Um daginn sendi Ingi bróðir minn mér skilaboð. Í þeim var hann að spekúlera í verðlagningu skáldsagna. Orðrétt sagði hann mér að honum þætti það „merkilegt að 712 blaðsíðna skáldsaga kostar jafn mikið og 320 blaðsíðna skáldsaga“. Hann bjóst eflaust ekki við svari við hugleiðingu sinni. En ég ákvað að gefa honum svar samt.
Kostnaður skiptir ekki öllu máli
Undrun Inga er svo sem ekkert óeðlileg. Ef bók er löng þá er auðvelt að halda að það hafi kostað meiri tíma og pening að skrifa og prenta hana. Reyndar hefði franski 17. aldar vísindamaðurinn Blaise Pascal ekki verið sammála því, en það varð frægt þegar hann afsakaði langt bréf sitt með þeirri útskýringu að „ekki hafi gefist tími til að skrifa stutt bréf“. Því má vel vera að sú forsenda Inga að meiri texti jafngildi meiri tíma sé röng. En Pascal hefði þó eflaust verið sammála Inga um það að fleiri orð kosti meiri pappír og meiri pappír kosti meiri pening. Enda var hann stærðfræðingur.
Nú er ég ekki sjálfur neinn sérfræðingur í bókaútgáfu en reikna með að kostnaðurinn við að gefa út skáldsögur megi, með smá einföldun, skipta í þrjá liði:
- Kostnaður sem tengist því að skrifa og undirbúa prentun;
- kostnaður við að prenta upplag; og
- kostnaður við að selja upplagið.
Einhver áhætta fylgir öllum þessum liðum og má tala um það sem kostnað líka. En það er önnur saga. Nú ef litið er á kostnaðarliðina að ofan þá, samkvæmt forsendum Inga (og ef við gefum okkur að Pascal hafi líka haft rétt fyrir sér), ætti verðmunurinn að myndast helst út af hærri prent- og sölukostnaði. En svo einfalt er það ekki.
Hver borgar skiptir líka máli
Þegar upplagið er tilbúið og byrjað er að skutla bókum í búðir, þá skiptir ekki máli, hvað það kostaði mikið að búa til bókina. Ástæðan er sú að allur sá kostnaður, sem lagt var í áður, er sokkinn og því verður ekki breytt. Tíminn sem fór í að skrifa bók er eins og kílóið af Nóa kroppinu sem ég tróð í andlitið á mér í gærkvöldi yfir teiknimynd. Það verður ekki tekið aftur. Í framhaldinu þarf ég að ákveða hvort skipti mig meira máli að vera grannur (sem kostar að hætta að glápa á teiknimynd og fara í ræktina) eða ekki (og halda áfram að horfa á teiknimynd, með smá bumbu).
Að sama skapi þegar kemur að bókaútgáfu þá er það þrennt sem skiptir eigendur máli, ef þeir vilja græða pening: (1) hversu mikið það kostar að selja bókina; (2) hversu mikið þeir rukka fyrir hverja bók; og (3) hversu margir vilja kaupa bókina.
Nú ef bókaormum landsins væri sama hvað þeir læsu og það eina sem skipti þá máli væri að lesa eins mörg orð og þeir mögulega gætu þá væri eðlilegt að verð á hverri bók væri einhver upphæð deild með fjölda blaðsíðna (og símaskráin væri metsölubók). En þar sem við reynum ekki að hámarka fjölda lesinna orða heldur reynum að hámarka lestrarfjör þá flækist þetta aðeins.
Sumum finnst gaman að lesa fjaðurléttar Rauðar seríur á meðan öðrum finnst notalegt að hverfa inn í svartholin hans Murakami. Og er það ólíklegt að ef Rauðseríu- og Murakamifólk skiptist mikið á bókum. Sem gæti þýtt það að forlög sjái fólk sem lesa langar og stuttar skáldsögur sem tvo mismunandi hópa viðskiptavina. Og ef forlag getur rukkað Rauðu Seríu hópinn meira fyrir hverja blaðsíður þá gerir forlagið það.
Kostnaður skiptir máli, en hegðun neytenda og greiðsluvilji þeirra er oft mikilvægari. Þess vegna kosta langar bækur stundum jafn mikið og stuttar. En hvort langar bækur kosti almennt jafn mikið og stuttar mun ég reyna að svara í næsta pistli.
Þetta er fyrsti af nokkrum eikonomics-pistlum um bækur og verðlagningu. Pistlarnir koma til með að birtast hér á Kjarnanum í desember og janúar. Áhugasamir geta skoðað smáatriðin og séð nánari útskýringar á viðfangsefninu á eikonomics.eu.
