Hug­myndin um bestu plöt­una hverju sinni bygg­ist ein­göng­u á skoðun minni og þekk­ingu. Skoð­unin er oft­ast mjög sterk en þekk­ingin get­ur verið alla­vega. Þannig hika ég ekki við að til­nefna bestu plöt­una og þá skipt­ir engu hvort ég þekki allar útgáfur við­kom­andi mjög vel eða bara þessa einu – já eða eitt­hvað þar á milli.

Ég er þess vegna alltaf til í rök­ræður og upp­fræðslu frá­ les­endum sem annað hvort vita betur eða telja sig vita bet­ur. Aðal­málið er að hlusta á og ræða hljóm­plötur sem heild, bestu plöt­una í hvert skipti.

Hljóm­sveitin Metall­ica var stofnuð árið 1981 í Los Ang­el­es, í Kali­forn­íu­fylki Banda­ríkj­anna. Metall­ica hefur gefið út 10 breið­skífur á ferl­in­um:

Kill 'Em All (1983)

Ride the Lightn­ing (1984)

Master of Pupp­ets (1986)

...And Ju­st­ice for All (1988)

Metall­ica (1991)

Load (1996)

Reload (1997)

St. An­ger (2003)

Deat­h ­Magnet­ic (2008)

Hard­wired... to Sel­f-Destruct  (2016)

Þetta var ótrú­legt ár í heimi Thras­h-­málms­ins. Ant­hrax gaf út sitt meist­ara­verk, Among the Liv­ing réttu ári eftir að Metall­ica sendi frá sér Master of P­upp­ets en í milli­tíð­inni hafði Mega­deth gefið út Peace Sells... but Who’s Buy­ing og Slayer hrært í Reign in Blood. Allt þetta á einu ári. Og síðan hafa þessi bönd verið rétti­lega kölluð Hin fjög­ur fræknu – The Big Four.

Villi! Skil­aðu plöt­unum mín­um, hel­vítis Nagl­bít­ur­inn ­þinn!

Ég heyrði fyrst í Metall­ica 1988. Held ég alla­vega, þetta rennur aðeins sam­an. Ég var tíu ára og velti ekki mik­ið ­fyrir mér í hvaða röð plöt­urnar höfðu komið út og svo­leið­is. Ég eign­að­ist þær svo senni­lega á árunum 1990 og 1991, allar fjórar sem þá höfðu komið út auk ­for­láta smá­skífusafns, sex 12 tommu smá­skífur í svörtum pakka. Í þeim pakka var stórt plakat af band­inu þar sem Lars Ulrich sendir umheim­inum fing­ur­inn. Óóó­geðs­lega töff. Þetta plakat hékk uppi í bíl­skúrnum hjá Agga vini mínum þar sem við stofn­uð­u­m ­fyrstu hljóm­sveit­ina okkar í jan­úar 1991. Böbbi söng, eins og hann gerir í Skálmöld, og Aggi tromm­aði, eins og hann gerir meðal ann­arra verka í Ljót­u hálf­vit­un­um. Billi spil­aði á bassa og ég á gít­ar. Eftir að hafa eign­ast svört­u ­plöt­una 1991 lán­aði ég Villa Nagl­bít allar þessar plötur og hann mér­ Hendrix-safnið sitt í stað­inn. Og við það situr í dag. Mér hafa áskotn­ast önn­ur ein­tök af flestum Metall­ica-­plöt­unum síðan en ég vil endi­lega fara að end­ur­heimta mínar gömlu. Vil­helm!

Load er sölu­hærri en Kill 'Em All

Ég hef þá skoð­un að Master of Pupp­ets sé síð­asta efa­lausa plata Metall­ica, síð­asta platan þar ­sem allir voru full­kom­lega hand­vissir um hvernig allt átti að vera. Bandið var ­búið að vera starf­andi í fimm ár, gefa út tvær plöt­ur, drekka marga gáma af á­fengi og spila á stór­kost­lega mörgum tón­leik­um. Allt gekk upp og stefnan var bara í eina átt. Áfram! Metn­að­ur­inn var ótrú­legur og dugn­að­ur­inn sömu­leið­is. 

