Söng­konan Alicia Keys gekk eftir rauða dregl­inum á MTV tón­list­ar­há­tíð­inni í síð­ustu viku án farða og við­brögðin létu ekki á sér standa á sam­fé­lags­miðl­um. Margir gagn­rýndu hana fyrir þessa ákvörðun en aðrir studdu hana. Sumir efuð­ust jafn­vel um sann­leiks­gildi þess að hún hafi í raun verið ómál­uð, aðrir töldu hana vera að setja sig á háan hest og enn aðrir klöpp­uðu henni lof í lófa. Með því að hætta að nota farða þá seg­ist hún vilja hrinda af stað bylt­ingu og breyta hug­ar­fari gagn­vart við­horfum til útlits kvenna. 

Umræðan afhjúpaði í raun þær skorður sem konum eru settar varð­andi útlit. Í raun­inni má líta svo á að bara það að fólk taki afstöðu til þess, hvort ein­hver sé farð­aður eða ekki, sé áhuga­vert út af fyrir sig. Söng- og leikkonur hafa í gegnum tíð­ina verið eins konar tákn­myndir fyrir hvernig konur eigi að líta út. Eliza­beth Taylor og Audrey Hep­burn eru dæmi þess á 20. öld­inni en þær voru fyr­ir­myndir fyrir konur út um allan heim. Förðun og and­lits­máln­ing á sér þó langa sögu og djúpar rætur og við­horfin til þess­ara athafna hafa verið mis­mun­andi eftir tíma­bilum og menn­ing­ar­heim­um.

Fann fyrir mik­illi pressu

Þessi ákvörðun söng­kon­unnar að hætta að nota farða var ekki til­vilj­un­ar­kennd en hún gerði grein fyrir máli sínu í bréfi sem birt­ist á Lenn­y­Lett­er.com í maí 2016. Hún lýsir þar á grein­ar­góðan hátt þeirri sam­fé­lags­pressu sem ungar stúlkur finna mjög snemma fyrir á lífs­leið­inni og eru undir fram eftir aldri. 

Keys vísar í eigin reynslu og segir frá því hvernig var að vera í sviðs­ljós­inu sem ung söng­kona. Hún seg­ist hafa verið óör­ugg og notað farða til að fela óör­ygg­ið. Þess vegna hafi hún tekið þessa ákvörð­un, hún vildi ekki hylja sig leng­ur. Ekki and­lit­ið, ekki hug­ann, ekki sál­ina, ekki hugs­an­ir, ekki drauma, ekki erf­ið­leika og ekki til­finn­inga­legan þroska. Hún vildi ekki hylja neitt leng­ur.

Notkun farða ekki bara fyrir konur

Saga förð­unar er löng en hún er talin vera alla­vega 5000 ára göm­ul. Á árunum 3000-1500 f.Kr. í Egypta­landi til forna mál­aði fólk af báðum kynjum var­irnar með rauðum lit. Það mál­aði einnig svarta línu í kringum augum en talið er að ástæður þess hafi verið trú­ar­leg­ar, sem og hag­nýt­ar. Svarti lit­ur­inn varði húð­ina fyrir eyði­merk­ur­sól­inni og við­hélt æski­legu raka­stigi húð­ar­inn­ar. Einnig var talið að lit­ur­inn verði þann sem bar hann einnig fyrir illum öndum eða hinu svo­kall­aða „illa auga“. Þennan sið má sjá á vegg- og högg­myndum þessa tíma.

Fleiri menn­ing­ar­heimar tóku upp and­lits­máln­ingu. Gyð­ing­ar, Róm­verjar og Persar not­uðu til að mynda and­lits­máln­ingu í ýmsum til­gangi og í Asíu, Kína og Japan var sér­stök teg­und af svepp borin á húð­ina til þess að koma í veg fyrir öldrun henn­ar. 

Kajal notað til að vernda augun

Á Ind­landi er saga förð­unar löng. Fólk þar í landi hefur lengi notað and­lits­máln­ingu, bæði konur og karl­ar. Slíkt athæfi hefur meira með trú­ar­iðkun og menn­ingu að gera en útlits­kröf­ur. 

Frá fornu fari hafa Ind­verjar málað svartar línur í kringum augun og litað augn­hárin svört með svoköll­uðu kajal en það er það sama og hið afríska og mið-aust­ur­lenska kohl sem unnið er úr antím­onsalla. Enn í dag er kajal not­að, til dæmis til að vernda augun fyrir sól. Það er jafn­vel borið á smá­börn til þess að styrkja og vernda augun og fyrir „illum aug­um“.

Ekki má gleyma bindi, rauða punkt­inum sem Ind­verjar setja eða mála milli augn­anna. Þrátt fyrir að þetta fyr­ir­bæri sé orðið að eins konar tísku­bylgju þá á það sér langa sögu og merk­ingu. Í hindúisma er svæðið milli augn­anna þekkt sem ajna eða „þriðja aug­að“ en það er orku­stöð sem Ind­verjar trúa að sé mið­punktur and­legrar orku og að í henni sé inn­byggð viska. Þegar mann­eskja, kona eða karl, setur rauða punkt­inn milli augn­anna er hún að auka feg­urð sína og and­lega orku. Nú á dögum er einnig til siðs að nota skraut í stað­inn fyrir rauða punkt­inn. 

