Í úttekt Alþjóða­efna­hags­ráðs­ins segir enn fremur að konum í æðstu emb­ætt­is­manna­stöðum hafi einnig fækkað sem og hlut­fall kvenna á meðal stjórn­enda í fyr­ir­tækj­um.

Þá hafi þátt­taka og tæki­færi kvenna í efna­hags­líf­inu líka dreg­ist sam­an.

Stór skref stigin á ýmsum sviðum

Ísland hefur stigið stór skref í að búa til umgjörð sem á að ýta land­inu í átt að meira kynja­jafn­rétti. Lög hafa verið sett til að tryggja ákveðið jafn­fræði milli kynja í stjórnum stærri fyr­ir­tækja lands­ins og jafn­launa­vottun hefur annað hvort verið inn­leidd eða er í inn­leið­ing­ar­ferli mjög víða. Unnið hefur verið út frá kynj­aðri fjár­laga­gerð frá árinu 2009 og frá og með nýliðnum ára­mótum heyra jan­frétt­is­mál nú undir for­sæt­is­ráðu­neyti Katrínar Jak­obs­dótt­ur, ann­ars kvenn­for­sæt­is­ráð­herr­ans í sögu þjóð­ar­inn­ar, sem gefur ágætis vís­bend­ingu um það hversu mik­il­vægan for­sæt­is­ráð­herra telur mála­flokk­inn vera. Stein­unn Val­dís Ósk­ars­dótt­ir, fyrr­ver­andi borg­ar­stjóri Reykja­víkur og þunga­vigt­ar­mann­eskja í stjórn­málum um ára­bil, var skipuð yfir skrif­stofu jafn­rétt­is­mála fyrr í mán­uð­in­um.

Þá hafa íslenskir ráða­menn farið víða um heim­inn til að berja sér á brjóst fyrir bar­áttu sína fyrir kynja­jafn­rétti, ofbeldi gagn­vart konum og þess leið­ang­urs að karl­menn axli ábyrgð á því að vera hluti af lausn­inni frekar en kjarn­inn í vanda­mál­inu. Þetta var meðal gert í gegnum Bar­bers­hop- verk­færakist­una og HeForS­he-átak­ið, en Gunnar Bragi Sveins­son, þáver­andi utan­rík­is­ráð­herra, fékk verð­laun fyrir þátt­töku sína í því árið 2015 og hélt í kjöl­farið ræðu á alls­herj­ar­þingi Sam­ein­uðu þjóð­anna, meðal ann­ars um mál­ið. Ljóst má vera að orð­ræða Gunn­ars Braga um sam­þing­konur sínar á Klaust­ur­bar 20. nóv­em­ber 2018 hefur varpað skugga á þessa stöðu. Sú orð­ræða átti lítið sam­eig­in­legt með mark­miðum HeForS­he. Þvert á móti.

11,1 pró­sent eru konur

Alþjóða­efna­hags­ráðið bendir á að tæki­færi kvenna í efna­hagstengdum málum séu frekar að versna en hitt. Í til­kynn­ingu sem rík­is­stjórnin sendi frá sér vegna úttekt­ar­innar var haft eftir Katrínu Jak­obs­dóttur að það væri enn væri verk að vinna í mála­flokkn­um. „Lyk­il­at­riðið er að skilja að jafn­rétti kynj­anna er ekki náð og að það kemur ekki af sjálfu sér,“ sagði for­sæt­is­ráð­herra.

Einn flötur sam­fé­lags­ins þar sem þetta er sann­ar­lega rétt er stýr­ing pen­inga, og sér­stak­lega fjár­mála­geir­inn. Þar ráða karlar nær öllu sem þeir vilja ráða og hafa gert það alla tíð. Þar með halda þeir um taumanna á flestum buddum sem geta látið hug­myndir verða að tæki­færum og tæki­færi að stönd­ugum rekstri.

Kjarn­inn hefur fram­kvæmt úttekt á því hvers kyns þeir sem stýra fjár­magni á Íslandi eru árlega frá 2014. Úttektin nú er því sú sjötta sem fram­kvæmd hefur ver­ið.