Fyrstu plöt­urnar tvær eru báðar meist­ara­verk en þó gjör­ó­lík­ar, sú fyrsta ó­hefluð og hrá, næsta eins og tals­vert úthugs­aðri útgáfa af þeirri fyrri og þegar hér var komið sögu skyldi full­komna þessa þró­un. Það tókst. James Het­fi­eld, sem er besti gít­ar­leik­ari heims­ins, og Lars Ulrich, sem er alls ekki besti trommu­leik­ari heims­ins, eru ótrú­legt laga­smíðateymi og þarna á algerum há­punkti. Cliff Burton bassa­leik­ari kom tals­vert minna að smíð­unum en krydd­að­i þó allt saman með blöndu af snilli­gáfu og inn­sýn í klass­íska tón­list. Kirk Hammet tók nú eig­in­lega bara gít­ar­sóló, en gerði það svo sem ágæt­lega. Útkom­an er þaul­hugsað brjál­æði, fram­kvæmt af mönnum sem þá voru til­tölu­lega nýskriðn­ir ­yfir tví­tugt og graðir eftir því. Platan er hrein­lega yfir­þyrm­andi og svo mjög að hún breytti þung­arokk­inu til fram­búð­ar. Ég við­ur­kenni samt að hún var ekk­ert endi­lega upp­á­haldið mitt framan af. Þegar svarta platan án titils kom út hlust­aði ég mikið á hana en fann þó fljótt að þar var komin stefna sem hent­að­i mér síður en það sem hafði gerst á fyrstu fjórum plöt­un­um. 

Sú svarta breytti þó auð­vitað tón­list­ar­lands­lagi alheims­ins og gaman að velta því fyrir sér að á meðan Master of Pupp­ets er þriðja sölu­hæsta plata Metall­ica, 14.000.000 ein­tök ­seld á heims­vísu, er sú svarta kyrfi­lega á toppnum seld í 31.000.000 ein­taka. Til­ ­sam­an­burðar hefur Mega­deth selt um 38 millj­ónir af plöt­unum sínum sam­an­lag­t, Sla­yer milli 15 og 20 og Ant­hrax minna. Metall­ica sam­an­lagt? 121 millj­ón! Ann­ar á­huga­verður sam­an­burður fyrir nörda er að plöt­urnar Load og Ride the Lightn­ing hafa selst álíka mik­ið. Og einnig að hin arfa­slaka Reload hefur selst meira en ­sjálf Kill 'Em All!

...And Just­ice for All er fyrsta mís­stígið

Næst­sölu­hæsta ­plata Metall­ica er ...And Just­ice for All, 15.000.000 ein­tök seld. Og eftir á að hyggja var það þar sem bandið byrj­aði að hnigna.

Just­ice var leng­i ­upp­á­halds­platan mín og er að sumu leyti enn. En hún er fyrsta mis­stíg­ið, eft­ir ­fyrsta áfall­ið. Á tón­leika­ferð um Evr­ópu við eft­ir­fylgni Master of Pupp­ets lést bassa­leik­ar­inn Cliff Burton í rútu­slysi. Nóg hefur verið ritað um Cliff, líf hans og örlög, og óþarfi fyrir mig að eyða net­plássi í það. Frekar bendi ég les­endum á hina stór­kost­legu bók To Live Is To Die: The Life & Death Of ­Metall­ica's Cliff Burton eftir félaga minn Joel McI­ver og hlað­varpið Dead Rock Stars sem hann heldur úti við annan mann og fjall­ar ­meðal ann­ars um Burton.

Eins og gefur að skilja var dauði hans gríð­ar­legt áfall fyrir þá eft­ir­lif­andi sem unnu ýmist illa eða ekki úr aðstæð­um. Það síð­asta sem þeim datt í hug var að slaka á og eftir að hafa sjang­hæjað Jason New­sted til sín á bass­ann óðu þeir beint í að ­búa til nýja plötu. Og sú plata er ofboðs­leg. Hún er alveg gríð­ar­lega góð. Sem ­sagt alveg fram­úr­skar­andi stór­kost­leg. En hún er ekki galla­laus. Fyrir það ­fyrsta hljómar hún mjög und­ar­lega. Hún er hrein­lega illa mixuð og þá hel­st ­fyrir þær sakir að bass­inn heyr­ist sama og ekki neitt. 

