„Mikil fjölgun COVID-19-smita á haust­dögum og hertar sótt varnir valda því að dregið hefur úr þeirri við­spyrnu í efna­hags­líf­inu sem hófst á þriðja fjórð­ungi árs­ins eftir sögu­legan sam­drátt á öðrum árs­fjórð­ungi. Efna­hags­horfur hafa því versnað og gerir nóv­em­ber­spá Pen­inga­mála ráð fyrir 8,5 pró­sent sam­drætti lands­fram­leiðslu á þessu ári sem er ríf­lega 1 pró­sentu meiri sam­dráttur en spáð var í ágúst.“ 

Þetta er meðal þess sem fram kemur í yfir­lýs­ingu pen­inga­stefnu­nefndar Seðla­banka Íslands sem birt var í morgun sam­hliða ákvörðun hennar um að lækka stýri­vexti á Íslandi í fyrsta sinn niður fyrir eitt pró­sent. Þeir eru nú 0,75 pró­sent. 

Í spá Seðla­bank­ans er auk þess spáð minni hag­vexti á næsta ári en áður var gert, að hann verði 2,3 pró­sent í stað 3,4 pró­sent líkt og spáð var í ágúst. 

Að mati nefnd­ar­innar er óvissa um efna­hags­horfur mikil og mun þróun efna­hags­mála að tölu­verðu leyti ráð­ast af fram­vindu far­sótt­ar­inn­ar. „Gert er ráð fyrir að hún verði að mestu gengin niður í lok þessa árs og að víð­tæk bólu­setn­ing hafi náðst hér á landi og í helstu við­skipta­löndum um mitt næsta ár. Efna­hags­bat­inn verður enn hæg­ari ef erf­ið­ara reyn­ist að ráða nið­ur­lögum far­sótt­ar­inn­ar. Hið sama á við ef heim­ilin ganga hægar á þann sparnað sem byggst hefur upp í far - sótt­inni. Gangi betur í viður­eign­inni við far­sótt­ina eða ef heim­ilin ganga hraðar á eigin sparnað verður efna­hags­bat­inn með sama hætti kröft­ugri.“

Ferða­menn verða færri en for­sendur fjár­laga segja til um

Í rit­inu Pen­inga­mál, sem Seðla­bank­inn birti sam­hliða vaxa­táá­kvörðun sinni í dag, segir að ástæða þess að spá bank­ans fyrir næsta ár er svart­ari nú en í ágúst er sú að hann telur horfur á að færri ferða­menn komi til lands­ins  á árinu 2021 en áður var reiknað með, en í for­sendum fjár­laga var til að mynda gengið út frá því að þeir yrðu 900 þús­und. „At­vinnu­leysi eykst því meira og verður þrá­lát­ara. Þótt spáð sé kröft­ugum hag­vexti árin 2022-2023 næst fram­leiðslu­stig árs­ins 2019 ekki fyrr en árið 2023,“ segir í Pen­inga­mál­um.

Mikil óvissa sé um horfur í ferða­þjón­ustu um heim allan og um hvenær verði horfið frá  hömlum á ferða­lög milli heims­álfa, einkum milli Evr­ópu og Norð­ur­-Am­er­ík­u. 

„Bandaríkjamenn voru fjöl­menn­asti hópur ferða­manna sem hingað komu áður en far­ald­ur­inn hófst eða um fimmt­ungur þeirra. Ekki er gert ráð fyrir að ferða­lögum fjölgi að ráði fram á annan fjórð­ung næsta árs en þá er talið að ferða­þjón­usta taki við sér þegar far­sóttin rénar og dregið verður úr tak­mörk­unum á ferða­lögum milli landa.„ 

Seðla­bank­inn áætlar því að um 750 þús­und erlendir ferða­menn komi til lands­ins á næsta ári sem eru umtals­vert færri ferða­menn en í ágúst­spánni sem áætl­aði að þá kæmu um ein milljón far­þeg­ar, og um 150 þús­und færri en for­sendur fjár­laga gerðu ráð fyr­ir. 

Jákvæðu tíð­indin eru þó þau að gert er ráð fyrir að fram­leiðslu­geta ferða­þjón­ustu varð­veit­ist að miklu leyti og því geti efna­hags­bat­inn orðið hraður þegar fólk fer aftur að ferð­ast milli landa og að um 1,5 millj­ónir far­þega komi til lands­ins árið 2022. 

Búinn að kaupa fyrir tvo millj­arða

Fjár­mögn­un­ar­þörf rík­is­sjóðs hefur auk­ist eftir því sem áhrif far­ald­urs­ins verða lang­vinn­ari og vega vænt­ingar um aukna skuld­setn­ingu rík­is­sjóðs. Seðla­bank­inn telur að hún vegi þungt í hækkun lang­tíma­vaxta að und­an­förnu ásamt því að erlendir aðil­ar, meðal ann­ars evr­ópska skulda­stýr­ing­ar­fyr­ir­tækið Blu­Bay Asset Mana­gement, hafi selt rík­is­skulda­bréf fyrir um 45 millj­arða króna frá því í byrjun ágúst.

­Bank­inn hefur verið gagn­rýndur fyrir að eiga sinn þátt í þeirri hækkun sjálfur vegna þess að bank­inn hefur ekki verið eins virkur í að kaupa rík­is­skulda­bréf og hann boð­aði í vor. Þá til­kynnti  bank­inn að hann myndi hefja kaup á rík­is­skulda­bréfum á eft­ir­mark­aði til að tryggja enn frekar að laus­ara taum­hald pen­inga­stefn­unnar miðlist til heim­ila og fyr­ir­tækja og að kaupin gætu numið allt að 150 millj­örðum króna. Hingað til hefur Seðla­bank­inn keypt fyrir tvo millj­arða króna. 

Í grein­ingu Íslands­­­banka á stöð­unni, sem birt var í síð­­­ustu viku, keom fram að ávöxt­un­­ar­krafa langra verð­­tryggðra rík­­is­skulda­bréfa sé nú tæpu pró­­sent­u­­stigi hærra en í lok ágúst­mán­að­­ar, en hún leiðir af sér hækkun lang­tíma­vaxta. Sam­­kvæmt Íslands­­­banka á þessi þróun engan sinn líka meðal ann­­arra þró­aðra ríkja, þar sem stjórn­­völd hafi víð­­ast hvar reynt að halda vöxtum niðri í kór­ón­u­krepp­unn­i. 

Í grein­ingu sinni bætir Íslands­­­banki við að hærri lang­­tíma­vextir séu farnir að end­­ur­­spegl­­ast í versn­andi láns­­kjörum heim­ila og fyr­ir­tækja, en hann hækk­­aði sjálfur vexti á hús­næð­is­lánum sínum í lok síð­­asta mán­aðar vegna þess.