Dýrasta málverk í heimi fundið

Hver er rétti staðurinn fyrir dýrasta málverk sem selt hefur verið á uppboði? Flestir myndu kannski svara: safn. Kaupandinn, sem borgaði jafngildi 56 milljarða íslenskra króna fyrir verkið, valdi annan stað fyrir þetta verðmæta skilirí.

Borgþór Arngrímsson 16. júní 2019

15. nóvember árið 2017 seldi Christie‘s uppboðshúsið í New York málverkið Salvator Mundi, Frelsari heimsins, sem, að sögn uppboðshússins, var málað af Leonardo da Vinci (1452 – 1519). Myndin, portrett af Jesú, hefur iðulega verið kölluð trúarleg útgáfa Monu Lisu, sem er eitt þekktasta málverk allra tíma. Höfundur þess, Ítalinn Leonardo da Vinci, er einn merkasti snillingur myndlistarsögunnar þrátt fyrir að til séu einungis um 20 verk (frummyndir) frá hans hendi. Salvator Mundi er reyndar eina verkið, eignað Leonardo da Vinci, sem er í einkaeigu.

Talið er að myndin Salvator Mundi hafi verið máluð í kringum árið 1500, líklega að beiðni Loðvíks XII Frakkakonungs, sem varð óvænt konungur árið 1498. Málverkið hefur síðan farið víða, meðal annars verið í eigu þriggja breskra konunga, en sú margra alda ferðasaga verður ekki rakin hér. Á uppboði í New Orleans árið 2005 var því slegið föstu að höfundur verksins væri Leonardo da Vinci. Þá hafði myndin verið hreinsuð „enda ekki vanþörf á“ eins og sérfræðingur í málverkaviðgerðum komst að orði. Árið 2011 var myndin á sýningu um Leonardo da Vinci og verk hans í breska listasafninu (National Gallery) í London. Tveimur árum síðar keypti Dmitrij Rybolevel, rússneskur auðmaður, verkið og hann seldi það svo á áðurnefndu uppboði árið 2017, fyrir þrefalda þá upphæð sem hann hafði greitt fyrir það fjórum árum fyrr, jafngildi 56 milljarða íslenskra króna.

Oft deilt um hver hafi málað Salvator Mundi

Sérfræðingar hafa löngum deilt um, og velt fyrir sér, hvort Salvator Mundi sé verk Leonardo da Vinci. Lengi vel var haldið að myndin sem seld var á uppboðinu 2017 væri eftirmynd þeirrar upphaflegu og hefði verið yfirmáluð og jafnvel breytt. Vitað er um að minnsta kosti tuttugu „eftirlíkingar“ og álitið að myndin sem eignuð er Leonardo da Vinci (sú sem seld var fyrir tveimur árum) hefði sennilega glatast um miðja átjándu öld. Þegar myndin dúkkaði á ný upp árið 1900 vissi enginn hver hefði málað hana.

Við undirbúning Leonardo da Vinci sýningarinnar í London árið 2011 fékk breska listasafnið fimm sérfræðinga til að meta hvort Salvator Mundi væri verk Leonardo da Vinci. Tveir sérfræðinganna töldu engan vafa á að svo væri, einn taldi að Leonardo da Vinci hefði ekki málað myndina en tveir töldu sig ekki geta metið, með vissu, hvort Leonardo da Vinci eða einhver annar hefði staðið við trönurnar. Líka hafa verið settar fram kenningar um að Bernadino Luini og jafnvel fleiri nemendur Leonardo da Vinci hafi málað myndina, með aðstoð meistarans. Margir mikils metnir sérfræðingar hafa eytt miklum tíma í að skoða myndina, efnin sem notuð voru við gerð hennar, handbragðið o.s.frv. Þótt breska listasafnið hafi slegið því föstu árið 2011 að Leonardo da Vinci hafi málað Salvator Mundi eru þó ýmsir sem ekki eru sannfærðir. Hið himinháa verð sem fékkst fyrir myndina á uppboðinu í hitteðfyrra bendir óneitanlega til að flestir hallist að því að meistarinn mikli, Leonardo da Vinci hafi haldið á penslinum en ekki einhver óþekktur „Jón úti í bæ“ eins og blaðamaður breska blaðsins Guardian komst að orði.

Verkið er málað með olíu á tréplötu og 45,4 sentimetrar á breiddina og 65,6 sentimetrar á hæðina.

Hver keypti myndina árið 2017?

Iðulega hvílir leynd yfir kaupendum verðmætra listaverka. Fyrir því eru ýmsar ástæður. Þannig var það með Salvator Mundi. Enginn vissi hver kaupandinn var og ekki heldur hvað varð um myndina. Fljótlega eftir uppboðið fóru þær sögur á kreik að kaupandinn væri líklega arabískur. Um það bil mánuði eftir að myndin var seld tilkynnti menningarmálaráðuneytið í Abu Dhabi að það hefði keypt myndina og hún yrði til sýnis á Louvre safninu þar í borg, Louvre Abu Dhabi eins og það heitir. Tilkynningin um fyrirhugaða sýningu á myndinni var síðan dregin til baka, án skýringa.

Menningarmálaráðuneytið hefur ekki viljað segja neitt um ástæður þess að myndin hefur ekki verið sýnd eins og til stóð og starfsfólkið í Louvre Abu Dhabi, sem var opnað árið 2017, segist ekki vita neitt um hvar myndin sé niðurkomin. Þrátt fyrir yfirlýsingar menningarmálaráðuneytisins í Abu Dhabi um að það hefði keypt myndina kom síðar í ljós að kaupandinn var krónprins Sádi -Arabíu, Mohammed bin Salman.

Hangir á vegg í snekkju krónprinsins

Fyrir nokkrum dögum, nánar tiltekið 10. júní, greindi vefritið Artnet News frá því að myndin Salvator Mundi héngi á vegg í snekkjunni Serene sem er í eigu krónprinsins Mohammed bin Salman. Blaðamaður Artnet News komst í samband við fólk sem hafði séð um kaupin á myndinni og flutning á henni frá New York og alla leið um borð í snekkjuna Serene. Snekkjan er mikið glæsifleyi, 134 metra langt og íburðurinn ólýsanlegur.

Forsvarsmenn Louvre safnsins í París sögðu í blaðaviðtali, eftir að fregnir bárust af Salvator Mundi um borð í snekkjunni, að þeir myndu setja sig í sambandi við krónprinsinn og falast eftir að fá myndina lánaða á Leonardo da Vinci sýningu sem opnuð verður í París í haust. Tilefnið er að liðin eru 500 ár síðan Leonardo da Vinci lést á sveitasetrinu Chateau du Clos í Amboise í Frakklandi en þar dvaldi hann síðustu ár ævi sinnar.