Gít­ar­hljóm­ur­inn er á mót­i afar þrút­inn, hlut­irnir almennt á skjön og allt þetta má skrifa á þá félaga Ul­rich og Het­fi­eld sem voru allt í öllu, vinnu­þreyttir og mögu­lega haldn­ir ­mik­il­mennsku­brjál­æði. Þeir vildu heyra meira í sér og minna í hin­um. Ég vil þó árétta einu sinni enn að platan er meist­ara­verk þrátt fyrir allt þetta sem seg­ir ým­is­legt um gæði tón­list­ar­inn­ar, og ég set hana hik­laust í annað sæti á heild­ar­lista ­yfir plötur Metall­ica. En, þetta er fyrsti feill­inn á ferl­inum og fram­hjá því vil ég ekki líta. Til við­bótar bendir ýmis­legt til þess að sumar ákvarð­an­ir hafi verið teknar í óvissu. Senni­lega hefur efinn ekki verið nema í hæsta lagi 3% en það er nóg. Allt fram af því hafði verið fram­kvæmt af 103% öryggi.

Mun­iði þegar DV var ekki mann­skemm­andi sorp?

Þegar við vorum að byrja í hljóm­sveit í skúrnum á Húsa­vík keyptum við hljóð­færin okkar ýmist glæný í Tóna­búð­inni á Ak­ur­eyri eða notuð af þeim sem vildu selja. Þá komu smá­aug­lýs­ingar DV sterkar inn. Þar í gegn keypti ég fyrsta gít­armagnar­ann minn, agn­arsmáan Carls­bro sem ég á enn ásamt alls­konar öðru góð­gæti og það sama átti við um félaga mína. Agg­i keypti Adam-trommu­settið sitt auð­vitað nýtt, for­rétt­indapés­inn sem hann var, en fann hins­vegar annað skemmti­legt í smá­aug­lýs­ing­un­um. Nótna­bækur Metall­ica fyr­ir­ gít­ar, fyrstu fjórar plöt­urn­ar. Og hann keypti.

„Nótna-“ er reyndar ekki alveg rétt því þetta voru svo­kall­aðar tab-bækur þar sem tón­list er skrifuð niður eftir hin­u verka­mann­svæna Tablat­ure-kerf­i. ­Senni­lega voru nú nótur þarna líka til mála­mynda en við staut­uðum okkur miklu hraðar fram úr tabinu. Reyndar er líka ofsagt að þetta hafi verið bækur því það ­sem kom upp úr pakk­anum var mappa með ljós­rit­uðum sjó­ræn­ingja­út­gáfum af ­bók­un­um. Ég man að blöðin voru samt ljós­grá og renni­slétt, miklu meira fansí en ­ljós­rit­un­ar­papp­ír­inn sem maður fékk í skól­an­um. Ætli ein­hver muni eftir að hafa ­selt þetta norður í land snemma á tíunda ára­tugn­um? Það væri gaman að heyra frá­ við­kom­andi og hvar hann eða hún komst í svona fal­legan papp­ír. Okkur fann­st heil­mikið til þessa koma og þarna opn­að­ist heim­ur­inn. Við spændum lögin í okk­ur, sátum með gít­ar­ana og lásum í gegnum þessi ógur­legu riff sem við þekkt­u­m svo vel. 

