Rúnar segir enn fremur að í útboðs­lýs­ingu vegna almennra útboða sem bank­inn ann­ist eigi að greina frá því hvort starfs­fólki sé heim­ilt að taka þátt í útboði og sam­kvæmt hvaða skil­málum og skulu til­boð starfs­manna ber­ast við upp­haf fyrsta til­boðs­dags. 

Þetta er hluti af reglu­verki sem Lands­bank­inn hefur sett sér um við­skipti starfs­fólks með fjár­mála­gern­inga og gjald­eyri. Í svar­inu segir að mark­mið regln­anna sé að forð­ast hags­muna­á­rekstra og draga úr hættu á við­skiptum sem geta gefið til­efni til gagn­rýni á stjórn­ar­hætti, stjórn­endur og starfs­fólk eða stofna hags­munum við­skipta­vina í hættu. „Starfs­fólk skal afla sam­þykkis reglu­vörslu til við­skipta með fjár­mála­gern­inga fyr­ir­fram, þ.m.t. óskráða fjár­mála­gern­inga. Reglu­varsla metur hvort að til staðar séu hags­muna­á­rekstrar sam­kvæmt reglum bank­ans.

Reglu­varsla kann að setja frek­ari skorður við þátt­töku starfs­fólks ef hætta er talin á hags­muna­á­rekstr­um. Þannig hafa verið settar skorður á þátt­töku starfs­fólk sem ann­ast fram­kvæmd útboða eða kunna að hafa frek­ari upp­lýs­ingar um fram­kvæmd­ina sem ekki eru opin­ber­ar.“

Starfs­fólk Lands­bank­ans sem vegna starfa sinna telst fag­legir ráð­gjafar útgef­anda fjár­mála­gern­ings, er auk þess óheim­ilt að eiga við­skipti með fjár­mála­gern­ing við­kom­andi útgef­enda frá því að verk­efni hefst og næstu þrjá mán­uði eftir að því lýk­ur, nema því aðeins að verk­efni ljúki fyrr með opin­berri útgáfu á upp­lýs­ing­um.

Tíðkast ekki erlendis

Til­efni fyr­ir­spurnar Kjarn­ans var þátt­taka átta starfs­manna Íslands­banka, eða aðila tengdum starfs­mönn­um, í lok­uðu útboði á 22,5 pró­sent hlut rík­is­ins í bank­anum 22. mars síð­ast­lið­inn, en fyr­ir­tækja­ráð­­­gjöf og verð­bréfa­miðlun Íslands­­­­­banka voru á meðal umsjón­­­ar­að­ila útboðs­ins. 

Fjár­­­­­mála­eft­ir­lit Seðla­­­banka Íslands er að rann­saka hátt­­­semi ein­hverra þeirra fimm inn­­­­­lendu sölu­að­ila sem Banka­­­sýslan valdi til að vinna að útboð­inu. Heim­ildir Kjarn­ans herma að þar sé verið að skoða mög­u­­­lega hags­muna­á­­­rekstra, meðal ann­­­ars vegna þess að starfs­­­menn sumra sölu­ráð­gjafa hafi sjálfir tekið þátt í útboð­in­u. Þar sé að minnsta kosti verið að horfa á þátt­­töku áður­­­nefndra átta starfs­­manna eða tengdra aðila innan Íslands­­­banka og kaup stærsta eig­anda Íslenskra Verð­bréfa, sem er einnig eig­in­­­kona for­­­stjóra fyr­ir­tæk­is­ins, keypti auk þess hlut. 

Í svari við fyr­ir­spurn Kjarn­ans um málið frá Íslands­banki sagði að stjórn­endur hans hlusti á þá gagn­rýni sem fram hefur komið um þátt­­töku starfs­­fólks bank­ans í útboð­inu og að reglur um þátt­töku starfs­manna yrðu rýndar í kjöl­far þessa.  Í til­kynn­ingu til Kaup­hallar Íslands vegna birt­ingu á upp­gjöri bank­ans fyrir fyrstu þrjá mán­uði árs­ins, sem birt var á fimmtu­dag, var haft eftir Birnu Ein­ars­dótt­ur, banka­stjóra Íslands­banka, að vinna „við breyt­ingar á reglum bank­ans varð­andi verð­bréfa­við­­skipti starfs­­manna“ standi yfir. 

Á fundi fjár­­­laga­­­nefndar í apríl sagði Jón Gunnar Jóns­­son, for­­stjóri Banka­­sýsl­unn­­ar, að allir fimm inn­­­­­lendu sölu­ráð­gjaf­­­arnir hefðu fengið fyr­ir­­­spurnir frá Fjár­­­­­mála­eft­ir­liti Seðla­­­banka Íslands vegna rann­­­sóknar þess, en að það lægi ekki fyrir að grunur væri um mög­u­­­leg brot á reglum eða lögum gagn­vart þeim öll­u­m. 

Hann hafi rekið augun í nafn starfs­­manns Íslands­­­banka á væntum kaup­enda­lista þegar verið var að safna áskriftum og spurt bank­ann út í það, en fengið þau svör að reglu­vörður hefði sam­­þykkt þetta. Jón Gunnar sagði að erlendis hefði það aldrei tíðkast að starfs­­menn sölu­ráð­gjafa tækju þátt í útboði og að það hefði verið litið horn­auga. 

