Leiða má líkum að því að sú til­viljun að spíra­brúsa rak á land á Vatns­leysu­strönd rétt áður en Geir­finnur hvarf, hafi leitt lög­regl­una í Kefla­vík að því að bendla hvarf Geir­finns við spíra­smygl. Ekk­ert kom nokk­urn­tíma fram í öllum lög­reglu­rann­sóknum á hvarfi Geir­finns sem gaf til­efni til að ætla að hann hafi haft neitt með slík mál að gera. Lög­reglan í Kefla­vík beindi fljótt athygli sinni frá hvarfi Geir­finns og til þess að rann­saka smygl­mál. Smygl var síðar upp­lýst og þar komu engar teng­ingar fram við Geir­finn. Grun­semdir lög­regl­unnar í Kefla­vík um að Klúbb­menn ættu aðild að smygl­inu voru á engu byggðar frá upp­hafi og fengu enga stoð heldur þegar smyglin voru upp­lýst.

Geir­finnur Ein­ars­son hvarf í Kefla­vík að kvöldi þriðju­dags­ins 19. nóv­em­ber 1974. Dag­inn eftir fara eig­in­kona hans og vinnu­fé­lagar að grennsl­ast fyrir um hann og bíll hans finnst. Lög­reglu er til­kynnt um þetta og feng­inn spor­hundur úr Hafn­ar­firði til að rekja slóð frá bíln­um. Ákveðið var að ef Geir­finnur hvorki komi heim né mæti til vinnu á fimmtu­dags­morgni, þá skuli vinnu­veit­andi hans til­kynna hann horf­inn og lög­regla þar með hefja form­lega leit að hon­um. Það varð úr. Á fimmtu­deg­inum virð­ist eiga sér stað ósköp venju­leg eft­ir­grennslan lög­reglu við manns­hvarf. Á föstu­deg­inum hefur rann­sókn lög­reglu tekið ákveðna stefnu og út frá henni var síðan unn­ið. Sú stefna tók mið út frá tvennu: Annað var að ókunn­ugur maður sem fengið hafði að hringja úr Hafn­ar­búð­inni í Kefla­vík á þriðju­dags­kvöld­inu hefði hringt í Geir­finn og fengið hann til fundar við sig, hitt var að stefnu­mótið mætti rekja til smygls á spíra. Hvorug kenn­ingin hafði nokk­urt hald, hvorki þá né síð­ar. Samt var hún rauður þráður í gegnum allt Geir­finns­mál­ið, frá upp­hafi til dóms hæsta­réttar árið 1980.

Til að skoða hvort og þá hvenær athygli lög­regl­unnar í Kefla­vík hafi beinst að grun um að hvarf Geir­finns mætti rekja til smygls á áfengi og að Klúbb­menn komið þar við sögu, þarf að skoða fleira en lög­reglu­skýrsl­ur. Tvær „Leir­finns­rann­sókn­ir“ hafa átt sér stað, báðar að kröfu Magn­úsar Leó­polds­son­ar. Aðra fram­kvæmdi RLR (Rann­sókn­ar­lög­regla rík­is­ins) síðla árs 1979 og í hinni var Lára V. Júl­í­us­dóttir settur sak­sókn­ari til að rann­saka hvers vegna Magnús var bendl­aður við hvarf Geir­finns í Kefla­vík­ur­rann­sókn­inni og af hverju hann var hand­tek­inn og sat svo lengi í fang­elsi. Lára var skipuð 25. maí 2001 og skil­aði skýrslu sinni til dóms­mála­ráð­herra 4. febr­úar 2003.

Til heim­ilda í þess­ari grein er einkum vitnað í skýrslu L.V.J., gögn í möppu XI Kefla­vík­ur­rann­sóknin og einnig er vitnað til umfjöll­unar í fjöl­miðl­um.

Með rann­sókn lög­regl­unnar í Kefla­vík á hvarfi Geir­finns fóru Val­týr Sig­urðs­son full­trúi fógeta, sem stýrði rann­sókn­inni og tók beinan þátt í mik­il­vægum liðum henn­ar, Haukur Guð­munds­son rann­sókn­ar­lög­reglu­maður sem ann­að­ist viða­mikla þætti rann­sókn­ar­innar og John Hill varð­stjóri. Þeim til liðs­auka var feng­inn Krist­ján Pét­urs­son toll­gæslu­mað­ur, þótt hann heyrði ekki undir emb­ætti bæj­ar­fó­get­ans. Að komu einnig fleiri lög­reglu­menn, bæði frá lög­regl­unni í Kefla­vík og á Kefla­vík­ur­flug­velli. Eftir fund í Reykja­vík 26. nóv­em­ber, varð Njörður Snæ­hólm aðal­varð­stjóri rann­sókn­ar­lög­regl­unnar i Reykja­vík tengiliður við Kefla­vík­ur­lög­regl­una og þarf að leita djúpt til að sjá hvert hlut­verk hans var.

Spíra­brúsar í fjöru

Sunnu­dag­inn 17. nóv­em­ber, næst áður en Geir­finnur hvarf, kom hrepp­stjór­inn á Vatns­leysu­strönd til yfir­valds­ins í Kefla­vík með spíra­brúsa sem rekið hafði á fjöru í hreppnum hans. Þetta var nán­ast hval­reki, alla­vega tæki­færi til að gera það sem lög­reglu- og tolla­yf­ir­völd voru ekki búin að gera, að finna smygl­ara sem hentu spíra út í brúsum við baujur, létu svo sækja hann á smærri bátum og duttu í'ða og hlógu af löggum og toll­urum um leið. Fjöl­miðlar sögðu líka frá þessum spíra­brúsum og sýndu mál­inu áhuga.

