Opin­berun Ket­ils Sig­ur­jóns­sonar Orku­blogg­ara á starfs­hátt­u­m Norð­ur­áls hefur eðli­lega vakið mikla athygli. Ket­ill sagði frá því að íslenskur ­banka­stjóri hefði sagt sér að fyr­ir­tækið ætl­aði að reyna að ráða almanna­tengla til að stýra her­ferð gegn mál­flutn­ingi hans, en Ket­ill hefur lengi skrifað af ­mik­illi þekk­ingu um hversu lágt verð stór­iðja á Íslandi greiðir fyrir þá orku ­sem hún nýt­ir. Hann sagði að banka­stjór­inn hafi bætti við að „þeir ætla að eyði­leggja þig“.

Ket­ill lýsir því reyndar í grein sinni að fyrst hafi fram­kvæmda­stjóri hjá Norð­ur­áli reynt að ráða hann í óskil­greint verk­efni, í kjöl­far þess að Ket­ill hafði rætt við frétta­skýr­ing­ar­þátt um orku­sölu til­ ál­vera. Þarna virð­ist mjög aug­ljós­lega vera um til­raun til að kaupa sér­fræð­ing til hlýðni að ræða.

Ket­ill rak lengi vel sjálf­stæðan vett­vang þar sem hægt var að nálg­ast upp­lýs­ingar um íslensk orku­mál í sam­starfi við ýmsa hags­mun­ar­að­ila. Þeim að­ilum sem tóku þátt í halda vett­vangnum uppi fækk­aði hins vegar hratt und­an­farin miss­eri og aðrir sem ætl­uðu sér að koma að honum hættu við. Þessi ­þróun átti sér stað eftir að Ket­ill fór að gagn­rýna það verð sem Norð­ur­ál greiðir fyrir orku og tala fyrir mögu­legri lagn­ingu sæstrengs til að auka arð­semi Íslend­inga af orku­sölu. Ket­ill segir að þetta hafi komið í kjöl­far þess að honum hafi verið færðar fregnir af því að Ragnar Guð­munds­son, for­stjóri Norð­ur­áls, væri að hringja í stjórn­endur fyr­ir­tækja og kvarta yfir sam­starf­i þeirra við Ket­il.

Nú hefur Ket­ill ákveðið að snúa sér að öðrum verk­efn­um, utan­ Ís­lands.

Leitað í utandeild­ina

Líkt og kom fram í frétta­skýr­ingu á Kjarn­anum í des­em­ber þá stendur nú yfir gríð­ar­lega hörð bar­átta um afnot að sjálf­bærum orku­auð­lindum íslensku þjóð­ar­inn­ar. Sú bar­átta er til­komin vegna þess að raf­orku­samn­ingur sem Norð­ur­ál, sem á og rekur álver á Grund­ar­tanga, gerði við Lands­virkjun seint á tíunda ára­tug síð­ustu aldar renn­ur út árið 2019 og verið er að reyna að end­ur­semja um hann.

Gild­andi samn­ing­ur ­þykir í flestum sam­an­burði slakur fyrir Lands­virkj­un, og þar af leið­and­i ­ís­lensku þjóð­ina sem á fyr­ir­tæk­ið. Lands­virkjun vill nú fá hærra verð fyrir ork­una, enda sá samn­ingur sem nú er í gildi einn af ó­dýr­ustu gild­andi orku­sölu­samn­ingum til álvera sem er til í heim­inum í dag. Hörður Arn­ar­son, for­stjóri Lands­virkj­un­ar, hélt sér­stakan blaða­manna­fund í des­em­ber síð­ast­liðnum til að und­ir­strika ein­dregið þá stefnu fyr­ir­tæk­is­ins að vilja hærra verð fyrir þá dýr­mætu nátt­úru­auð­lind sem því er falið varð­veisla á fyrir hönd þjóð­ar­inn­ar. Í máli hans kom einnig skýrt fram að hann teld­i Norð­ur­ál, og eig­endur þess, vera að beita öllum mögu­legum með­ulum til að halda verð­inu til sín sem lægstu.

Það virð­ist ver­a ­sem að Norð­urál hafi lent í vand­ræðum með að ráða fag­fólk til að ganga erinda ­sinna gegn Katli og Lands­virkj­un. Þess í stað leit­uðu stjórn­endur þeirra í ut­andeild almanna­tengsla og ráð­gjafar og réðu þaðan mann­skap sem virð­is­t til­bú­inn að leggj­ast niður á plan sem þekkt­ist bara hjá hinum skelfi­lega miðli AMX á árum áður, í mál­flutn­ingi sín­um. Hræðslu­á­róð­ur­inn og ávirð­ing­arnar sem ­bornar eru fram á vefjum eins og Auð­lind­unum okkar og Vegg­ur­inn.is eru þó þess eðl­is, og svo kjána­leg­ar, að þær valda lík­ast til meiri skaða en árangri fyr­ir­ þá sem fyrir þetta greiða.

Háskóla­menn hræddir við valda­fólk

Það er sann­ar­lega ekki eins­dæmi að aðilar sem hafa rík­a hags­muni af því að halda skipan mála á Íslandi óbreyttri beiti sér með þessum hætti gegn þeim sem dirfast að hafa, oft á tíðum mjög vel rök­studda, aðra ­skoðun á mál­un­um. Í maí 2014 greindi Kjarn­inn frá könnun sem sýndi að sjött­i hver háskóla­maður á Íslandi hafði komið sér hjá því að tjá sig við fjöl­miðla ­vegna ótta við við­brögð valda­fólks úr stjórn­mála- og efna­hags­lífi. Þar kom einnig í ljós að meiri­hluti háskóla­manna taldi að akademísku frelsi fræði- og ­vís­inda­manna á Íslandi stfi ógn af gagn­rýni eða hót­unum frá valda­fólki í stjórn­mál­um, efna­hags- og atvinnu­lífi.