Og allt í einu fór þetta að meika sens. Þarna skildi ég í fyrsta ­skipti hversu miklu hljóð­færið stjórnar þegar tón­list verður til. Ég sá ­ná­kvæm­lega hvernig þeir höfðu samið ákveð­inn part og síðan leiðst yfir í þann næsta gagn­gert vegna þess að það var lógísk handa­hreyf­ing. Þannig bráð­i heil­ag­leik­inn af tón­list­inni og hún opn­að­ist. Kannski var þetta ekki svona flók­ið. Kannski voru tón­smíðar ekki ljóð­rænn sann­leikur aðeins á færi þeirra ­sem höfðu með­fædda snilli­gáfu. Það sem ég tók með mér var ekki hljóð­færafim­i eða rokk­stjörnu­draum­ar. Það sem ég saug í mig var verk­fræð­in. Hvernig kafl­arn­ir voru smíð­aðir og hvernig þeir tengd­ust hver við ann­an, blönd­uð­ust, þró­uð­ust og breytt­ust. Hvernig flókið var látið hljóma ein­falt, hvernig snúið var upp á hlut­ina og þeir bundnir í alls­herj­ar­flækju sem síðan leyst­ist aftur að því virt­ist af sjálfu sér en samt svo alls ekki. Enda­laus snilld! En snilldin var ­mest á Pupp­ets. Og snilldin er mest á Pupp­ets. Og þess vegna er hún best. Ég var hooked og verð til ævi­loka.

Tru­jillo, bassa­leik­ar­inn sem gerði hið ómögu­lega

Tit­il­lag plöt­unnar er mest spil­aða tón­leika­lag Metall­ica frá upp­hafi og varla líður gigg hvar það heyr­ist ekki. Tvö­ lög til við­bótar heyr­ast mjög reglu­lega, Welcome Home (Sanit­ari­um) sem er slakasta lag plöt­unnar og opn­un­ar­lagið Batt­ery sem senni­lega er besta lag ­Metall­ica fyrr og síð­ar. Önnur heyr­ast minna en þó er það mis­jafnt milli ára. ­Lengi vel var Orion, meist­ara­verkið sem Burton átti stærstan þátt í að semja og bass­inn spilar risa­hlut­verk í, álitið ósnert­an­legt. Lag sem með­limir Metall­ica ­sjá í sér­stöku ljósi, líkt og sjá má í þessum stutta við­tals­stubbi:

Í seinni tíð hefur hinn ógur­legi bassamað­ur­ Ro­bert Tru­jillo sem gekk til liðs við teymið árið 2003 ráð­ist í það stór­virki að spila lagið og það með miklum bravúr. Ekki að það sé tækni­lega óleys­an­leg­t þótt krefj­andi sé, heldur var verk­efnið helst að nálg­ast þennan heilaga sálm af að því er virt­ist óyf­ir­stíg­an­legri virð­ingu.

Með þessu afreki Tru­jillo má segja að ekk­ert lag af plöt­unni sé utan færis á tón­leik­um. Ég er reyndar á því að ef þeir hefðu ekki fundið Tru­jillo væri Metall­ica ekki að fylla leik­vanga í dag en það er önnur saga og lengri.

Ég hef fylg­t ­Metall­ica þétt eftir í gegnum árin og hlustað gaum­gæfi­lega á allar plöt­urn­ar þeirra. Allt sem gerð­ist eftir svörtu plöt­una er misslæmt, sumt er afleitt og ekk­ert er gott. Eftir átta ára útgáfu­hlé sendu þeir þó frá sér hina marg­um­töl­uð­u Hard­wired... to Sel­f-Destruct­ árið 2016 sem er lang­sam­lega besta verk þeirra í 25 ár. Í sjálfu sér má segja að platan bæti litlu sem engu við þótt hún sé ljóm­andi fín en þó má ekki gleyma því að vel­gengni og vel heppnuð útgáfa á borð við þessa gefur byr í segl­in. Það er gaman á tón­leikum með Metall­ica og auð­vitað skemmta menn sér betur þegar þeir finna að þeir eru ennþá með­ð­etta en ekki bara á vegum fornrar frægð­ar.

Og að síðust­u: ­Fólk sem fall­beygir og seg­ist hlusta á „Metall­icu“ hefur rangt fyrir sér. Þetta er bann­að.

Ég hvet ykkur öll til að hlusta á þetta ­meist­ara­verk í heild. Hér er mín skoðun en ég skal glaður rök­ræða hana: Master of Pupp­ets er besta platan með Metall­ica.

Laga­listi:

01 – Batt­ery

02 – Master of Pupp­ets

03 – The Thing That Should Not Be

04 – Welcome Home (Sanit­ari­um)

05 – Disposa­ble Her­oes

06 – Leper ­Messiah

07 – Orion

08 – Damage, Inc.