Svo hátt­aði til að á lög­reglu­stöð­inni í Kefla­vík var heima­gangur sem ann­ars starf­aði hjá toll­inum á Kefla­vík­ur­flug­velli, en þurfti auð­vitað oft að starfa með lög­reglu þegar taka þurfti á smygl­ur­um. Sá hét Krist­ján Pét­urs­son og var kall­aður Kiddi Pé. Hann var mjög ein­arður toll­gæslu­maður sem leið hvorki smá­smygli né stór­felld tolla­laga­brot. Starfs­svæði toll­gæsl­unnar var ekki bundið við lög­reglu­um­dæmi, en ef átti að fram­kvæma hús­leitir eða hand­tökur þá þurfti atbeina lög­reglu til. Í ákafa sínum við að upp­lýsa toll­svik og smygl rak Kiddi P stundum hornin í yfir­menn sína og lög­reglu sem þóttu hann fara heldur yfir strik­ið.

Kiddi P hafði lengi haft Klúbb­menn grun­aða um marg­vís­legar aðferðir við áfeng­is­mis­ferli. Árið 1972 lék hann aðal­hlut­verkið í aðför að Klúbbn­um, þar sem hann lagði grun­semdir sínar fyrir alla í senn, toll­stjóra, skatt­stjóra, sak­sókn­ara og lög­reglu­stjóra og fór fyrir rassíu þar sem lög­reglu­stjór­inn í Reykja­vík lok­aði Klúbbn­um. Lög­reglu­stjór­inn var gerður aft­ur­reka með þá lokun eftir að dóms­mála­ráð­herra gerði honum grein fyrir að sú lokun af hans hálfu stæð­ist ekki lög. Úr varð mik­ill póli­tískur hasar með stór­yrðum og umfjöllun bæði í fjöl­miðlum og á Alþingi. Það mál var síður en svo orðið kalt í huga Kidda P þegar spíra­brúsa rak nán­ast upp í bak­garð­inn hjá honum og maður hvarf þremur dögum síð­ar.

Við rann­sókn Láru V. var tekin skýrsla af John Hill lög­reglu­full­trúa og þar segir svo: „Nánar um Magnús Leó­polds­son segir John að hann hafi jafn­vel verið búinn að heyra nafn Magn­úsar nefnt áður í sam­bandi við Klúbb­inn, þ.e. í umræðu innan lög­regl­unnar í Kefla­vík um smygl á spíra sem átti að tengj­ast þeim veit­inga­stað. Jafn­framt sagði hann að þetta hefði verið mikið áhuga­mál hjá Hauki Guð­munds­syni áður en rann­sóknin á hvarfi Geir­finns hófst. Þegar síðan kom í ljós að Geir­finnur hafði verið í Klúbbnum helg­ina áður en hann hvarf fannst mönnum komin teng­ing við smygl­mál­ið. John greindi jafn­framt frá því að nafn Sig­ur­björns Eiríks­sonar í Klúbbnum hafi iðu­lega verið nefnt í sömu andrá og nafn Magn­úsar Leó­polds­son­ar. Það var þegar hið ætl­aða smygl bar á góma.“

Á balli í Klúbbnum

Í ódag­settri sam­an­tekt Hauks Guð­munds­sonar rann­sókn­ar­lög­reglu­manns, rekur hann sitt­hvað sem fram hafði komið á fyrstu dögum rann­sókn­ar­inn­ar. Skýrslan ber með sér að vera sam­sett úr minnis­p­unktum og koma nokk­urn­veg­inn í tíma­röð. Haukur byrjar á að segja að þegar lög­reglu­rann­sókn á hvarfi Geir­finns hófst á fimmtu­dags­morgn­inum hafi verið fyr­ir­liggj­andi upp­lýs­ingar frá vinnu­fé­laga hans sem hafði heim­sótt hann fyrr um kvöldið sem hann síðar hvarf. Síðan rekur Haukur það sem fram hafi komið í þeim fyr­ir­liggj­andi upp­lýs­ingum og eru þar aðeins rakin sam­skipti þeirra í þeirri heim­sókn og því er vinnu­fé­lag­inn skutl­aði honum áleiðis að Hafn­ar­búð­inni. Ekk­ert er þar minnst á að þeir hafi farið í Klúbb­inn.

Í sam­an­tekt­inni seg­ist Haukur líka hafa haft tal af eig­in­konu Geir­finns kl 14 á fimmtu­deg­inum eftir hvarf hans. Þar hefur hann það m.a. eftir henni að Geir­finnur hafi farið ásamt tveimur vinnu­fé­lögum sínum á ball í Klúbbnum á sunnu­dags­kvöld­inu áður en hann hvarf, 17. nóv­em­ber. Ekk­ert sér­stakt um það, virð­ist vera að rekja hvað hann hafi gert und­an­farið annað en að vinna, koma heim og sofa.

Í skýrsl­unni af vinnu­fé­lag­anum eru fyrst rakin þau sömu atriði og koma fram í sam­an­tekt­ar­skýrsl­unni, en síðan koma greina­skil og: „Mætti er nú spurður um atburði á dans­leik sem hann fór á ásamt Geir­finni og [B.M. ...] í Klúbbnum á sunnu­dags­kvöld.“ Mætti seg­ist ekk­ert mark­vert hafa gerst á þessu balli, en telur Geir­finn hafa hitt þarna f.v. vinnu­fé­laga sinn og hélt að þeir end­ur­fundir hafi leitt til fram­halds og Geir­finnur hafa ætlað að hitta ein­hverja f.v. vinnu­fé­laga þegar hann sagð­ist ætla að hitta ein­hverja við Hafn­ar­búð­ina á þriðju­dags­kvöld­inu.

