Síð­ast­lið­inn mið­viku­dag, 4. mars, kom út ný skýrsla Evr­ópsku Umhverf­is­stofn­un­ar­inn­ar. Í skýrslu þess­ari, sem kemur út á fimm ára fresti, er að finna upp­lýs­ingar um hávaða­mæl­ingar sem tengj­ast umferð frá sam­göngu­tækj­u­m.  

Upp­lýs­ing­arnar sem fram koma í skýrsl­unni draga upp dökka mynd. Þar segir að 140 millj­ónir búi við heilsu­spill­andi umferð­ar­há­vaða, árlega fái 48 þús­und hjarta- og æða­sjúk­dóma, sem rekja megi til hávaða frá umferð og 6.5 millj­ónir glími við þrá­láta svefnerf­ið­leika vegna hávaða. Og enn­fremur að árlega lát­ist 12 þús­und Evr­ópu­bú­ar, fyrir aldur fram, úr hávaða­tengdum sjúk­dóm­um. 

Og ástandið lag­ast ekki á næstu árum, að mati sér­fræð­inga Evr­ópsku Umhverf­is­stofn­un­ar­inn­ar. Þeim sem búa við heilsu­spill­andi umferð­ar­há­vaða mun fjölga veru­lega fram til árs­ins 2030. Þetta mun ger­ast þrátt fyrir að eftir tíu ár verði um það bil helm­ingur allra einka­bíla á göt­unum raf­knún­ir. Árið 2030 mun íbúum í bæjum og borgum fjölga mik­ið. Umferð­ar­há­vað­inn er mestur á þétt­býl­is­svæðum þar sem land­rými er tak­mark­að.

Stór­auk­inn bíla­fjöldi er mesti hávaða­vald­ur­inn

Árið 2018 hafði bílum í Dan­mörku fjölgað um 300 þús­und frá árinu 2013. Fram til árs­ins 2023 telur Danska hag­stofan að bílum fjölgi um önnur 300 þús­und. ­Gangi þessi spá eftir hefur öku­tækjum á götum Dan­merkur fjölgað um 600 þús­und á tíu árum. Með til­heyr­andi hávaða. Í könnun sem gerð var árið 2000 kom í ljós að 6 pró­sent Dana töldu sig verða fyrir miklu ónæði og óþæg­indum vegna umferð­ar­há­vaða. Í sam­bæri­legri könnun árið 2017 var talan 14 pró­sent. Hafði sem sé meira en tvö­fald­ast á 17 árum. 

Þegar rýnt var í svörin kom í ljós að nær allir sem spurðir voru nefndu umferð­ina sem hávaða­vald. Öllum sem tóku þátt í seinni könn­un­inni, sam­tals tæp­lega 13 þús­und manns eins og í þeirri fyrri, bar líka saman um að þrátt fyrir að á allra síð­ustu árum hafi verið lögð aukin áhersla á hljóð­lát­ari vélar og hjól­barða hefði það ekki náð að vega upp á móti stór­auknum fjölda bíla á göt­un­um.

Verst í fjöl­býl­is­húsum

Í áður­nefndum könn­unum voru þátt­tak­endur spurðir hvort þeir byggju í fjöl­býli, ein­býli eða rað­hús­um. Í ljós kom að þeir sem umferð­ar­há­vað­inn plag­aði mest voru íbúar fjöl­býl­is­húsa. Í skýr­ingum með könn­un­unum kom fram að þessi nið­ur­staða kæmi ekki á óvart. Við miklar umferð­ar­götur í borgum og bæjum eru iðu­lega nokk­urra hæða fjöl­býl­is­hús, kannski versl­anir eða önnur fyr­ir­tæki á götu­hæð­inni en íbúðir fyrir ofan. Oft á tíðum er um að ræða hús sem byggð voru fyrir ára­tug­um. Þá þótti bæði sjálf­sagt og þægi­legt að búa sem næst göt­unni og ugg­laust hefur fæsta grunað að göt­urnar yrðu síðar að eins konar bílafljótum þar sem þús­und­ir, eða tug­þús­und­ir, bíla bruna um stærstan hluta sól­ar­hrings­ins. Í flestum þess­ara húsa sem byggð voru fyrir ára­tugum var ekki hugað sér­stak­lega að ein­angrun og iðu­lega ein­falt gler í glugg­um. Þótt mjög víða sé í dag komið tvö­falt gler dugir það ekki til að loka hávað­ann úti. Þegar fjöl­býl­is­hús eru beggja vegna götu, sem kannski er þar að auki mjó, kast­ast hljóðið frá bíl­unum milli hús­anna og eykur þannig á hávað­ann.

