Þótt Sím­inn sé aftur orð­inn stærsta fyr­ir­tækið á þessum mark­aði þá eru hin tvö sem skipta far­síma­mark­aðnum á milli sín með honum ekki langt und­an. Mark­aðs­hlut­deild Nova er 32,1 pró­sent og Voda­fo­ne/­Sýn er með 31,1 pró­sent hlut­deild.

Ljóst er að umtals­verð sam­keppni hefur ríkt um við­skipta­vini í geir­anum á und­an­förnum árum. Í til­kynn­ingu til Kaup­hallar Íslands sem birt var í lok febr­úar síð­ast­liðn­um, vegna birt­ingu á árs­upp­gjöri Sím­ans fyrir árið 2018, sagði Orri Hauks­son, for­stjóri fyr­ir­tæk­is­ins, að það væru ýmsir áhættu­þættir í rekstri Síma­sam­stæð­unn­ar. „Þannig er sér­stak­lega hart barist á íslenskum mark­aði fyrir fjar­skipti og upp­lýs­inga­tækni. Verð á far­síma­mark­aði eru áfram undir miklum þrýst­ingi og á Íslandi eru nú ein lægstu verð í far­síma í vest­rænum heim­i.“

Gagna­bylt­ingin

Und­an­farin þrjú ár hefur mynd­ast stöð­ug­leiki á skipt­ingu þessa mark­aðar eftir miklar breyt­ingar árin á und­an. Frá því að Nova hóf starf­semi í des­em­ber 2007, og næsta tæpa ára­tug­inn þar á eft­ir, var nefni­lega allt á fleygi­ferð. Þar skiptir inn­koma nýs aðila ekki ein­ungis máli, heldur líka stór­breytt neyt­enda­hegðun og tækni­fram­far­ir. Nú eru nær allir lands­menn með litlar tölvur í vas­anum sem þeir nota til að lesa frétt­ir, nota sam­fé­lags­miðla, hlusta á hlað­vörp eða horfa á kvik­myndir eða þætti. Þessi staða var ekki til staðar 2007, í árdaga snjall­síma­væð­ing­ar­inn­ar. Fyrsti iPho­ne-inn kom til að mynda á markað sum­arið 2007 og fyrsti Sam­sung Galaxy sím­inn tveimur árum síð­ar, sum­arið 2009.

Nova lagði strax áherslu á að ná í mik­inn fjölda ungra not­enda með því að lofa þeim fríum sím­tölum og sms-­skeytum innan kerf­is. Fyr­ir­tækið var gagn­rýnt á þeim tíma úr ýmsum áttum fyrir það að aðferð­ar­fræði þess gæti ekki orðið sjálf­bær. Það var ekki að selja fast­lín­u-­netteng­ingar og að gefa þorra þjón­ustu sinn­ar. Hvernig átti það að gera staðið undir sér?

Svarið var auð­vitað með gagna­magns­notkun og því verði sem við­skipta­vin­irnir myndu greiða fyrir það.

Eðl­is­breyt­ing yfir í net­kerfi

Tíðn­­i­heim­ildir fyrir 3G, ­fyrsta há­hraða­kyn­slóð far­síma­­­nets­­­kerf­ið, voru boðnar út á Íslandi í lok árs 2006. Kerfið er í raun mun frekar net­­­kerfi en far­síma­­­kerfi og gerð­i ­gagna­­­flutn­ing ­mög­u­­­leg­­­an. Far­símar dags­ins í dag eru því fyrst og fremst tölv­ur, ekki sím­ar.

Á árinu 2014 hófst 4-G væð­ing á Íslandi af alvöru. Það árið fimm­fald­að­ist fjöldi slíkra teng­inga innan far­síma­nets­ins, en þær fela í sér tíu sinnum meiri hraða en 3G teng­ing­arnar gerðu og voru þrisvar sinnum hrað­­­ari en hröð­­­ustu ADS­L-teng­ing­­­ar. Um mitt ár 2014 voru 17,8 pró­sent allra virkra síma­korta 4G-kort. Um síð­ustu ára­mót voru 77,9 pró­sent allra virkra síma­korta á Íslandi 4G, alls 379.180 tals­ins.

Það kom í ljós að við­skipta­vinir Nova voru í algjörum sér­flokki þegar kom að því að nota gagna­magn. Á fyrri hluta árs­ins 2015 not­uðu þeir til að mynda um 74 pró­sent af öllu gagna­magni sem notað var á far­síma­net­inu hér­lend­is. Vert er þó að taka fram að sú notkun sem fer fram í gegnum far­síma með teng­inu við beini (WiFi) er ekki inni­falin í þessum töl­um.  

Þótt dregið hafi úr yfir­burðum Nova á þessu sviði þá er staða fyr­ir­tæk­is­ins þar enn mjög sterk. Hlut­deild þess er 56,6 pró­sent. Sím­inn er með 26,2 pró­sent hlut­deild og Voda­fo­ne/­Sýn með 15,4 pró­sent. Það gagna­magn sem streymdi um kerfi fjar­skipta­fyr­ir­tækj­anna jókst umtals­vert hjá þeim öllum í fyrra.