Ekki er ljóst hvenær skýrslan af vinnu­fé­lag­anum var skrif­uð, hún er dag­sett fimmtu­dag 22. nóv­em­ber, en þann 22. var föstu­dag­ur. Ljóst er samt að efni fyrri­hluta skýrsl­unnar voru fyr­ir­liggj­andi upp­lýs­ingar á mið­viku­dags­kvöld­inu. Í dag­bók lög­regl­unnar í Kefla­vík er skráð að fyrsta rann­sókn­ar­til­vik hinnar form­legu rann­sóknar var að Haukur hafi farið ásamt öðrum lög­reglu­manni á fimmtu­dags­morgun í grjót­námuna þar sem Geir­finnur vann til að ræða við ein­hverja vinnu­fé­laga hans þar. Senni­lega var skýrslan sjálf síðan kláruð á föstu­dags­kvöld og vinnu­fé­lag­inn þá und­ir­ritað end­an­lega útgáfu henn­ar. Þá er Haukur búinn að fá upp­lýs­ingar um það að Geir­finnur hafi farið í Klúbb­inn á sunnu­dags­kvöld­inu og þótti það greini­lega nógu áhuga­vert til að spyrja félaga hans sér­stak­lega út í það til­vik eitt og sér.

Föstu­dag­inn 22. nóv­em­ber er dag­sett yfir­lýs­ing frá lög­regl­unni í Kefla­vík þar sem lýst er eftir Geir­finni Ein­ars­syni og fylgir með lýs­ing á útliti hans og klæðn­aði. Þar er í fram­hald­inu raktar tíma­setn­ingar á ferðum Geir­finns og einnig ókunn­ugs sím­hringj­anda í Hafn­ar­búð­inni sem er hvattur til að gefa sig fram.

Frá for­sögu að degi þrjú

Krist­ján Pét­urs­son, deild­ar­stjóri toll­gæsl­unn­ar, hafði á árinu 1972 verið gerður aft­ur­reka með víð­tæka aðför að rekstr­ar­að­ilum veit­inga­stað­ar­ins Klúbbs­ins í Reykja­vík. Það var geymt en ekki gleymt. Krist­ján var í miklum sam­skiptum við lög­regl­una í Kefla­vík og Haukur Guð­munds­son rann­sókn­ar­lög­reglu­maður starf­aði þétt með hon­um. Hann var mjög fljótt feng­inn form­lega til liðs við lög­regl­una í Kefla­vík við rann­sókn­ina á hvarfi Geir­finns.

Þegar komið var með sjó­rekna spíra­brúsa inn á lög­reglu­stöð­ina á sunnu­dag 17. nóv­em­ber, segir lög­reglu­full­trúi það hafa vakið mik­inn áhuga á lög­reglu­stöð­inni og Hauk og Kidda P strax hafa rætt um hugs­an­lega aðkomu Klúbbs­ins að því mis­heppn­aða smygli og þar nefnd nöfn bæði Magn­úsar Leó­polds­sonar og Sig­ur­bjarnar Eiríks­son­ar, fram­kvæmda­stjóra og eig­anda Klúbbs­ins. Hann segir jafn­framt að þegar lög­reglan frétti að Geir­finnur hafi farið í Klúbb­inn að kvöldi þessa sama sunnu­dags „fannst mönnum komin teng­ing við smygl­mál­ið.“

Á þriðju­dags­kvöld er síð­ast vitað um ferðir Geir­finns.

Á mið­viku­dag er byrjað að grennsl­ast fyrir um Geir­finn, bíll hann finnst og leitað út frá hon­um. Það sama kvöld hefur Haukur greini­lega haft tal af vinnu­fé­laga hans um sam­skipti þeirra fyrr á þriðju­dags­kvöld­inu og ferð Geir­finns til Hafn­ar­búð­ar­innar og óskráðar heim­ildir eru um að hann hafi einnig talað við eig­in­konu Geir­finns það kvöld.

Á fimmtu­dag lýsir lög­reglan eftir Geir­finni í útvarp­inu. Þá hefur Haukur tal af eig­in­konu Geir­finns og segir frá því í sam­an­tekt­ar­skýrslu, en engin skýrsla er til af því tali sjálfu. Þar hefur Haukur eftir henni að Geir­finnur hafi farið á ball í Klúbbnum á liðnu sunnu­dags­kvöldi ásamt sama vinnu­fé­laga og öðrum til. Eftir það spyr Haukur vinnu­fé­lag­ann í skýrslu­töku um hvað sé að frétta úr Klúbb­ferð­inni og þar var raunar ekk­ert frétt­næmt.

Af skráðum gögnum er ljóst að föstu­dag 22. nóv­em­ber, á þriðja degi frá hvarfi Geir­finns, er lög­reglan í Kefla­vík farin að tengja saman hvarf Geir­finns, smygl á spíra og mögu­lega aðkomu Klúbbs­ins að mál­un­um.

Þetta var rétt að byrja.

Leitin mikla að sím­hringj­and­anum

Á föstu­deg­inum 22. nóv­em­ber er rann­sókn lög­regl­unnar á frum­stigi, afskap­lega lítið komið af gögn­um, en lög­reglan samt farin að móta þá stefnu sem rann­sóknin tek­ur. Búið er að hafa tal af einum og öðrum sem engar skýrslur eru af, en um er getið í sam­an­tekt­ar­skýrsl­unni, og fyrsta vitna­skýrslan kláruð um kvöld­ið, sú af vinnu­fé­lag­anum sem heim­sótti Geir­finn á þriðju­dags­kvöld­inu.

Vitni eru að því að Geir­finnur hafi komið inn í Hafn­ar­búð­ina uppúr kl 22 á þriðju­dags­kvöld­inu, keypt sígar­ettu­pakka, skipst á fáeinum orðum við afgreiðslu­kon­una sem hann var mál­kunn­ugur og farið út skömmu síð­ar. Sömu vitni eru að því að nokkru seinna hafi ókunn­ugur karl­maður komið inn og fengið að hringja. Haukur hefur eftir eig­in­konu Geir­finns að hann hafi komið heim og fengið sím­tal og eftir það farið út aftur og horf­ið. Lög­reglan tekur þá stefnu að þessi ókunni sím­hringj­andi hafi hringt í Geir­finn og hvetur hann til að gefa sig fram. Engin gögn styðja þá til­gátu lög­regl­unn­ar.