Einnig hefur verið til siðs í ýmsum menn­ing­ar­heimum að lýsa húð­ina en á mörgum tíma­bilum í gegnum sög­una hefur föl eða ljós húð verið tákn vel­meg­un­ar. Þetta má sjá enn í dag en á mörgum stöðum í heim­inum má finna svipuð við­horf; því ljós­ari sem húðin er því fal­legri þykir hún. Ýmsar leiðir hafa verið not­aðar til þess að lýsa húð­ina t.d. með því að nota efna­blöndur eða að fara í húð­að­gerð­ir. 

Farði ósmekk­legur á öðrum tíma­bilum í sög­unni

Farði hefur oft verið lit­inn horn­auga í vest­rænni menn­ingu. Vikt­oría drottn­ing lýsti því til dæmis yfir að hann væri ósmekk­legur og óvið­eig­andi og að hann skyldi aðeins nota í leik­sýn­ing­um. Farði var þannig tengdur vændi og leik­list. Litið var niður á konur sem förð­uðu sig þannig að eftir var tek­ið. 

Á þessum tíma átti ráð­sett kona að nota heima­gerðan maska úr nátt­úru­legum hrá­efnum eins og höfr­um, hun­angi og eggja­hvítu. Til að hreinsa húð­ina átti hún að nota rósa­vatn eða edik. Hún átti að plokka auga­brún­ir, nudda lax­er­olíu á augn­hár­in, setja hrís­grjónapúður á kinnar og nef og pússa negl­urnar til að fá glansa. Ekki átti að nota vara­lit en þó var borin olía á varir til að gera þær líf­legri. Ýmsar aðferðir hafa þannig verið not­aðar til að ýkja nátt­úru­lega feg­urð á tímum þar sem áber­andi förðun var illa séð.

Förðun og and­lits­máln­ing hefur þannig ekki alltaf verið vel liðin og hefur fólk þurft að gjalda fyrir að mála sig í gegnum tíð­ina. Einnig hafa ýmis eit­ur­efni verið notuð í snyrti- og förð­un­ar­vörur sem hafa valdið alvar­legum auka­verk­unum og jafn­vel var­an­legum afleið­ingum eins og blindu. Mikil notkun snyrti­vara sem inni­héldu blý leiddu í verstu til­fell­unum til dauða. 

Karl­menn förð­uðu sig einnig í Englandi fram á 19. öld, þrátt fyrir að það hafi ekki talist mjög almennt. Georg IV eyddi til að mynda fúlgu fjár í snyrti- og förð­un­ar­vör­ur.

Maskar­inn og augnskugg­inn verður að iðn­aði

Bylt­ing varð á Vest­ur­löndum í snyrti­vöru­iðn­að­inum í byrjun 20. ald­ar. Fram að þeim tíma höfðu konur búið til sinn eigin mask­ara. 

Eugène Rimmel fann upp fyrsta mask­ar­ann án eit­ur­efna sem kom á markað árið 1917. Maskar­inn varð svo vin­sæll að í mörgum tungu­málum enn í dag er mask­ari kall­aður „rimmel“. Annar vin­sæll mask­ari var nefndur eftir Mabell, systur upp­finn­inga­manns­ins, T.L. Willi­ams en hann er þekktur í dag sem Maybelline. 

Tísku­bylgjur ein­kenna förðun á Vest­ur­löndum allt til dags­ins í dag og er það iðu­lega fræga fólk­ið, leik- og söng­kon­ur, sem mótar tísk­una. Á fyrri hluta 20. aldar fóru konur að mála sig í auknu mæli. Miklar fram­farir urðu í fram­leiðslu hjá snyrti­vöru­fyr­ir­tækjum og voru kvik­mynda­stjörnur iðu­lega fyr­ir­sætur og fyr­ir­myndir fyrir aðrar kon­ur. Audrey Hep­burn var til að mynda vin­sæl leik­kona og fyr­ir­sæta á sjötta og sjö­unda ára­tug síð­ustu aldar en hún var fræg fyrir að mála dökka línu í kringum aug­un. Þessar dökku línur voru áber­andi í förðun næstu ára­tugi með fjöl­breyttum og lit­uðum augnskuggum og vara­lit­u­m. 

Snyrti­vöru­iðn­að­ur­inn óx gríð­ar­lega á síð­ustu öld og í dag er hann met­inn á tug millj­arða doll­ara. Úrvalið og magnið af snyrti­vörum sem seldar eru út um allan heim hefur aldrei verið meira og þar af leið­andi pressan að líta út á ein­hvern ákveð­inn hátt.

Opin­berun tví­skinn­ungs­ins

Þessi stutta yfir­ferð yfir sögu förð­unar segir okkur að til­hneig­ingin sé rík að mála and­lit, hvort heldur í trú­ar­legum til­gangi eða í feg­urð­ar­skyni. Tísku­bylgjur ganga yfir mis­mun­andi tíma­bil og móta hegðun fólks. Kröf­urnar sem sér­stak­lega konur standa frammi fyrir á hverjum tíma fyrir sig eru mis­mun­andi eftir því hvernig sam­fé­lags­gerðin er hverju sinn­i. 

Þessi sam­fé­lags­pressa er áber­andi á þeim tímum sem við lifum nú og birt­ist vel í umræð­unni í kringum ákvörðun Aliciu Keys um að hætta að farða sig. Með þess­ari ein­földu ákvörðun hefur hún opin­berað bæði ójafn­rétti og lasið við­horf í sam­fé­lags­gerð Vest­ur­landa. Við­brögðin við ákvörðun hennar hafa sýnt að konum er ekki „frjál­st“ að haga lífi sínu eins og þær vilja eða óska. Sami tví­skinn­ungur birt­ist í umræð­unni um búrkur og bik­iní en það er efni í aðra grein.