150 föld aukn­ing á níu árum

Íslend­ingar not­uðu 36,5 millj­ónir gíga­bæta af gagna­magni á far­síma­neti í fyrra. Það er 43 pró­sent aukn­ing á milli ára, en við not­uðum 25,4 millj­ónir gíga­bæta árið áður.

Til að setja þá not­enda­bylt­ingu sem orðið hefur und­an­farin ára­tug, með auk­inni gagna­magns­notkun í gegnum snjall­tæki, í sam­hengi þá var notk­unin 243 þús­und gíga­bæti árið 2009. Umfang þess gagna­magns sem Íslend­ingar nota í far­síma­netum okkar hefur því 150 fald­ast á níu árum.

Inter­netteng­ingum í gegnum fast­línu heldur líka áfram að fjölga ár frá ári. Þær voru 136.556 um síð­ustu ára­mót eða um þrjú þús­und fleiri en árið áður. Hlut­deild ljós­leið­ara­teng­inga heldur áfram að aukast og nú eru 53 pró­sent allra teng­inga lands­manna slík­ar. Í árs­lok 2017 voru þær 42,4 pró­sent.

Sím­inn er leið­andi á inter­netteng­inga­mark­aðnum með 46,6 pró­sent mark­aðs­hlut­deild sem er svipað og fyr­ir­tækið hefur haft á und­an­förnum árum. Alls fjölg­aði við­skipta­vinum Sím­ans þar um tæp­lega tvö þús­und á síð­asta ári.

Nova keppti lengi vel ekki á þessum mark­aði. Á því varð breyt­ing á árinu 2016 þegar að fyr­ir­tæk­ið til­­kynnti að það ætl­­aði að hefja ljós­­leið­­ara­­þjón­ust­u. Frá þeim tíma hefur fjöldi við­skipta­vina fyr­ir­tæk­is­ins vaxið hratt.  Í árs­lok 2016 var hann 1.947 en um síð­ustu ára­mót var hann kom­inn upp í 13.219. Mark­aðs­hlut­deildin fór sömu­leiðis úr 1,5 pró­sent í 9,7 pró­sent.

Voda­fo­ne/­Sýn tap­aði hins vegar á fjórða þús­und inter­netteng­ing­ar­við­skipta­vinum í fyrra. Mark­aðs­hlut­deild fyr­ir­tæk­is­ins fór úr 37,1 pró­sent í 33,6 pró­sent. Sam­an­lagt eiga Sím­inn og Voda­fo­ne/­Sýn þó um 80 pró­sent af þessum mark­aði.

Það frá­vik er að finna á inter­net­mark­aði, sem er ekki til staðar á öðrum slíkum innan fjar­skipta­geirans þessi miss­er­in, að þar er fjórði aðil­inn sem gerir sig gild­andi. Sá heitir Hringdu. Það fyr­ir­tæki var með 6.741 við­skipta­vini í árs­lok 2015. Um síð­ustu ára­mót voru þeir orðnir 10.540 og mark­aðs­hlut­deildin 7,7 pró­sent.

Mis­mun­andi gangur í fyrra

Öll þrjú stóru fjar­skipta­fyr­ir­tækin voru rekin með hagn­aði í fyrra.

Nova, sem er í eigu Novator, fjár­fest­inga­fé­lags Björg­ólfs Thors Björg­ólfs­sonar og við­skipta­fé­laga hans, og banda­ríska eigna­stýr­inga­fyr­ir­tæk­is­ins Pt Capi­tal Advis­ors, hagn­að­ist mest, eða um 1,2 millj­arða króna. Það var aðeins minna en árið áður, þegar hagn­að­ur­inn nam 1,5 millj­örðum króna. Alls voru tekjur fyr­ir­tæk­is­ins 9,9 millj­arðar króna á árinu 2018.

Sím­inn er þó áfram það fjar­skipta­fyr­ir­tæki sem er með mesta veltu, en tekjur hans voru 28,5 millj­arðar króna á síð­asta ári. Hagn­aður á árinu 2018 nam 282 millj­ónum króna, sem var umtals­vert minna en 3,1 millj­arða króna hagn­aður árs­ins 2017. Ástæðan var þó ekki sam­dráttur í tekjum eða stór­auk­inn kostn­að­ur, heldur gjald­færsla á við­skipta­vild hjá dótt­ur­fé­lag­inu Mílu upp á nán­ast þrjá millj­arða króna. Ef ekki hefði komið til hennar hefði hagn­aður Sím­ans auk­ist um tæpar 200 millj­ónir króna milli ára.

Rekstr­ar­tekjur Sýnar voru 22 millj­arðar króna í fyrra. Hagn­aður fyr­ir­tæk­is­ins var 473 millj­ónir króna sem var langt undir vænt­ing­um. Ekk­ert félag í Kaup­höll Íslands lækk­aði meira í virði en Sýn á síð­­­asta ári, en virði bréfa þess fór niður um 38,3 pró­­­sent.