Þor­geir Tryggva­son, Toggi, mun sinna bókaum­fjöllun fyrir Kjarn­ann fram að jólum en margar bækur eru að koma út þessa dag­ana. Jóla­bóka­flóðið nær svo hámarki í des­em­ber.

Höf­und­ur: Finn­bogi Her­manns­son

Illur fengur

Útgef­andi: Skrudda

Efn­is­lega sver þessi litla bók sig í ætt við hina stór­merku hefð sagna­þátt­ar­ins. Sann­sögu­legt efni (held ég) búið í hæfi­lega list­rænan bún­ing með Íslend­inga­sög­urnar sem fyr­ir­mynd. Brynjólfur frá Minna-Núpi og Gísli Kon­ráðs­son mega heita mót­un­ar­menn forms­ins, Magnús Jóns­son frá Syðra-Hóli, Jón Helga­son rit­stjóri og fleiri spor­göngu­menn.

Finn­bogi Her­manns­son er ekk­ert víðs­fjarri þessum skóla, en færir sig þó tals­vert nær aðferðum nútíma­skáld­sög­unnar í með­ferð sinni á sannri (að mestu, að ég held) sögu af sauða­þjófa­fjöl­skyldu sem fær að athafna sig árum saman næsta óáreitt á Skarðs­strönd­inni á milli­stríðs­ár­un­um.

Þetta eru stór­skrítnar aðstæð­ur. Allir vita hvað hyskið (af­sakið orð­bragð­ið) á Hleina­bergi aðhefst, en allar aðgerðir stranda á ein­stak­lega lötum og/eða van­hæfum sýslu­manni. Eða kannski bara spillt­um, þó sú skýr­ing bók­ar­innar á aðgerða­leysi hans í mál­inu að hann hafi munað svona mikið um atkvæði heim­il­is­fólks­ins, hljómi í hæpn­ara lagi.

En alla­vega, þegar Hleina­bergs­menn færa út kví­arnar og brjót­ast inn í kaup­fé­lagið grípa sveit­ungar til ísmeygi­legra ráða til að koma þeim undir manna hendur í höf­uð­staðn­um. Þar hefst kjarni frá­sagn­ar­inn­ar. Reyndar flæm­ist hún síðan á aðra bæi í sveit­inni með laus­leg tengsl við meg­in­þráð­inn.

Aðal­lega fylgj­umst við með Hleina­bergs­fólk­inu á leið í gegnum kvörn rétt­vís­innar og smám saman skiljum við meira af atferli þeirra. Já og fáum mynd af rétt­ar­fari tíma­bils­ins, smá­þef af borg­ar­líf­inu með augum heim­ótt­ar­legra sveita­manna og síðar lít­ils­háttar inn­sýn í lífið á Litla-Hrauni í árdaga fang­els­is­ins.

Þetta er allt gott og bless­að, og gott fyrir sinn hatt. En hangir ekki alveg sam­an.

Ég veit það ekki, kannski hefði línu­legri frá­sögn í anda sagna­þátta­hefð­ar­innar hentað efni­viðnum bet­ur. Ég hefði alveg verið til í skýr­ari grein­ar­gerð fyrir upp­runa þessa fólks, sem og útlistun á glæpum þess sem ekki væri bundin í klafa end­ur­lits og ann­arra kenja forms­ins.

Alla vega þvælist frá­sagn­ar­hátt­ur­inn svo­lítið fyrir Finn­boga - erfitt er að ná skar­pri sýn á hvað eru aðal­at­riðn, og útund­an­sér­hlaup á aðra bæi virka fyrst og fremst se útúr­dúr­ar.

Til­þrif í að lita mál­farið og fyrnska í orða­vali er heilt yfir við­eig­andi í svona efni og frá­sagn­ar­gerð, en stundum þykir mér Finn­bogi þó seil­ast of langt í sér­visk­unni.

En þetta er mergjuð saga sem liggur til grund­vall­ar. Stríðið milli for­tíðar og nútíðar fær á sig skemmti­legan fárán­leika­blæ þar sem sauða­þjófn­aður er ýmist séður með augum gamla sam­fé­lags­ins þar sem hann var verstur glæpa, og hins nýja þar sem alvar­leiki hans er síst meiri en að brjót­ast inn og stela kaffi­baunum af kaup­fé­lag­inu.

Sagan sú kemst til skila, þrátt fyrir kenjar sögu­manns­ins.