Í ár nær hún, líkt og í fyrra, til 90 æðstu stjórn­enda við­skipta­banka, spari­sjóða, líf­eyr­is­sjóða, skráðra félaga, óskráðra trygg­inga­fé­laga, lána­fyr­ir­tækja, verð­bréfa­fyr­ir­tækja og -miðl­ana, fram­taks­sjóða, orku­fyr­ir­tækja, greiðslu­stofn­ana, Kaup­hallar og lána­sjóða. Nið­ur­staðan nú er sú að 80 þeirra eru karlar en tíu eru kon­ur. Konum fjölgar um eina á milli ára en hlut­fall þeirra á meðal helstu stjórn­enda fjár­magns á Íslandi fer með því úr tíu pró­sentum í 11,1 pró­sent milli áranna 2018 og 2019.

Þessi hópur sem fellur undir úttekt­ar­skil­yrðin stýrir þús­undum millj­arða króna og velur í hvaða fjár­fest­ingar þeir pen­ingar rata hverju sinni.

Sjötta árið en nán­ast sama nið­ur­staðan

Þegar úttekt Kjarn­ans var fram­­kvæmd fyrst, í febr­­úar 2014, voru störfin sem hún náði yfir 88 tals­ins. Þá sátu 82 karlar í þeim störfum en sex kon­­ur. Árið 2015 voru störfin 87, karl­­arnir 80 og kon­­urnar sjö. 2016 voru störfin 92, karl­arnir 85 og kon­urnar sjö. Árið 2017 var nið­ur­staðan 80 karlar og átta kon­ur. Í fyrra var hún 81 karl og níu kon­ur. Og í ár fjölg­aði kon­unum um eina en körlunum fækk­aði um jafn­marga.

Nið­ur­staðan er sú að lítið sem ekk­ert hefur breyst á þessum árum sem þó eiga að telj­ast ein­hver þau fram­sækn­ustu í jafn­rétt­is­mál­um.

Það vekur athygli að breyt­ing­arnar hafa ekki verið meiri þótt að lög um kynja­kvóta í stjórnum fyr­ir­tækja hafi verið í gildi allan þennan tíma. Þau tóku gildi hér á landi að fullu leyti í sept­em­ber 2013. Sam­kvæmt þeim ber fyr­ir­tækjum með 50 eða fleiri starfs­­­menn að tryggja að hlut­­­fall hvors kyns í stjórn sé ekki undir 40 pró­­­sent­­­um.

Árið eftir það náði hlut­­­fall kvenna í stjórnum fyr­ir­tækja af þess­­­ari stærð hámarki, fór upp í 33,2 pró­­­sent. Það var mikil og þörf breyt­ing frá árum eins og 1999, þegar hlut­fallið var 9,5 pró­sent, og 2007, þegar það var 12,7 pró­sent. En síðan hefur hlut­fallið nán­ast staðið í stað, og heldur farið lækk­andi. Í árs­lok 2017 var það til að mynda 32,6 pró­sent.

Staðan einna skást innan við­skipta­bank­anna

Það er því ljóst að fjölgun kvenna í stjórnum hefur ekki orðið jafn mikil og vonir stóðu til um. Og það er kýr­skýrt að sú fjölgun sem hefur átt sér stað hefur ekki skilað mik­illi aukn­ingu á kvenn­stjórn­endum í fjár­mála- og við­skipta­heim­in­um.

Í úttekt Kjarn­ans eru talin til öll þau fyr­ir­tæki og fjár­festar sem eru eft­ir­lits­skyld hjá Fjár­mála­eft­ir­lit­inu. Í bönkum lands­ins er staðan skap­leg­ust. Þar eru tvær kon­ur, Birna Ein­ars­dóttir og Lilja Björk Ein­ars­dótt­ir, við stýrið á rík­is­bönk­unum tveim­ur, Íslands­banka og Lands­banka. Hjá hinum tveimur bönk­unum sem eru í eigu einka­að­ila, Arion banka og Kviku banka, eru banka­stjór­arnir hins vegar karl­arnir Hösk­uldur Ólafs­son og Ármann Þor­valds­son. Þá er Íbúð­ar­lána­sjóði, sem er stór lán­veit­andi á Íslandi, stýrt af karl­inum Her­manni Jónassyni.

Á Íslandi eru fjórir spari­sjóðir enn starf­andi. Þremur þeirra er stýrt af körlum en einum af konu. Það er Spari­sjóður Suð­ur­-­Þing­ey­inga sem er stýrt af spari­sjóðs­stjór­anum Gerði Sig­tryggs­dótt­ur.

Þá lúta alls fimm lána­fyr­ir­tæki eft­ir­liti Fjár­mála­eft­ir­lits­ins. Einu þeirra, Lykli, er styrt af konu, Lilju Dóru Hall­dórs­dótt­ur, en að öðru leyti halda karl­menn um þræð­ina innan þeirra. Um að ræða stór fyr­ir­tæki og stofn­an­ir. Hin fjögur eru Borg­un, Valitor, Lána­sjóður sveit­ar­fé­laga og Byggða­stofn­un.