Fjöl­miðlar eru farnir að sýna þessu manns­hvarfi áhuga og lög­reglan ítrekar við hvern þeirra á eftir öðrum að mik­il­vægt sé að þessi sím­hringj­andi gefi sig fram.

Lögreglan lagði mikið kapp á að fá sem gleggsta mynd af þessum sím­hringj­anda. Afgreiðslu­konan gaf lýs­ingu af hon­um, sem rakin er í sam­an­tekt­ar­skýrsl­unni og ung­lings­stúlka sem var við­skipta­vinur og kann­að­ist við Geir­finn sá líka þennan sím­hringj­anda en treysti sér ekki í eins nákvæma lýs­ingu á hon­um. Lög­reglan sendir afgreiðslu­kon­una til Reykja­víkur til að setj­ast þar niður með manni sem reyndi að draga upp mynd af sím­hringj­and­anum með því að raða saman borðum með mis­mun­andi útliti af manns­höfði, and­liti og hári. Það var án árang­urs. Þá voru fengnir tveir teikn­arar til að rissa upp myndir af þessum sím­hringj­anda og loks var gripið til þess ráðs að móta meinta eft­ir­mynd af höfði hans í leir. Sú leir­stytta var frum­sýnd í sjón­varp­inu á þriðju­dags­kvöld 26. nóv­em­ber og í öllum dag­blöðum dag­inn eft­ir. Gekk sú leir­mynd síðan undir nafn­inu Leir­finn­ur. Þá fyrst var birt lýs­ing á útliti og klæðn­aði mannsins. Fram að því voru fréttir í dag­blöðum um að búið væri að teikna mynd af sím­hringj­and­anum og verið væri að móta höfðu hans í leir. Haft er eftir bæði Valtý og Hauki að „lyk­ill­inn að lausn­inni“ sé að finna þennan mann.

Það var hins vegar ekki fyrr en föstu­dag 29. nóv­em­ber sem Val­týr og Haukur fara saman og taka fyrstu skráðu vitna­skýrslu af vitn­unum úr Hafn­ar­búð­inni, löngu eftir að búið er að skýra fjöl­miðlum frá atburða­rásinni í Hafn­ar­búð­inni og birta mynd af útliti sím­hringj­and­ans í öllum fjöl­miðl­um.

Myndir af Magn­úsi

Í gögnum Kefla­vík­ur­rann­sókn­ar­innar kemur fátt fram um það hvernig teikn­ingar og leir­mynd af höfði sím­hringj­and­ans hafi orðið til, en þar er sagt frá því að hvort tveggja hafi verið gert að und­ir­lagi lög­regl­unnar og eftir lýs­ingum sjón­ar­votta og birtar tvær teikn­ingar og svo myndir af leir­hausn­um. Í þeim gögnum er lítið gert úr því að sjón­ar­vott­arnir hafi ekki verið sáttir við útlit teikn­ing­anna eða leir­hauss­ins, en þó að þeim hafi þótt hvor­ugt alveg nógu líkt mann­in­um.

Það er ekki fyrr en í gögnum Reykja­vík­ur­rann­sókn­ar­innar sem farið er að skoða þennan þátt máls­ins betur og fram kemur að vitnin og teikn­arar og leir­mynd­ar­mót­and­inn hafa öll fengið ýmsar ljós­myndir af mönnum til að styðj­ast við og að sér­stak­lega sé afgreiðslu­kon­an, eina vitnið sem sá þennan sím­hringj­anda vel, ósátt við gerð Leir­finns.

Það er vegna ítrek­aðra krafna Magn­úsar Leó­polds­sonar um að rann­sakað verði hvort not­ast hafi verið við myndir af honum við mótun Leir­finns, sem sá þáttur máls­ins hefur verið rann­sak­aður síð­ar, fyrst af RLR í lok árs 1979 og svo mun ítar­legar af settum sak­sókn­ara Láru V. 2001-2003.

Þar á milli var búið að skrifa í blöð, tíma­rit og bækur og gera heim­ild­ar­mynd­ina Aðför að lög­um, þar sem rann­sókn­ar­að­ferðir lög­reglu voru gagn­rýndar allt frá upp­hafi og þó sér­stak­lega í Reykja­vík­ur­rann­sókn­inni.

Í skýrslu Láru V er fyrsta rann­sókn­ar­til­vikið hvort og þá af hverju Magnús Leó­polds­son hafi verði bendl­aður við hvarf Geir­finns frá upp­hafi og þá sér­stak­lega með gerð leir­höf­uðs­ins. Þar er rakið hvað komið hefur fram áður og þar til við­bótar tekur hún skýrslur af aðilum máls­ins í Kefla­vík­ur­rann­sókn­inni. Umfjöllun um þennan þátt eru einkum á bls 23-31 í skýrslu LVJ. Fjöl­mörg vitni bera þar að ljós­mynd af Magn­úsi hafi verið meðal þeirra ljós­mynda sem legið hafi á borði rann­sak­enda í upp­hafi og bornar voru fyrir bæði vitni og teikn­ara og leir­mynd­ar­mót­ara. Um þetta vitna bæði lög­reglu­menn, afgreiðslu­konan í Hafn­ar­búð­inni, teikn­arar og leir­mynd­ar­smið­ur­inn. Fólki ber ekki alveg saman um hver sýndi hverjum hvaða mynd hvenær, en það fer ekk­ert á milli mála að Haukur bæði sýndi myndir af Magn­úsi og sendi aðra lög­reglu­menn með myndir til teikn­ara og leir­mynd­arsmiðs. Þarna seg­ist megin vitn­ið, afgreiðslu­konan úr Hafn­ar­búð­inni, hafa verið „hund­elt“ af Hauki og fleirum með myndir af Magn­úsi, sem hún stað­fast­lega hafn­aði alltaf. Hún seg­ist líka ekki hafa verið með í ráðum um gerð Leir­finns. Ber hún um þetta m.a. vitni fyrir Saka­dómi Reykja­víkur 20. maí 1977.

