Ef verð á hlutum í Síldarvinnslunni, sem seldir verða í hlutafjárútboði sem hest næstkomandi mánudag, verður í hærra enda verðbils og eftirspurn eftir hlutum kallar á stækkun á útboðinu, munu þeir hluthafar sem selja fá alls tæplega 29 milljarða króna í sinn hlut.
Samherji hf., stærsti eigandi Síldarvinnslunnar, myndi fá 11,8 milljarða króna af þeirri upphæð í sinn hlut og Kjálkanes, félag í eigu Björgólfs Jóhannssonar, fyrrverandi forstjóra Samherja, og fólks sem tengist honum fjölskylduböndum, fá 11,8 milljarða króna sömuleiðis.
Eignarhaldsfélagið Snæfugl, sem er meðal annars í eigu Samherja og Björgólfs, myndi selja fyrir tæpan milljarð króna og Síldarvinnslan myndi fá um 720 milljónir króna fyrir þá eigin hluti hennar sem til stendur að selja.
Framkvæmdastjórar eignast hlut og selja aftur á mun hærra verði
Þá er félagið Hraunlón að selja hluti sem eru um 590 milljóna króna virði miðað við efri mörk útboðsins, sem eru 58 krónur á hlut.
Í skráningarlýsingu Síldarvinnslunnar kemur fram að Gunnþór Ingvason, forstjóri Síldarvinnslunnar, Axel Ísaksson og Jón Már Jónsson, sem allir eiga sæti í framkvæmdastjórn Síldarvinnslunnar séu eigendur Hraunlóns. Þeir keyptu félagið í lok árs 2020. Í lýsingunni segir að kaupverð á Hraunlóni hafi verið „ákvarðað í mars 2020 og var grundvallað á ársreikningi Síldarvinnslunnar fyrir árið 2019, gengi hluta Síldarvinnslunnar í viðskiptunum var 23,3 kr. á hlut.“ Alls á Hraunlón um 27,5 milljónir hluta í Síldarvinnslunni og greiddi fyrir þann hlut um 640 milljónir króna fyrir nokkrum mánuðum síðan. Sá hlutur er, miðað við efri mörk útboðsins, nú metinn á 1.595 milljónir króna og hefur því hækkað um 955 milljónir króna á fjórum mánuðum. Hraunlón er að selja 37 prósent af eign sinni og væntir þess að fá allt að 592 milljónir króna fyrir þann hlut.
Hraunlón var áður í jafnri eigu Einars Benediktssonar, fyrrverandi forstjóra Olís, og Gísla Baldurs Garðarssonar lögmanns. Samherji fjárfesti í Olís árið 2012 þegar þeir tveir áttu félagið að fullu og árið 2017 voru þeir að öllu leyti keyptir út úr Olís, meðal annars af Samherja. Olís rann síðar saman við smásölurisann Haga.
Hraunlón skilaði ekki ársreikning á árunum 2010 til 2015. Á síðara árinu er komin inn eignarhlutur í öðru félagi, Síldarvinnslunni, sem metinn var á 213 milljónir króna. Sá hlutur er nú, líkt og áður sagði, metinn á næstum 1,6 milljarða króna.
Aflaheimildir ekki metnar á markaðsvirði
Síldarvinnslan er þriðja stærsta útgerðarfyrirtæki landsins á eftir Brim, sem er líka skráð á markað, og stærsta eiganda sínum, Samherja. Alls heldur hún á 7,7 prósent af öllum úthlutuðum aflaheimildum hérlendis.
Útboð á hlutum í Síldarvinnslunni hefst á mánudag og því lýkur á miðvikudag. Tilkynnt verður um niðurstöðu þess á föstudag. Þar verða til sölu á bilinu 26,33 til 29,33 prósent af öllu hlutafé í fyrirtækinu. Verðbilið í útboðinu er 55 til 58 krónur á hlut sem þýðir að ef eftirspurn verður eftir hlutum fyrir hærri krónutöluna, og hærra hlutfall bréfa sem er í boði, þá munu nýir eigendur, sem verða að öllum líkindum að uppistöðu íslenskir lífeyrissjóðir, greiða tæplega 29 milljarða fyrir.
