Ísland: Fyrsta sæti.

Dan­mörk: Annað sæti.

Ástr­al­ía: Þriðja sæti.

Þegar kemur að einu helsta tæki sem mann­kynið hefur til að fylgj­ast með þróun kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins og mögu­lega bregð­ast við með áhrifa­ríkum hætti á hverjum tíma er Ísland fremst í flokki. Hér hafa 56,2 pró­sent allra jákvæðra sýna verið rað­greind. Danir sem koma næstir hafa greint 46,6 pró­sent.

Um þetta er fjallað í frétta­skýr­ingu Was­hington Post.

Mann­fjöldi og þar af leið­andi fjöldi sýktra er vissu­lega mis­jafn milli okkar Íslend­inga og t.d. Banda­ríkj­anna en þar í landi hafa aðeins 3,6 pró­sent jákvæðra sýna verið rað­greind. Þar hafa hins vegar greinst um 48 millj­ónir til­fella en hér eru þau 17.770 tals­ins.

Rað­grein­ing varpar ljósi á gerð veirunnar og breyt­ingar sem á henni verða. Veirur breyt­ast stöðugt en aðeins er farið að tala um ný afbrigði þegar þessar breyt­ingar eru orðnar umfangs­mikl­ar. Þannig hefur Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­unin skil­greint afbrigði og gefið þeim nafn: Alfa. Beta. Gamma. Delta.

Og nú Ómíkron.

Á þess­ari stundu er ekki vitað hvort að Ómíkron varð til í Suð­ur­-Afr­íku þó að það hafi fyrst upp­götvast þar líkt og þar­lendir vís­inda­menn til­kynntu opin­ber­lega í lok síð­ustu viku. Svo miklar og þess eðlis voru stökk­breyt­ing­arnar á veiru­af­brigð­inu, sem hafði fyrst og fremst greinst á ákveðnu svæði í land­inu en hefur nú greinst í löndum víðs­vegar um heim­inn, að Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­unin ákvað að setja það þegar á lista yfir afbrigði sem valda áhyggj­um. Hvort að þær reyn­ist rétt­mætar á þó enn eftir að koma í ljós. Stór bylgja gengur nú yfir flest Evr­ópu­ríki sem og Banda­rík­in. Það hefur ekk­ert með Ómíkron að gera en ótt­inn felst í því að afbrigðið gæti enn aukið á þann vanda sem far­ald­ur­inn er nú að valda. Þess vegna ein­kennd­ust við­brögð margra ríkja af skelf­ingu – og ferða­bönn hafa aftur verið tekin upp, aðal­lega á ferða­lög frá ríkjum í sunn­an­verðri Afr­íku þar sem Ómíkrón greind­ist fyrst. Japan og Ísr­ael gengu skref­inu lengra og hafa skellt ferða­banni á alla erlenda rík­is­borg­ara, hvaðan svo sem þeir eru að koma.

Í næsta mán­uði verða tvö ár liðin frá því að kór­ónu­veiran greind­ist fyrst í Wuhan í Kína. Síðan þá hafa fjöl­mörg afbrigði skotið upp koll­in­um, nokkur orðið ráð­andi á ákveðnum svæðum eða um ákveð­inn tíma en ekk­ert þó í lík­ingu við Delta, afbrigðið sem fyrst greind­ist á Ind­landi fyrir um ári.

Veirur greindar og gögnum deilt með öðrum

Þekk­ing á afbrigðum fæst með rað­grein­ingu og slíkum upp­lýs­ingum er deilt með öðrum, m.a. í gegnum fyr­ir­bæri sem kall­ast GISAID. Í Suð­ur­-Afr­íku, þar sem Ómíkron var fyrst greint, eru rað­grein­ingar ekki stund­aðar af sama kappi og hér á landi. Þar hafa aðeins um 0,8 pró­sent allra jákvæðra sýna verið rað­greind en til­felli COVID-19 frá upp­hafi far­ald­urs­ins eru um þrjár millj­ón­ir.

Í grein­ingu Was­hington Post á gögnum um rað­grein­ingar kemur fram að þótt aðeins um 3,6 pró­sent af jákvæðum sýnum í Banda­ríkj­unum séu rað­greind sé það fram­för frá því fyrir tæpu ári er hlut­fallið var aðeins 0,3 pró­sent. Á Ind­landi er hlut­fallið aðeins um 0,2 pró­sent. Í apr­íl, er Delta-far­ald­ur­inn reis sem hæst, var það 0,06 pró­sent.

Þetta hlut­fall skiptir máli og vís­inda­menn telja að það verði að vera ákveðið hátt svo hægt sé að grípa til aðgerða tím­an­lega.

Það er sama hvort horft er til rað­grein­inga eða bólu­efna­skammta. Fátæk­ustu ríki ver­aldar eru á botn­in­um. Á meðan örv­un­ar­skammtar eru gefnir á Vest­ur­löndum er aðeins búið að bólu­setja um 6 pró­sent þeirra 1.200 millj­óna manna sem búa í Afr­íku. Aðeins um 3 pró­sent íbúa fátæk­ustu ríkja heims hafa verið bólu­sett.

Vís­inda­menn og alþjóða­stofn­an­ir, m.a. WHO, hafa frá upp­hafi varað við því að mis­skipt­ingin ætti eftir að koma í bakið á þeim sem keyptu sig fremst í for­gangs­röð­ina. „Þangað til að við bólu­setjum nægi­lega marga mun þetta ger­ast aftur og aft­ur,“ hefur Was­hington Post eftir Glendu Gray, sem fer fyrir lækna­ráði Suð­ur­-Afr­íku. Óbólu­settir munu alltaf dreifa veirunni meira og hraðar en bólu­settir og eftir því sem veiran hefur fleiri lík­ama að sýkja mun hún halda áfram að stökk­breyt­ast – jafn­vel til hins verra.