Fjöl­miðlaum­fjöllun um Klúbb­ferð Geir­finns

Í skýrslu LVJ frá bls 34 hefst kafli 1.8 Klúbb­ferðin svo: „Ljóst er að Klúbb­ur­inn tengd­ist snemma hvarfi Geir­finns í umfjöllun fjöl­miðla um mál­ið.“ Hún spyr Valtý um þessa teng­ingu og hann segir að í skýrslu sinni af eig­in­konu Geir­finns: „Virt­ist líf Geir­finns ósköp eðli­legt og ekk­ert óeðli­legt kom út úr þeirri athugun og ekk­ert gaf til­efni til að ætla að Geir­finnur hafi lent í ein­hverju mis­jöfnu. Það eina sem gaf til­efni til sér­stakrar skoð­unar var ferð Geir­finns í Klúbb­inn þann 17. nóv­em­ber, þ.e. tveimur kvöldum fyrir hvarf­ið. Vegna þessa var lögð áhersla á að hafa upp á þeim sem kynnu að hafa rætt við Geir­finn í Klúbbnum það kvöld.“ Síðan er haft eftir Hauki að: „Eðli máls sam­kvæmt var það mál skoðað nánar og lög­reglan í Kefla­vík aug­lýsti eftir þessum mönnum í fjöl­miðl­um.“ Þrátt fyrir mikla leit lög­regl­unnar í Kefla­vík að þeim sem hefðu hitt Geir­finn í Klúbbn­um, beið það lög­regl­unnar í Reykja­vík árið 1976 að ræða í fyrsta sinn við nokkra af þeim mörgu Kefl­vík­ingum sem höfðu verið í Klúbbnum þetta sama kvöld og hitt Geir­finn þar.

Sam­hliða birt­ingu myndar af Leir­finni upp­lýsir lög­reglan að Geir­finnur hafi farið á ball í Klúbbnum tveimur kvöldum áður en hann hvarf. Dag­inn eftir að Leir­finnur er frum­sýndur viku eftir hvarf Geir­finns, fjalla dag­blöð um mögu­lega teng­ingu milli hvarfs Geir­finns og þess að hann hafi farið í Klúbb­inn skömmu áður. Þar vekur Lára athygli á frétt í Morg­un­blað­inu 27. nóv­em­ber undir fyr­ir­sögn­inni „Höf­uð­kapp lagt á að finna þann sem hringdi“. Vitnar hún þar til þess­arra orða í frétt­inni: „Þá er vit­að, að Geir­finnur fór á dans­leik í Klúbbnum á sunnu­dags­kvöldið ásamt kunn­ingjum sín­um. Verður kannað hvort ein­hver hugs­an­leg tengsl geta verið á milli ferð­ar­innar þangað og hvarfs­ins.“ Fleiri blöð eru þann sama dag að tengja þessa Klúbb­ferð Geir­finns sam­hliða frétt af þeim stór­við­burði að bera fram höfuð eft­ir­lýsts hugs­an­legs glæpa­manns.

Dagar 4 til 7

Á degi þrjú er lög­reglan farin að vinna eftir þeirri til­gátu sinni að smygl á spíra teng­ist hvarfi Geir­finns í gengum mann sem hafi hringt úr Hafn­ar­búð­inni í Geir­finn og lokkað hann að heiman og að lyk­ill­inn á lausn­inni sé að finna þann mann. Í sam­ræmi við það er mikið kapp lagt á að finna þennan sím­hringj­anda.

Vitni að komu hans í Hafn­ar­búð­ina eru send til Reykja­víkur til að reyna að setja saman mynd með borðum af útliti and­lits og hárs, til­gátur settar fram í teikn­ingum og höfuð mótað í leir. Stað­fest er að þar voru m.a. myndir af Magn­úsi Leó­polds­syni lagðir fyrir vitni, teikn­ara og leir­höf­uðs­smið.

Alla helg­ina biður lög­reglan fjöl­miðla fyrir skila­boð til sím­hringj­and­ans að gefa sig fram.

Á mánu­degi eru fjöl­miðlar upp­lýstir um að von sé á myndum af hinum eft­ir­lýsta.

Á þriðju­degi er fundur haldin með sér­fræð­ingum hjá Saka­dómi Reykja­víkur og hefur Lára það eftir Valtý að á þeim fundi var „Nirði Snæ­hólm, aðal­varð­stjóra hjá rann­sókn­ar­lög­regl­unni í Reyka­jvík, falið að aðstoða við yfir­heyrslur eftir þörf­um.“ Eftir þann fund er mynd af leir­höfð­inu í sjón­varp­inu á þriðju­dags­kvöld og í öllum dag­blöðum á mið­viku­dag. Sam­hliða sýn­ingar á leir­höfð­inu eru fjöl­miðlar upp­lýstir um að lög­regla óski eftir að fá upp­lýs­ingar um hverjir hafi hitt Geir­finn á balli sem hann sótti í Klúbbnum tveimur kvöldum áður en hann hvarf.

Þetta var ekki búið.

Leir­finnur eft­ir­lýstur og vitni spurð um Klúbb­inn

Myndin af leir­hausnum topp­aði allt það sem fólk hafði séð í lög­reglu­rann­sóknum ann­ars staðar en í bíó­mynd­um. Hún vakti því mikla athygli og nokkrar ábend­ingar bár­ust eftir áskor­anir lög­reglu til almenn­ings þar um. Þær leiddu ekki til neins.

