Hvað gerð­ist?

Í byrjun októ­ber birt­ist umfjöllun um kvik­mynda­fram­leið­and­ann Har­vey Wein­stein en í henni greindu leikkonur frá reynslu sinni af ofbeldi af hans hálf­u. Hann var ásak­aður um að áreita fjölda kvenna en margar leikkonur stigu fram. Har­vey Wein­stein er annar stofn­enda Miramax fram­leiðslu­fyr­ir­tæk­is­ins en hann hefur fram­leitt stór­myndir á borð við Pulp Fict­ion, Clerks, The Crying Game og Sex, Lies and Vid­eota­pe. Hann hefur ásamt bróður sín­um, Bob Wein­stein, rekið fram­leiðslu­fyr­ir­tækið The Wein­stein Company frá árinu 2005. 

Í The New York Times kom fram að Wein­stein hafi á þrjá­tíu ára ferli greitt skaða­bætur í að minnsta kosti átta aðskildum málum vegna marg­vís­legra brota tengdum kyn­ferð­is­áreitni.

Fjöldi brota­þola er gríð­ar­legur en lík­legt þykir að tugir kvenna hafi orðið fyrir barð­inu á hon­um. Meðal þeirra kvenna eru leikkon­urnar Ashley Judd og Rose Mac­Gowan, ítölsk fyr­ir­sæta að nafni Ambra Batti­l­ana og tvær aðstoð­ar­konur Wein­stein.

Leik­konan Alyssa Mila­no, sem er fræg fyrir leik sinn í þátt­unum Mel­rose Place, Whos the Boss og Charmed, var áhrifa­valdur þess að #metoo náði slíkri útbreiðslu sem raun ber vitni eftir að hún hvatti á Twitter þann 15. októ­ber síð­ast­lið­inn konur að stíga fram og segja frá reynslu sinn­i.  

Myllu­merkið á upp­runa sinn í gras­rót­ar­sam­tökum árið 2006 þegar aðgerðasinn­inn Tar­ana Burke bjó það til á sam­fé­lags­miðl­inum MySpace. Hug­myndin var sú að tengja saman svartar konur sem orðið höfðu fyrir kyn­ferð­is­of­beldi og að nota sam­kennd til að styrkja konur og efla þær. 

Ekki má gleyma þeirri miklu fjöl­miðlaum­fjöllun sem ein­kenndi síð­ast­liðið sumar á Íslandi eftir að upp komst að dæmdur kyn­ferð­is­af­brota­mað­ur, Robert Dow­ney, hefði fengið upp­reist æru á síð­asta ári. Robert Dow­ney hlaut þriggja ára fang­els­is­dóm árið 2008 fyrir kyn­ferð­is­brot gegn fjórum barn­ungum stúlk­um. Í kjöl­farið not­aði fólk myllu­merkið #höf­um­hátt sem var ekki síður notað hér á landi til að gefa fórn­ar­lömbum rödd. 

Hvaða afleið­ingar hafði það?

Ekki er fyr­ir­séð hver eft­ir­leikur #metoo-­bylt­ing­ar­innar verður en ljóst er að afleið­ing­arnar hafa verið mikl­ar. Konur hafa í krafti fjöld­ans risið upp og hafið upp raust sína og sagt frá reynslu sinni af kyn­ferð­is­legu áreiti, ofbeldi og mis­mun­un. 

Við­brögðin við #höf­um­hátt létu ekki á sér standa. Úr­skurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál úrskurð­aði þann 11. sept­em­ber síð­ast­lið­inn að dóms­mála­ráðu­neyt­inu bæri að láta af hendi allar þær upp­lýs­ingar sem tengd­ust máli Roberts. Í fram­hald­inu var ­upp­­lýst að faðir Bjarna Bene­dikts­sonar for­sæt­is­ráð­herra hefði verið einn með­­­mæl­anda fyrir því að Hjalti Sig­­ur­jón Hauks­­son, dæmdur barn­a­­níð­ing­­ur, fengi upp­­reist æru. Sig­ríður And­er­­sen dóms­­mála­ráð­herra við­­ur­­kenndi að hafa upp­­lýst Bjarna um aðkomu föður hans í júlí. Björt fram­tíð sleit rík­is­stjórn­ar­sam­starf­inu í kjöl­farið eins og títt­nefnt er orð­ið. 

Eftir að umræðan um #metoo komst í hámæli fóru konur að segja sögur sínar opin­ber­lega, þó flestar nafn­laus­ar. Konur í stjórn­málum riðu á vaðið og sendu frá sér áskorun þann 24. nóv­em­ber síð­ast­lið­inn. Síðan þá hefur fjöldi starfs­stétta gefið út yfir­lýs­ingar þar sem kyn­ferð­is­legu áreiti, ofbeldi og mis­munun er mót­mælt. Krafan er skýr: Konur vilja breyt­ing­ar. Þær vilja að sam­fé­lagið við­ur­kenni vand­ann og þær hafna núver­andi ástandi. Þær krefj­ast þess að sam­verka­menn þeirra taki ábyrgð á gjörðum sínum og að verk­ferlum verði komið í gagnið og við­bragðs­á­ætl­anir gang­sett­ar.

Nú hafa rúm­lega 4.700 kon­ur úr ýmsum starfs­stétt­u­m ­skrifað undir áskorun þar sem þær setja fram kröfur sínar og deilt með þjóð­inni 543 sög­um. Hver og ein saga lýsir reynslu konu sem þurft hefur að takast á við áreiti, ofbeldi eða mis­munun vegna kyns síns. 

Kon­­urnar sem greindu frá reynslu sinni og rufu þagn­­ar­múr­­inn voru valdar per­­sóna árs­ins hjá tíma­­rit­inu TIME í byrjun des­em­ber en það segir okkur að loks­ins er farið að hlusta.

Í til­­kynn­ingu TIME segir að fólk sem brotið hefur þagn­­ar­múr­­inn varð­andi kyn­­ferð­is­­legt ofbeldi og áreitni sé af öllum kyn­þátt­um, úr öllum stétt­um, sinni ýmiss konar störfum og búi víðs ­vegar í heim­in­­um. Sam­eig­in­­leg reiði þeirra hafi haft í för með sér gríð­­ar­­lega miklar og átak­an­­legar afleið­ing­­ar. Vegna áhrifa þessa fólks á árinu 2017 hafi það því hlotið tit­il­inn mann­eskja árs­ins.