Fram­tíðin lána­sjóður er skráður eft­ir­lit­skyldur lán­veit­andi. Í byrjun mars 2018 var kona, Vala Hall­dórs­dótt­ir, ráð­inn sem fram­kvæmda­stjóri hans í stað karls. Þá eru tvö hagn­að­ar­drif­inn leigu­fé­lög í land­inu, Almenna leigu­fé­lagið og Heima­vell­ir. Öðru er stýrt af konu en hinu karli.

Verð­bréfa­fyr­ir­tækin öllum stýrt af körlum

Að venju er kynja­staðan verst hjá verð­bréfa­fyr­ir­tækjum og rekstr­ar­fé­lögum verð­bréfa­sjóða, þeirra sem hagn­ast af því að flytja pen­inga frá þeim sem eiga þá og í þau við­skipta­tæki­færi sem skapast, og þiggja þókn­ana­tekjur fyr­ir. Stærstu við­skipta­vinir flestra þeirra eru íslenskir líf­eyr­is­sjóð­ir.

Sam­kvæmt yfir­lits­lista Fjár­mála­eft­ir­lits­ins eru níu verð­bréfa­fyr­ir­tæki starf­andi á Íslandi. Þau eru ALM Verð­bréf, Arct­ica Fin­ance, Arev verð­bréfa­fyr­ir­tæki, Centra Fyr­ir­tækja­ráð­gjöf, Fossar mark­að­ir, Íslensk verð­bréf, Íslenskir fjár­fest­ar, Jöklar-Ver­bréf og T Plús. Öllum er stýrt af körl­um.

Rekstr­ar­fé­lög verð­bréfa­sjóða eru líka níu tals­ins. Þau heita Akta sjóð­ir, GAMMA, Íslands­sjóð­ir, ÍV sjóð­ir, Júpíter rekstr­ar­fé­lag, Lands­bréf, Rekstr­ar­fé­lag Virð­ing­ar, Stefnir og Summa rekstr­ar­fé­lag. Þeim er líka öllum stýrt af körl­um.

Þá er til ein inn­láns­deild sam­vinnu­fé­laga á Íslandi, hjá Kaup­fé­lagi Skag­firð­inga sem stýrt ef af karl­inum Þórólfi Gísla­syni. Þeirri deild verður reyndar lokað á þessu ári.

Hjá inn­heimtu­að­ilum (Aur app, Fjár­vak­ur, Inkasso, Moment­um, Motus og Prem­i­um) er staðan þannig að stjórn­end­urnir eru fimm karlar og ein kona, Ásta Rós Reyn­is­dótt­ir. Einn skipti­mark­aður með sýnd­arfé er eft­ir­lits­skyldur á Íslandi, fyr­ir­tækið Skipti­mynt ehf. Því er stýrt af karli. Þá er ein skráð greiðslu­stofn­un, Korta­þjón­ust­an. Í byrjun árs 2018 var Björg­vin Skúli Sig­urðs­son ráð­inn for­stjóri hennar en hann ent­ist ein­ungis tæpt ár í starfi. Í des­em­ber síð­ast­liðnum var Jakob Ásmunds­son ráð­inn í hans stað.

Öll skráðu félögin með karla í for­stjóra­stólnum

Ástandið á hluta­bréfa­mark­aði er síðan nán­ast kostu­legt. Mark­aðsvirði þeirra 18 félaga sem skráð eru á aðal­markað og þeirra fimm sem skráð eru á First North mark­að­inn, var 960 millj­arðar króna í lok síð­asta árs. Um er að ræða stærstu þjón­ustu­fyr­ir­tæki lands­ins á flestum svið­um, tvo banka, stærsta ferða­þjón­ustu­fyr­ir­tæki lands­ins, þrjú af fjórum stærstu trygg­inga­fé­lög­un­um, stærstu fast­eigna­fé­lögin og tvo banka af fjór­um. Öllum þessum 23 félögum er stýrt af körl­um.