Lög­reglan hélt áfram að kalla á ýmsa þá sem þekktu eitt­hvað til Geir­finns og taka af þeim skýrsl­ur. Allar þær skýrslur voru óund­ir­rit­aðar af skýrslu­gjöf­un­um. Sumir þeirra vita lík­lega ekki ennþá að skýrsla hafi verið skráð eftir að rætt var við þá, en nokkrir hafa í síð­ari rann­sóknum furðað sig á því hvað eftir þeim var haft þar og hvað ekki.

Meðal þeirra var skýrsla sem Haukur tók 18. des­em­ber 1974 af góðum vini Geir­finns sem var fluttur frá Kefla­vík nokkrum mán­uðum áður en Geir­finnur hvarf. Þar er hann spurður almennt um sam­skipti sín við Geir­finn og þar kemur ekk­ert sér­stakt fram. Skýrslan endar svo á þessu: „Aðspurður sér­stak­lega kveðst Georg enga hug­mynd hafa um hvarf Geir­finns en telur þó hugs­an­legt að hann hafi heyrt eitt­hvað eða séð í Klúbbnum sunnu­dag­inn 17. nóv­em­ber s.l.“ Þetta þótti Láru V nógu áhuga­vert til að kalla þennan skýrslu­gjafa á sinn fund.

Um þann fund segir í skýrslu Láru: „Í skýrslu­töku hjá und­ir­rit­aðri þann 21. nóv­em­ber 2001 var Georg sýnd áður­nefnd skýrsla. Hann kann­að­ist við þennan fram­burð að mestu nema það sem haft er eftir honum um Klúbb­inn hér að fram­an. Georg kann­að­ist ekki við að hafa sagt þetta og taldi að þessi orð væru lögð honum í munn.“ Telur Georg að í besta falli hafi Haukur orðað þetta og hann svo sem ekki neitað því aðspurður að svo gæti ver­ið, en minn­ist þess ekki að rætt hafi verið um Klúbb­inn í þess­ari skýrslu­töku hjá Hauki. Hins vegar segir hann frá því að Haukur hafi boðað hann suður til skýrslu­töku „og gaf ber­lega í skyn að hann hefði ein­hverjar hug­myndir um aðild hans og Geir­finns að spíra­smygli og fólust m.a. í því að Georg átti bát sem hann hafði reyndar flutt með sér norð­ur.“ Af umræðu um meint tengsl Geir­finns við Klúbb­inn taldi Georg sig fyrst hafa heyrt af slíku í gegnum Hauk.

Í skýrslu­safni lög­regl­unnar í Kefla­vík má sjá nokkur fleiri til­vik þar sem fólk er spurt hvort það telji að ein­hver tengsl gætu verið milli hvarfs Geir­finns og ball­ferðar hans í Klúbb­inn, eða að vitnin segja upp úr þurru að þau skilji bara ekk­ert í þessu og að það hljóti eitt­hvað að hafa gerst í Klúbbn­um.

Mögu­legur Leir­finnur í rauðum Fíat eða hvítum sendi­ferða­bíl

Eins og þekkt er úr öðrum saka­mála­rann­sókn­um, þá bregst fólk mis­jafn­lega öfl­ugt við áskor­unum um að koma vís­bend­ingum á fram­færi við lög­reglu til að hjálpa til við lausn saka­máls­ins. Meðal ábend­inga sem lög­reglu bár­ust voru um rauðan Fíat með grun­sam­legum öku­manni á Akur­eyri og um hvítan Mercedes Benz sendi­ferða­bíl með gluggum sem hafi staðið fyrir utan Hafn­ar­búð­ina kl 18:30 dag­inn sem Geir­finnur hvarf síðar um kvöld­ið.

Lög­reglan hrað­lekur upp­lýs­ingum í fjöl­miðla og þeir segja dag­lega nýjar fréttir af grun­sam­legum mönnum og bílum og að viða­mikil gagna­söfnun eigi sér stað með útprent­unum úr bif­reiða­skrám, ferðum fólks til og frá land­inu og passa­myndir af öllum karl­mönnum á aldr­inum 25 – 35 ára. Einnig að sjón­ar­vottar lýsi mann­inum í hvíta sendi­ferða­bílnum nákvæm­lega eins og lýs­ing­unni á Leir­finni. Að vísu koma lýs­ingar á bíl­stjór­anum fram eftir að búið er að lýsa Leir­finni vel og vand­lega í öllum fjöl­miðl­um. Þá er sagt frá því að lög­reglan sé farin að rann­saka spíra­smygl eftir ábend­ingar sem komið hafi fram við leit­ina að Geir­finni.

Spíra­rann­sókn sam­hliða Geir­finns­rann­sókn

Þeir Hauk­ur, toll­ar­inn Kiddi P og Rúnar Sig­urðs­son lög­reglu­maður í Reykja­vík, fá aðstöðu á lög­reglu­stöð­inni í Reykja­vík til að fylgja eftir ábend­ingum um smylg á spíra og einnig til að taka skýrslur af fólki í Reykja­vík vegna rann­sókn­ar­innar á hvarfi Geir­finns. Höfðu þeir þá aðstöðu frá byrjun des­em­ber og fram á vorið 1975. Spíra­rann­sóknin var síðar tekin úr hönd­unum á þeim eftir að Kiddi P þótti hafa farið offari með meint smygl­mál af Kefla­vík­ur­flug­velli, spíra­máið flutt til Saka­dóms Reykja­víkur og end­aði það með dómi yfir smylg­urum á 5 af fossum Eim­skipa­fé­lags­ins, en engin tengsl fund­ust þar við Geir­finn. Kiddi P var ekki sáttur við að rann­sókn hans á meintu smygli af Kefla­vík­ur­flug­velli feng­ist ekki sett í sam­hengi við hvarf Geir­finns, enda hefði hún átt upp­runa á svip­uðum slóðum og mað­ur­inn hvarf. Aldrei sýndi hann samt fram á slíkt sam­hengi.