Skömmu síðar birti Kjarn­inn umfjöllun þar sem sagt var frá­ því hvernig  Jón Steins­son, dós­ent í hag­fræði við Col­umbi­a-há­skól­ann í New York, hefði fengið að finna fyrir því að ­skrifa reglu­lega um hita­mál sam­fé­lags­ins í íslenska fjöl­miðla, sér­stak­lega um ­fisk­veiði­stjórn­un­ar­kerf­ið, auð­linda­nýt­ingu og skatta­mál. Jón greindi frá því að ­gagn­rýni hans á ann­ars vegar kvóta­kerfið og hins vegar Sjálf­stæð­is­flokk­inn og Da­víð Odds­son hafi kallað fram sér­stak­lega hörð við­brögð. Honum hafi til að ­mynda verið sagt að hann myndi aldrei geta fengið vinnu á Íslandi. Gróf­asta ­dæmið hafi hins vegar verið þegar áhrifa­maður í íslensku atvinnu­lífi sendi bréf til deild­ar­for­seta Col­umbi­a-há­skólams þar sem hann gerði athuga­semdir við skrif Jóns í íslenska miðla. „Ef þessir menn reyna að hafa áhrif á yfir­mann hag­fræði­deildar í Col­umbia, sem þeir hafa aug­ljós­lega engin tök á, þá get­ur ­maður bara ímyndað sér hvernig það er þegar ein­hver í háskólum á Íslandi skrif­ar svona,“ sagði Jón.

Umræðu­burð­ar­dýrin ósýni­legu

Fjöl­miðlar sem starfa í örsam­fé­lag­inu Íslandi, og ætla sér­ að vera gagn­rýnir og upp­lýsandi, finna sann­ar­lega fyrir áhrifum valda­fólks í stjórn­málum og atvinnu­lífi. Það hefur bein áhrif á til­veru­grund­völl þeirra ef þeir ­þjónka ekki völdum hags­mun­um. Sá þrýst­ingur og það áreiti kemur jafnt úr um­hverfi stjórn­mála og úr atvinnu­líf­inu í formi róg­burð­ar, skertra tekju­mögu­leika og árásar á trú­verð­ug­leika ef miðl­arnir dansa ekki réttan dans.

Þessi hags­muna­gæsla er oftar en ekki í höndum almanna­tengla eða ráð­gjafa sem sjást ekki opin­ber­lega, en hanna atburð­ar­rás­ina. Það mætt­i ­kalla þá umræðu­burð­ar­dýr. Þeirra hlut­verk er að hafa þannig áhrif á umræð­una að hags­munir fámennra hópa græði á henni, í stað almenn­ings. Fyrir það fá þeir greitt háar fjár­hæð­ir.

Við sjáum þetta mjög ­skýrt í þeirra aðför sem Ket­ill Sig­ur­jóns­son hefur orðið fyrir þar sem stór­fyr­ir­tæki ­sem rekur stór­iðju hér­lendis er ábyrgt. Við sjáum þetta mjög skýrt í þeirri ­at­burð­ar­rás sem Jón Steins­son lýsti og rakin er hér að ofan. Við sjáum þetta mjög skýrt í þeirri for­dæma­lausu árás sem gerð er á stoðir íslensks rétt­ar­kerfis vegna þess að það hefur dæmt menn í fang­elsi fyrir efna­hags­glæpi. Og við sjáum þetta á hverjum degi í íslenskum fjöl­miðl­um, þar sem pen­ingar og völd styðja við þá sem þykja þókn­an­legir en reynt er að svelta hina til hlýðni eða dauða.

Þjóð­ar­hags­munir

Almenn­ingur verður að átta sig á að það eru þjóð­ar­hags­mun­ir okkar allra að þessi öfl fái ekki að vinna. Að þeirra þröngu fjár­hags­legu- eða ­valda­hags­munir verði teknir fram­fyrir hags­muni heild­ar­inn­ar. Það eru þjóð­ar­hags­mun­ir að opin­ber íslensk orku­fyr­ir­tæki sem fá að nýta auð­lindir okkar nái að há­marka virði þeirrar orku sem þau selja okkur öllum til hags­bóta. Það eru þjóð­ar­hags­mun­ir að rétt­látt verð sé greitt fyrir nýt­ingu á sjáv­ar­auð­lind­inni. Og það eru ­þjóð­ar­hags­munir að fjöl­miðlar sinni aðhalds­hlut­verki sínu með því að gagn­rýna og upp­lýsa almenn­ing.

Það er fámenn klíka sem vill halda málum á Íslandi nákvæm­lega eins og þau eru. Þar sem arð­semi auð­linda okkar rennur í fáa vasa og þar sem ­valda­þræðir liggja allir á hendi fárra aðila. Það eru mestu þjóð­ar­hags­mun­ir ­ís­lensks almenn­ings að leysa upp þessa stöðu og spyrna við henni. Það má ekki ­leyfa mönnum sem vilja eyði­leggja okk­ur, og umræðu­burð­ar­dýrum þeirra, að gera það.