistíð sinni. Má þar sem dæmi nefna dóm frá árinu 2010, hinn svokallaða Citizen United-dóm, þar sem fyrirtækjum var veitt svokallað tjáningarfrelsi, það er að segja til að frelsi til að leggja fram ótakmörkuð fjárframlög til halda ákveðnum frambjóðendum eða flokkum. Hann hefur einnig varið rétt Bandaríkjamanna til að bera vopn og studdi ógildingu á Obamacare að hluta.
Kennedy var á sínum tíma ekki fyrsta val Regan. Hann hafði gert tvær tilraunir með aðra dómara sem hann kom ekki í gegnum þingið. Kennedy var því þriðja val Regan, var sagður vera mikill íhaldsmaður en úr varð að í ákveðnum málum olli hann mestu íhaldsmönnunum vonbrigðum.
Hverjir koma til greina?
Trump skipaði í fyrra Neil Gorsuch í embætti Hæstaréttardómara í stað Antonin Scalia sem lést árið 2016. Þar fór einfaldlega inn íhaldsmaður fyrir íhaldsmann.
Margir miðlar vestra spá því að dómarinn Thomas M. Hardiman sé ofarlega á lista Trump. Hann mun hafa verið næsta val hjá forsetanum í fyrra og mun njóta hylli forsetans. Hardiman var sá fyrsti í fjölskyldu sinni til að ljúka háskólarprófi og greiddi fyrir námið með því að keyra leigubíl. Ráðgjafar Trump eru samkvæmt umfjöllun New York Times um málið afar hrifnir af þessari sögu Hardiman. Hann mun einnig vera dyggur stuðningsmaður forsetans auk þess sem hann hefur unnið með systur hans.
Aðrir á lista Trump, sem mun innihalda fjóra dómara sem helst koma til greina samkvæmt amerískum miðlum, eru íhaldsmaðurinn Amy Coney Barrett og Brett M. Kavanaugh sem var starfsmaður hjá George W. Bush og að endingu Raymond M. Kethledge, sem þó þykir ólíklegur.
Gæti orðið mikil stefnubreyting
Hagsmunaðilar, eins og til að mynda talsmenn byssueigenda og harðari stefnu í innflytjendamálum og fóstureyðingum, eru nú þegar farnir að setja pressu á forsetann.
Ljóst þykir að hver sá sem verður fyrir valinu verði ekki eins frjálslyndur í ákveðnum málefnum og Anthony Kennedy. Trump er sagður ekki ætla að gera sömu „mistök“ og Regan með því að setja dómara í embætti sem gæti komið á óvart í einhverjum málum.
Það er því ekki ólíklegt að þessi æðsti og fordæmisgefandi dómstóll Bandaríkjanna muni draga landið í nokkuð aðrar áttir en verið hefur á næstu árum.