Haukur Guð­munds­son rann­sókn­ar­lög­reglu­maður í Kefla­vík var fljótt eftir hvarf Geir­finns leystur frá öðrum skyldu­störfum og falið að ein­beita sér að rann­sókn­inni á hvarfi Geir­finns. Hann var svo form­lega leystu frá þeim störfum 4. júní 1975 og kvaddur til sinna fyrri skyldu­starfa.

Val­týr Sig­urðs­son fógeta­full­trúi brá sér í ferð til útlanda um miðjan des­em­ber 1974 og virð­ist lítið sem ekk­ert koma að Geir­finns­rann­sókn­inni meir, enda þegar hann kom heim hafði þá hin eig­in­lega rann­sókn á hvarfi Geir­finns gufað upp í spíra og elt­ingum við Klúbb­menn.

Hús­leitir tengdar Klúbbnum við leit að bílum

Hinn 13. jan­úar 1975 sendi lög­reglan í Kefla­vík frá sér yfir­lýs­ingu. Þar segir lög­reglan að rétt hafi þótt að kanna ákveðnar ábend­ingar um að tengsl væru hugs­an­lega milli hvarfs Geir­finns og áfeng­is- og tolla­laga­brota. Þá segir enn­fremur að lít­ils­háttar teng­ing hafi komið þar í ljós en á þeim feng­ist full­nægj­andi skýr­ing. Ekk­ert hafi komið fram sem bendi til þess á þessu stigi að Geir­finnur hafi verið þátt­tak­andi í við­kom­andi brot­um. Ekki lægði þessi yfir­lýs­ing grun­semd­irnar í sam­fé­lag­inu.

Hinn 3. febr­úar rita Sig­ur­björn og Magnús dóms­mála­ráðu­neyt­inu bréf vegna þess að síðan í des­em­ber hafi gengið þrá­látur orðrómur um aðild þeirra að hvarfi Geir­finns og smygl­mál. Óska þeir eftir að ráðu­neytið hlut­ist til um að eyða þessum sögu­sögnum eða láta fara fram rann­sókn á sann­leiks­gildi þeirra.

Þann 10. febr­úar 1975 fékk lög­reglan í Kefla­vík lög­regl­una í Rang­ár­valla­sýslu til að gera hús­leit þar í sýslu, á býli Sig­ur­björns Eiríks­sonar eig­anda Klúbbs­ins, að hvíta sendi­ferða­bílnum og fannst hann ekki þar. Um svipað leiti mun lög­reglan í Borg­ar­nesi hafa verið fengin til að leita í og við Hreða­vatns­skála þar sem faðir Magn­úsar Leó­pold­sonar rak veit­inga­sölu, en ekki er ljóst hvort þar var leitað að Fiat­inum eða sendi­ferða­bíln­um.

Þann 18. febr­úar áréttar lög­maður þeirra fyrra erindi til dóms­mála­ráðu­neyt­is­ins og vísar þar til við­bótar í lög­reglu­að­gerð­irnar á býli Sig­ur­björns og vinnu­stað föður Magn­ús­ar. Ráðu­neyt­is­stjór­inn vís­aði þessum bréfum til bæj­ar­fó­get­ans í Kefla­vík. Þar end­aði það mál.

Þetta vissum við frá upp­hafi

Aðal­leik­arar í Kefla­vík­ur­rann­sókn­inni hafa í seinni tíð stað­fast­lega neitað að hafa verið komnir með Klúbb­menn í sína snöru í Geir­finns­rann­sókn­inni. Nema hvað. Eftir að Magn­ús, Einar og Valdi­mar voru hand­teknir lágu þeir Kiddi P og Haukur ekk­ert á því að þeir hefðu fyrir löngu verið búnir að finna þessi tengsl og rétt vantað herslumun­inn uppá að sanna þau í sinni rann­sókn.

Í frétt í Alþýðu­blað­inu 30. jan­úar 1976 er fjallað um hand­tökur þre­menn­ing­anna og seg­ist rit­stjór­inn munu birta óstað­festar fregnir sínar ef lög­reglan neiti þeim um upp­lýs­ing­ar. Í frétt um að nú sé Haukur Guð­munds­son kom­inn til liðs við rann­sókn­arteymið seg­ir: „Lög­reglan hafði þó sínar hug­myndir og jafn­vel ein­staka menn grun­aða, og segir sagan að nokkrir þeirra, sem nýverið hafa verið hand­tekn­ir, hafi þá legið undir grun um að vita meira, en þeir létu í veðri vaka.“ Síðar seg­ir: „Þó var frá upp­hafi ljóst að hvarf Geir­finns var tengt spíra, þótt það hafi ekki verið stað­fest fyrr en nú.“

Í ræðu sem Sig­hvatur Björg­vins­son þing­maður Alþýðu­flokks­ins flutti á Alþingi 2. febr­úar 1976 fer hann yfir Klúbb­málið frá 1972 í löngu máli og telur dóms­mála­ráð­herra hafa haft mjög óeðli­leg afskipti af því máli. Svo tengir hann þessa umfjöllun sína á gömlu máli við annað nýrra: „Ástæðan fyrir því, að mál þetta kemur nú upp á ný, er m. a. sú, að við rann­sókn á öðru afbrota­máli nýverið bár­ust lög­regl­unni nýjar upp­lýs­ingar af öðrum mál­um. Ekki hefur verið skýrt frá neinum máls­at­vikum í því sam­bandi opin­ber­lega. Þó mun ljóst vera að yfir­heyrslur af ein­hverju tagi hafa m. a. farið fram yfir hluta af þeim aðilum sem hér hefur verið um fjall­að. Í þriðja sinn á fáum árum bein­ist rann­sókn því í þessa sömu átt.“ Síðan heldur hann því fram að dóms­mála­ráðu­neytið hafi haft óeðli­leg afskipti af rann­sókn lög­regl­unnar í Kefla­vík í febr­úar 1975 eftir að hún fór að bein­ast að Klúbb­mönnum og spyr hvort hvort ráðu­neytið ætli að bregð­ast eins við nú ef sömu aðilar kvarti aft­ur.