Starfs­menn fá ekki almenna heim­ild til að kaupa í til­boðs­sölu

Har­aldur Guðni Eiðs­son, upp­lýs­inga­full­trúi Arion banka, segir í svari við fyr­ir­spurn Kjarn­ans að bank­inn hafi sett sér sér­stakar reglu um verð­bréfa­við­skipti starfs­fólks. „Sam­kvæmt þeim er starfs­mönn­um, og nátengdum aðil­um, óheim­ilt að eiga við­skipti með verð­bréf búi þeir yfir trún­að­ar­upp­lýs­ingum sem tengj­ast við­kom­andi við­skipt­um. Ætíð er horft til þess að verð­bréfa­við­skipti starfs­fólks séu hafin yfir gagn­rýni og skapi hvorki hættu á hags­muna­á­rekstrum né orð­sporðs­á­hætt­u.“

Þegar Arion banki hafi verið sölu­að­ili í almennum frumút­boð­um, sem standi almenn­ingi til boða, hafi reglan verið sú að heim­ila starfs­fólki þátt­töku án þess að óska eftir áliti reglu­vörslu fyrir að hámarki tíu millj­ónir króna. Þátt­taka umfram það kalli á sam­þykki reglu­vörslu. „Þessi fram­kvæmd skýrist af því að lýs­ing hefur verið gefin út og því eiga engar inn­herj­a­upp­lýs­ingar að vera til stað­ar. Starfs­mönnum sem halda utan um til­boðs­bók er þó óheim­ilt að taka þátt, til að fyr­ir­byggja að unnt sé að lesa út úr upp­lýs­ingum um þátt­töku eftir að útboðið er byrj­að. Í ákveðnum til­vikum hefur einnig verið sett sú tak­mörkun að starfs­mönnum er ein­göngu heim­ilt að taka þátt fyrsta dag útboðs. Það er líka regla í frumút­boðum að tekið er sam­tal við útgef­anda varð­andi mögu­lega frek­ari úti­lokun ein­hverra hópa starfs­manna.“

Í til­boðs­sölu gildi þó í öllum aðal­at­riðum sömu reglur nema hvað starfs­menn fái ekki almenna heim­ild til þátt­töku. „Þeirra þátt­taka er háð rík­ari tak­mörk­unum og heim­ild frá reglu­vörslu,“ segir Har­ald­ur. Arion banki var ekki á meðal þeirra fjár­mála­fyr­ir­tækja sem veittu sölu­ráð­gjöf þegar hlutir í Íslands­banka voru seldir í mars.

Reglu­vörður hefur heim­ilað starfs­mönnum að kaupa

Það var Kvika banki ekki held­ur. Í svari Ernu Heiðrúnar Jóns­dótt­ur, reglu­varðar Kviku banka, við fyr­ir­spurn Kjarn­ans um hvaða reglur gildi um útboð sem bank­inn kemur að segir að hann hafi sett sér umfangs­miklar og ítar­legar innri reglur um eigið við­skipti starfs­manna með fjár­mála­gern­inga, þar sem þeim séu settar veru­legar skorð­ur. „Reglur þessar ná til þátt­töku starfs­manna í útboð­um. Þátt­taka er alltaf háð sam­þykki reglu­varð­ar. Í regl­unum er sér­stakt ákvæði sem kveður á um að starfs­mönnum sé óheim­ilt að taka þátt í útboðum sem bank­inn ann­ast (þ.e. er umsjón­ar­að­ili að), nema að upp­fylltum ákveðnum ströngum skil­yrð­um. Áður en kemur að útboð­inu sjálfu er mögu­leg þátt­taka starfs­manna rædd milli reglu­varðar og stjórn­enda, þ.e. hvort við­eig­andi sé að starfs­menn taki þátt og ef svo er hvort og hvernig umrædd skil­yrði séu upp­fyllt. Bank­inn hefur áður bannað þátt­töku starfs­manna undir þessum kring­umstæðu­m.“

Efn­is­at­riði regln­anna og breyt­ingar þar á séu ræddar í fram­kvæmda­stjórn bank­ans að við­stöddum reglu­verði og svo teknar fyrir og sam­þykktar af stjórn. Reglu­vörður og stjórn­endur ræða þátt­töku starfs­manna í útboðum sem bank­inn hefur umsjón með eða kemur að áður en til útboðs kem­ur. Í sam­ræmi við þessar reglur og verk­lag hafi reglu­vörður bank­ans heim­ilað starfs­mönnum að kaupa í útboðum sem bank­inn hafi séð um eða kom að. 

Sé Kvika ekki umsjón­ar­að­ili en hugs­an­lega ráð­gef­andi í útboðs­ferli eða komi að ferl­inu með öðrum hætti gilda reglur um eigin við­skipti starfs­manna með sama hætti og um önnur við­skipti starfs­manna með fjár­mála­gern­inga. „Fram­an­greind sér­skil­yrði eiga þá ekki við með beinum eða jafn ströngum hætti. Þátt­taka er heimil ef innri reglur koma ekki í veg fyrir það af ein­hverjum ástæð­um, t.a.m. hags­muna­á­rekstrum/orð­spors­á­hættu o.s.frv. Undir þessum kring­um­stæðum er einnig alla jafna farið almennt yfir hugs­an­lega þátt­töku starfs­manna áður en til útboðs kemur af reglu­verði og stjórn­end­um. Starfs­menn eru alla jafna háðir 90 daga lág­marks eign­ar­halds­tíma frá kaup­degi fjár­mála­gern­ings. Sú krafa gildir um fjár­mála­gern­inga sem starfs­menn eign­ast við þátt­töku í útboðum og mið­ast upp­hafs­dagur þá við þann dag sem bréfin eru tekin til við­skipta.“