Mark­mið þeirra laga var að bæta hús­næð­is­ör­yggi þeirra sem eru undir ákveðnum tekju- og eign­­ar­­mörkum með því að auka aðgengi að öruggu og við­eig­andi leig­u­hús­næði. Þannig sé stuðlað að því að hús­næð­is­­kostn­aður sé í sam­ræmi við greiðslu­­getu þeirra sem leigja hús­næðið og fari að jafn­­aði ekki yfir 25 pró­­sent af tekjum þeirra. 

Lögin byggja á yfir­­lýs­ingu sem þáver­andi rík­­is­­stjórn Sig­­mundar Dav­­íðs Gunn­laugs­­sonar gaf út í tengslum við kjara­­samn­inga sem voru und­ir­­rit­aðir í maí 2015. Í henni var gert ráð fyrir að 2.300 íbúðir yrðu byggðar á árunum 2015 til 2018.

Lengri tíma tók hins vegar að klára lögin og fyrstu úthlut­­anir á grund­velli þeirra fóru ekki fram fyrr en á árinu 2016. Fjár­­­mála­á­ætlun núver­andi rík­­is­­stjórnar áætlar nú að um 3.200 íbúðir verði byggðar á árunum 2016 til 2022. 

15,3 millj­arða króna í stofn­fram­lög

Íbúð­­irnar sem hafa fengið stofn­fram­lög eru ætl­­aðar fyrir allskyns hópa sem eru með lágar tekj­­ur. Þar ber fyrst að nefna þá félags­­hópa sem eru undir skil­­greindum tekju- og eign­­ar­við­mið­­um. Þau eru 535 þús­und krónur að með­­al­tali á mán­uði fyrir ein­stak­l­ing og 749 þús­und krónur á mán­uði fyrir hjón eða sam­­búð­­ar­­fólk. Fyrir hvert barn eða ung­­menni að 20 ára aldri sem býr á heim­il­inu bæt­­ast við 133.750 krónur á mán­uði sem má hafa í tekj­­ur. Heild­­ar­­eignir heim­il­is­ins mega þó ekki vera hærri en sem nemur 6.930.000 krón­­um. Stór hluti þess­­arar upp­­­bygg­ing­­ar, sem er afar umfangs­­mik­il, er á vegum Bjargs íbúða­­fé­lags, sem var stofnað af ASÍ og BSRB fyrir nokkrum árum síð­­an, og er rekið án hagn­að­­ar­­mark­miða.

Íbúða­­kerfið er fjár­­­magnað þannig að ríkið veitir stofn­fram­lag sem nemur 18 pró­­sent af stofn­virði almennra íbúða. Stofn­virði er kostn­að­­ar­verð íbúð­­ar­inn­­ar, sama hvort það er við bygg­ingu hennar eða vegna kaupa á henni. Íslenska ríkið hefur greitt rúm­­lega 14 millj­­arða króna í slíkt stofn­fram­lag til íbúða sem hafa verið byggðar eða keyptar á land­inu öllu frá árinu 2016. 

Til við­­bótar hefur ríkið greitt 956 millj­­ónir króna í fjögur pró­­sent við­­bót­­ar­fram­lag til hluta þeirra verk­efna sem ráð­ist hefur verið í á tíma­bil­inu. For­­senda fyrir veit­ingu stofn­fram­lags er að bæði Hús­næð­is- og mann­­virkja­­stofnun (HMS), sem sér um umsýslu stofn­fram­laga, og sveit­­ar­­fé­lag hafi veitt sam­­þykki. Rík­­is­fram­lögin eru í formi beinna fjár­­út­­láta og því hefur rík­­is­­sjóður sam­tals greitt 15,3 millj­­arða króna í stofn­fram­lög vegna verk­efna í á land­inu öllu á und­an­­förnum árum.

Lang­mest byggt í Reykja­vík

Af þeirri upp­hæð hafa 11,2 millj­arðar króna farið í fram­lög vegna verk­efna í Reykja­vík, eða 73 pró­sent heild­ar­upp­hæð­ar­inn­ar. Af þessu má ráða að Reykja­vík hefur tekið á sig meg­in­þorra ábyrgðar á upp­bygg­ingu á almenna íbúð­ar­kerf­inu fyrir lág­tekju­fólk, náms­menn, öryrkja og fatl­aða og aðra sem eru í vand­ræðum með að taka þátt í almennum íbúða­mark­að­i. 

Það er ekki án kostn­aðar fyrir höf­uð­borg­ina, eða íbúa henn­ar, sem greiða fyrir rekst­ur­inn með útsvari  og fast­eigna­gjöld­um. Sveit­­ar­­fé­lög veita nefni­lega 12 til 16 pró­­sent stofn­fram­lag til verk­efn­anna. Þau geta falist í beinu fjár­­fram­lagi en eru oftar en ekki í formi úthlut­unar á lóðum eða lækk­­unar eða nið­­ur­­fell­ingar á gjöldum sem þyrfti ann­­ars að greiða til sveit­­ar­­fé­lags­ins. 

Reykja­vík­­­ur­­borg hefur meðal ann­­ars úthlutað Bjargi íbúð­­ar­­fé­lagi lóðir undir mörg hund­ruð íbúðir á stöðum eins í Úlf­­arsár­dal, Bryggju­hverf­inu og Hraun­bæ, en líka á þétt­ing­areitum í gamla hluta borg­­ar­innar á borð við Kirkju­sand, Voga­­byggð og Skerja­­byggð.

Flest önnur sveit­ar­fé­lög taka varla þátt

Það sveit­ar­fé­lag sem kemst næst höf­uð­borg­inni í upp­bygg­ingu almennra íbúða er Hafn­ar­fjörð­ur. Þar hafa verið veitt fram­lög fyrir 204 íbúð­um, eða átta pró­sent allra fram­laga úr rík­is­sjóði. Íbúar Hafn­ar­fjarðar eru átta pró­sent lands­manna. 

Önnur sveit­ar­fé­lög á höf­uð­borg­ar­svæð­inu standa þessum tveimur langt að baki í upp­bygg­ingu á almenna íbúða­kerf­inu. Í Kópa­vogi, þar sem rúm­lega tíu pró­sent lands­manna búa, hafa verið veitt fram­lög vegna 58 íbúa, eða 2,2 pró­sent heild­ar­fjöld­ans. Á Sel­tjarn­ar­nesi, þar sem 1,2 pró­sent lands­manna búa, eru sex íbúðir sem falla undir almenna íbúða­kerfið annað hvort til­búnar eða í bygg­ingu og í Garða­bæ, þar sem fimm pró­sent lands­manna býr, er þær 25, eða eitt pró­sent heild­ar­fjöld­ans. Í Mos­fellsbæ hafa tvær íbúðir verið keyptar fyrir öryrkja eða fatl­aða sem passa inn í almenna íbúða­kerf­ið.

Á Akur­eyri, þar 5,2 pró­sent lands­manna búa, eru íbúð­irnar 67 tals­ins,eða 2,6 pró­sent alls almenna íbúða­kerf­is­ins. Í Reykja­nesbæ hafa ell­efu slíkar íbúðir verið byggðar eða keyptar og í Árborg 37.