Í Alþýðu­blað­inu 7. febr­úar 1976 er fjallað um það sem komið hafi fram í sjón­varps­þætt­inum Kast­ljósi kvöldið áður. Þar segir Kiddi P frá því að hann hafi unnið að rann­sókn á tengslum Geir­finns­máls­ins, Klúbb­máls­ins og spríra­máls­ins. Síðar seg­ir: „Krist­ján full­yrti enn­fremur í þætt­inum í gær, að við rann­sókn sína hefði hann verið kom­inn með upp­lýs­ingar í hend­ur, sem tengdu fyrr­greind þrjú mál á óvé­fengj­an­legan hátt.“

Fjöl­margar teng­ingar ...

Fram hefur kom­ið:

• að Krist­ján Pét­urs­son hjá toll­gæsl­unni og Haukur Guð­munds­son rann­sókn­ar­lög­reglu­maður höfðu rætt það á lög­reglu­stöð­inni í Kefla­vík, nokkrum dögum áður en Geir­finnur hvarf að þeir grun­uðu Klúbb­inn um að eiga aðild að smygli á spíra og fleiru.
• að þegar spíra rak á land á Vatns­leysu­strönd sunnu­dag­inn 17. nóv­em­ber, færð­ust grun­semdir um aðild Klúbbs­ins að smygl­inu í auk­ana og að myndir og nafn Magn­úsar Leó­polds­sonar fram­kvæmda­stjóra Klúbbs­ins tengd­ust þar við.
• að þegar Geir­finnur hvarf og upp­lýst var að hann hefði farið á ball í Klúbbnum sunnu­dags­kvöldið 17. nóv­em­ber, hófust grun­semdir lög­reglu um að hvarf hans gæti tengst spíra­smygl­inu.
• að Haukur og fleiri lög­reglu­menn hafi borið myndir af Magn­úsi Leó­polds­syni undir bæði vitni og þá sem fengnir voru til að gera eft­ir­myndir af manni sem var grun­aður um að hafa hringt í Geir­finn og narrað hann að heiman hinsta sinni.
• að þegar lög­reglan í Kefla­vík sýndi höfuð Leir­finns lýsti hún sam­tímis eftir fólki sem gæti veitt upp­lýs­ingar um hverja Geir­finnur hafi hitt í Klúbbnum á sunnu­dags­kvöld­inu.
• að fjöl­mörg vitni hafi verið spurð um hvað þau héldu að hefði gerst í Klúbbn­um, jafn­vel þótt þau hefðu ekki verið þar sjálf.
• að sömu aðilar rann­sök­uðu hvarf Geir­finns og smygl á spíra og blönd­uðu þeim rann­sóknum saman með marg­vís­legum hætti.
• að lög­reglan í Kefla­vík fékk lög­regl­una í Rang­ár­valla­sýslu til að gera hús­leit á býli Sig­ur­björns Eiríks­sonar eig­anda Klúbbs­ins í leit að bíl sem átti að hafa sést við Hafn­ar­búð­ina og geta tengst hvarfi Geir­finns
• að lög­reglan í Kefla­vík fékk lög­regl­una í Borg­ar­nesi til að svip­ast um eftir bílum tengdum Geir­finns­rann­sókn­inni við Hreð­ar­vatns­skál­ann þar sem faðir Magn­úsar Leó­polds­sonar stund­aði veit­inga­rekst­ur.
• að eftir að Klúbb­ur­inn og fleiri voru tengdir inn í Geir­finns­málið hjá lög­regl­unni í Reykja­vík 1976, sögðu Kiddi P og Haukur sig­ur­reifir frá því að þeir hefðu verið komnir með upp­lýs­ingar sem tengdu hvarf Geir­finns við Klúbb­inn og spíra, en ekki fengið að klára málið á sínum tíma.

... en samt engin tengsl

Allt þetta kemur fram í skýrslu Láru V. Júl­í­us­dótt­ur, nema hvað hún virð­ist ekki hafa lesið Alþýðu­blaðið eða fylgst með ræðum á Alþingi 1976. Samt tekst henni að kom­ast að þeirri nið­ur­stöðu að þetta sýni ekki fram á að lög­reglan hafi beint rann­sókn sinni eða gerð leir­höf­uðs­ins að Magn­úsi Leó­polds­syni og þar með ekki aðild hans að hvarfi Geir­finns, umfram þær ábend­ingar sem eðli­legt væri að lög­reglan fylgdi eft­ir.

Síð­ari tveir lið­irnir í rann­sókn Láru lúta að því af hverju Magnús Leó­polds­son var hand­tek­inn og sat svo lengi í gæslu­varð­haldi. Af öllum þeim sem hún spurði um þau atriði, þá spurði hún aldrei þau sem sak­felld voru fyrir að hafa borið sakir á Magnús eða hina þrjá.

End­ur­upp­töku­dómur úrskurð­aði mið­viku­dag­inn 14. sept­em­ber 2022 í máli nr. 8/2022 að hafna end­ur­upp­töku­beiðni Erlu Bolla­dótt­ur. Það er í stíl við meg­in­straum íslenska dóms­kerf­is­ins alla tíð. Um þann straum mun ég fjalla í síð­asta pistli mín­um.