Rekstur Síldarvinnslunnar hefur gengið lygilega á undanförnum árum. Hún hagnaðist um 5,3 milljarða króna á síðasta ári. Tekjur hennar 2020 voru 24,9 milljarðar króna og eigið fé samstæðunnar í árslok var 49,1 milljarðar króna. Eiginfjárhlutfall Síldarvinnslunnar var 68 prósent um síðustu áramót.
Vaxtartækifæri í því að kaupa upp kvóta
Í fjárfestakynningu Síldarvinnslunnar segir að það séu ýmiskonar tækifæri til vaxtar hjá fyrirtækinu. Þar er fjallað sérstaklega um mögulegan innri vöxtu með því að auka verðmæti núverandi afla og framleiðslu með frekara þróunar- og markaðsstarfi. Ytri vaxtartækifæri felast svo í því að kaupa frekari aflaheimildir og fyrirtæki, en samkvæmt núgildandi lögum má hver útgerð halda á allt að tólf prósent af úthlutuðum aflaheimildum. Síldarvinnslan ein og sér heldur á, líkt og áður sagði 7,7 prósent.
Kjarninn greindi hins vegar frá því í fréttaskýringu í byrjun apríl að Samkeppniseftirlitið sé þeirrar skoðunar að veruleg tengsl séu milli þriggja af stærstu hluthafa í Síldarvinnslunni: Samherja, Kjálkanes og Eignarhaldsfélaginu Snæfugli. Þessir þrír aðilar halda sem stendur á 84,16 prósent hlut í Síldarvinnslunni.
Þrír af fimm stjórnarmönnum samstæðunnar eru skipaðir af þessum tveimur félögum eða eru tengdir eigendum þeirra. Að mati Samkeppniseftirlitsins eru því vísbendingar um yfirráð Samherja yfir Síldarvinnslunni.
Samherji Ísland ehf., félag að öllu leyti í eigu Samherja, er með næst mesta aflahlutdeild í íslenskri efnahagslögsögu allra sjávarútvegsfyrirtækja á Íslandi, eða 7,3 prósent. Útgerðarfélag Akureyrar, sem er líka í 100 prósent eigu Samherja, heldur svo á 1,7 prósent kvótans.
Gjögur, í eigu sömu aðilar og eiga Kjálkanes, heldur svo á 2,30 prósent af öllum úthlutuðum aflaheimildum.
Samanlagt heldur þessi blokk, að þeim aflaheimildum sem Síldarvinnslan hefur yfirráð yfir, því á tæplega 19 prósent af úthlutuðum aflaheimildum á Íslandi.
Það er langt yfir þeim tólf prósentum sem landslög segja til um að tengdir aðilar megi halda á hverju sinni.
Mikil viðskipti við tengda aðila
Í skráningarlýsingunni er gert frekari grein fyrir viðskiptum Síldarvinnslunnar við tengda aðila, og þá aðallega við félög sem tengjast tveimur stærstu eigendur fyrirtækisins: Samherja og Gjögur.
Þar segir meðal annars: „Síldarvinnslan selur stóran hluta afurða sinni í gegnum Ice Fresh Seafood ehf. sölufélag í eigu Samherja hf., Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja hf. er jafnframt stjórnarformaður Síldarvinnslunnar. Síldarvinnslan landar hluta af bolfiski veiddum af skipum félagsins til vinnslu hjá dótturfélögum Samherja hf. og dótturfélögin landa uppsjávarfiski sem skip þeirra veiða til vinnslu hjá Síldarvinnslunni.
Síldarvinnslan er ekki með skriflega samninga vegna sölu á afurðum sínum. Viðskipti við stærstu viðskiptavini félagsins eru byggð á langvarandi viðskiptasamböndum aðila. Síldarvinnslan er með sölusamning við Ice Fresh Seafood sölufélag Samherja hf. og greiðir Síldarvinnslan umboðslaun sem hlutfall af sölu, til Ice Fresh Seafood. Samningurinn er hvorki bindandi fyrir Síldarvinnsluna né Ice Fresh Seafood. Vörur félagsins eru seldar undir merkjum Síldarvinnslunnar „SVN“.“
Í lýsingunni kemur líka fram að Síldarvinnslan hafi selt vörur og þjónustu til tengdra aðila á árinu 2020 fyrir um 10,8 milljarða króna á núvirði.