Frá því að íslenskur hluta­bréfa­mark­aður var end­ur­reistur eftir hrun, að mestu sem vett­vangur til að koma fyr­ir­tækjum sem bankar sátu með í fang­inu vegna þess í nýtt eign­ar­hald, þá hefur ein­ungis ein kona stýrt skráðu félagi á Íslandi. Það var Sig­rún Ragna Ólafs­dótt­ir, sem var for­stjóri VÍS frá 2011 til 2016, meðan ann­ars í gegnum skrán­ing­ar­ferli þess félags. Henni var sagt upp störfum síðla sum­ars 2016. Ekk­ert skráð félag hefur ráðið konu sem for­stjóra eftir skrán­ingu. Ekki eitt ein­asta.

Þá ber þess að geta að for­stjóri Kaup­hallar Íslands er áfram sem áður karl­inn Páll Harð­ar­son.

Vert er að taka fram að þau eft­ir­lits­skyldu fyr­ir­tæki sem eru líka skráð á markað eru ekki tví­talin í þess­ari úttekt.

Lif­eyr­is­sjóð­irnir hald­ast áfram karllægir

Stærstu fag­fjár­festar á Íslandi eru ann­ars vegar líf­eyr­is­sjóðir og hins vegar trygg­inga­fé­lög, sem þurfa að ávaxta þau iðgjöld sem skjól­stæð­ingar og við­skipta­vinir þeirra greiða til þeirra.

Til að setja umfang þeirra í sam­hengi þá áttu líf­eyr­is­sjóðir lands­ins eignir sem metnar voru á 4.239 millj­arða króna í lok des­em­ber síð­ast­lið­ins. Þeir eiga nú þegar um þriðj­ung af heild­ar­fjár­munum á Íslandi og það hlut­fall mun bara hækka á næstu árum og ára­tug­um. Spár gera ráð fyrir að árið 2060 muni þeir eiga um 40 pró­sent af þeirri köku. Þeir hafa stækkað mjög hrátt á árunum eftir hrun og fjár­magns­höftin sem sett voru á í nóv­em­ber 2008 gerðu það að verkum að þeir þurftu að uppi­stöðu að fjár­festa inn­an­lands. Umfang þeirra á Íslandi hefur því auk­ist mjög hrátt. Sem dæmi má nefna að árið 2006 áttu þeir um sex pró­sent allra skráðra hluta­bréfa í íslensku kaup­höll­inni. Tíu árum síðar áttu þeir 41 pró­sent þeirra. Árið 2006 áttu líf­eyr­is­sjóð­irnir 41 pró­sent allra mark­aðs­skulda­bréfa og víxla á Íslandi. Ára­tug síðar hafði hlut­fallið hækkað í tæp 70 pró­sent.

Alls eru 22 líf­eyr­is­sjóðir starf­andi á land­inu. Sumum er stýrt af sömu ein­stak­lingum og því eru stjórn­endur þeirra 16 tals­ins. Af þeim eru 14 karlar og tvær kon­ur. Þrír sjóð­ir: Líf­eyr­is­sjóður starfs­manna rík­is­ins, Líf­eyr­is­sjóður verzl­un­ar­manna og Gildi líf­eyr­is­sjóð­ur, eru langstærstu sjóðir lands­ins og stýra um helm­ingi af fjár­magn­inu sem líf­eyr­is­sjóða­kerfið hefur yfir að ráða.

Trygg­inga­fé­lög lands­ins eru miklu mun minni en sam­an­lagðar eignir þeirra námu samt sem áður 195,6 millj­örðum króna í lok síð­asta árs. Öllum fjórum trygg­inga­fé­lög­un­um, VÍS, Sjó­vá, TM og Verði er stýrt af körl­um.

Fram­taks­sjóður Íslands, sem var umsvifa­mik­ill umbreyt­ing­ar­fjár­festir á Íslandi á und­an­förnum árum, og þá í eigu líf­eyr­is­sjóða og um tíma rík­is­banka, hætti störfum snemma á árinu 2018. Honum var stýrt af konu, Her­dísi Fjel­sted, og með nið­ur­lagn­ing­unni fækk­aði því kvenn­kyns stjórn­endum áhrifa­mik­illa fjár­festa í íslensku við­skipta­lífi um einn.

Þá eru átta orku­fyr­ir­tæki í land­inu. Lengi vel var þeim öllum stýrt af körlum en fyrr á þessu ári var Berglin Rán Ólafs­dóttir ráðin fram­kvæmda­stjóri Orku Nátt­úr­unnar í kjöl­far mik­illa átaka innan þess fyr­ir­tækis vegna meintrar kyn­ferð­is­legrar áreitni.

Sam­tals gera þetta 90 stöð­ur. Í þeim sitja, líkt og áður sagði, 80 karlar og tíu kon­ur.