Leið­bein­ingar Evr­ópu­sam­bands­ins varð­andi umferð­ar­há­vaða hljóða upp á 55 desí­bel að deg­inum en 50 um næt­ur. Alþjóða­heil­brigð­is­mála­stofn­un­in, WHO, gaf árið 2018 út nýjar regl­ur, strang­ari en þær eldri. Sam­kvæmt þeim má hávaði frá umferð ekki fara yfir 45 desí­bel að næt­ur­lagi og ekki hærra en 53 desí­bel á dag­inn. Rétt er að hafa í huga að desí­bela­kvarð­inn er þannig upp­byggður að breyt­ing upp á 3 desí­bel til hækk­unar þýðir tvö­földun hávað­ans. Þannig er hávaði sem mælist 53 desí­bel tvö­faldur miðað við 50 desí­bel. Hávaði sem mælist 60 desí­bel er á sama hátt aðeins helm­ingur þess sem mælist 63 desí­bel.

Hvað er til ráða?

Á síð­ustu 10 – 15 árum hafa verið gerðar margar til­raunir með yfir­borðs­efni í því skyni að draga úr umferð­ar­há­vaða. Til­raunir með mis­mun­andi gerðir mal­biks, sem er lang algeng­asta yfir­borðs­efn­ið, hafa sýnt að hávað­inn er mjög mis­mik­ill eftir því hvaða efni er not­að. En eins og oft vill verða hald­ast gæðin í hendur við verð­ið, hljóð­lát­ara mal­bik, ef svo má að orði kom­ast, er all­miklu dýr­ara en það sem algeng­ast er að nota. 

Í Þýska­landi hafa verið gerðar ýmsar til­raunir til að draga úr umferð­ar­há­vaða. Þar hefur komið í ljós að með því að draga úr hrað­an­um, úr 110 km niður í 90 km minnkar hávað­inn um 4 desí­bel, sem er umtals­vert. Minni umferð dregur að sjálf­sögðu úr hávað­anum en þegar bíl­unum fjölgar og fjölgar er hæg­ara sagt en gert að minnka umferð­ina. 

Þétt­ari byggð þýðir nýbygg­ingar við umferð­ar­götur

Þótt í þessum pistli hafi einkum verið vitnað til Dan­merkur gildir það sama um mörg lönd. í Evr­ópu og víð­ar. Víða, þar á meðal í höf­uð­borg okkar Íslend­inga hefur á síð­ustu árum aukin áhersla verið lögð á þétt­ingu byggð­ar. En eins og til dæmis Reyk­vík­ingar þekkja vel þýðir þétt­ari byggð að oft á tíðum eru nýbygg­ingar reistar nær miklum umferð­ar­götum en áður. Þessu er reynt að mæta með betri hljóð­ein­angr­un, bæði veggja og glugga. Í sölu­aug­lýs­ingum má iðu­lega lesa að ,,mikið sé lagt upp úr hljóð­ein­angr­un“ eins og það er orð­að. Hvort slíkt sé ætíð til­fellið skal hér ósagt látið en miðað við nið­ur­stöður rann­sókna um tengsl heilsu­fars og hávaða er full þörf á að vanda til verka.