Vinna við ársreikning Samherja Holding ehf. vegna ársins 2019 er á lokametrunum og hann verður tilbúinn „innan tíðar“. Þetta segir Karl Eskil Pálsson, upplýsingafulltrúi Samherja, í svari við fyrirspurn Kjarnans um málið.
Hann segir ýmsar samverkandi ástæður hafa verið fyrir því að skil á reikningnum, sem átti samkvæmt lögum að vera skilað inn til ársreikningaskrár fyrir lok ágúst í fyrra, og nefnir þar sérstaklega að Samherji Holding hafi tekið þá ákvörðun að skipta um endurskoðunarfyrirtæki. Það hafi þýtt tafir á gerð ársreiknings. „Aðrar ástæður eru léttvægari en skipta þó máli til dæmis ferðatakmarkanir vegna Covid-19, sumarleyfi og þess háttar.“
Kjarninn spurði einnig hvort stjórnvaldssekt hefði verið lögð á félagið vegna vanskila á ársreikningi og ef svo væri, hversu há sú sekt hefði verið. Þeirri spurningu var ekki svarað.
Lögbundinn frestur til að skila inn ársreikningi vegna ársins 2020 rann út um síðustu mánaðamót. Alls skiluðu 56 prósent þeirra 42.625 félaga sem eru skilaskyld reikningnum á réttum tíma. Samherji Holding hefur heldur ekki skilað inn reikningi vegna ársins 2020.
Mega von bráðar slíta félögum
Heimild er í lögum frá árinu 2016 til að leggja 600 þúsund króna sekt á öll félög sem skila ekki inn ársreikningi innan átta mánaða frá lokum reikningsárs. Þar sem flest félög miða reikningsár við almanaksár rennur sá frestur út í lok ágúst í flestum tilvikum.
Kjarninn greindi nýverið frá því að heimildinni hefði aldrei verið beitt, vegna þess að það ráðuneyti sem stýrir málaflokknum,, sá hluti atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins sem heyrir undir Þórdísi Kolbrúnu R. Gylfadóttur, hefði ekki gefið út reglugerð sem virkjar það.
Því hefur ákvæðið verið dauður stafur í fimm ár og engu félagi sem virt hefur lögin um skil á ársreikningi að vettugi hefur fyrir vikið verið slitið.
Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið birti svo, í kjölfar umfjöllunar Kjarnans, drög að reglugerð í samráðsgátt stjórnvalda í byrjun þessarar viku sem heimilar ársreikningaskrá skattsins að slíta félögum sem hafa ekki skilað ársreikningum 14 mánuðum eftir að reikningsári lýkur. Hún verður til umsagnar til 20. september og mun að óbreyttu virkja ákvæðið eftir það.
Risafyrirtæki í risarannsókn
Samherji Holding er eitt stærsta fyrirtæki landsins. Eigið fé Samherja Holding var rúmlega 58 milljarðar króna í lok árs 2018, samkvæmt síðasta ársreikningi sem félagið hefur birt. Félagið heldur utan um þorra erlendrar starfsemi Samherjasamstæðunnar, en umfangsmikil rannsókn hófst á henni á árinu 2019, eftir opinberun fjölmiðla á starfsháttum Samherja í Namibíu. Grunur er um mútugreiðslur, skattasniðgöngu og peningaþvætti. Málið er til rannsóknar hérlendis hjá bæði embætti héraðssaksóknara og skattayfirvöldum auk þess sem ákært hefur verið í því í Namibíu.
Á árinu 2018 gerðist það að Samherja var skipt upp í tvö fyrirtæki. Það var samþykkt 11. maí 2018 á hluthafafundi og skiptingin látin miða við 30. september 2017.
Eftir það er þorri innlendrar starfsemi Samherja og starfsemi fyrirtækisins í Færeyjum undir hatti Samherja hf. en önnur erlend starfsemi og hluti af fjárfestingarstarfsemi á Íslandi í félaginu Samherji Holding ehf.
Samherji Holding er að uppistöðu í eigu Þorsteins Más Baldvinssonar, Helgu S. Guðmundsdóttur fyrrverandi eiginkonu hans, og Kristjáns Vilhelmssonar. Inni í þeim hluta starfseminnar eru eignarhlutir Samherja í dótturfélögum í Þýskalandi, Noregi, Bretlandi og í fjárfestingafélagi á Íslandi. Þar eru þó einnig íslenskir hagsmunir, meðal annars 34,22 prósent hlutur í Eimskip, sem hefur rúmlega tvöfaldast í virði síðastliðið ár.
Í byrjun árs 2021 var greint frá því að Baldvin Þorsteinsson, sonur Þorsteins Más, hafi verið falið að leiða útgerðarstarfsemi Samherja í Evrópu, sem fer fram í gegnum Samherja Holding.
Inni í þeim hluta er líka fjárfestingafélagið Sæból, sem hét áður Polar Seafood. Það félag á tvö dótturfélög, Esju Shipping Ltd. og Esju Seafood Ltd. sem bæði eru með heimilisfesti á Kýpur. Þau félög héldu meðal annars utan um veiðar Samherja í Namibíu, þar sem samstæðan og stjórnendur hennar eru nú grunaðir um að hafa greitt mútur til að komast yfir ódýran kvóta.
Börnin eignuðust innlendu starfsemina
Samherji greindi frá því að heimasíðu sinni í maí í fyrra að 86,5 prósent hlutur í Samherja hf., hinum helmingi Samherjasamstæðunnar, hefði verið færður frá Þorsteini Má, Helgu og Kristjáns til barna þeirra. Eftir þá tilfærslu eru stærstu hluthafar Samherja hf. Baldvin og Katla Þorsteinsbörn, sem munu fara samanlagt með um 43,0 prósent hlut í Samherja og Dagný Linda, Halldór Örn, Kristján Bjarni og Katrín Kristjánsbörn, sem munu fara samanlagt með um 41,5 prósent hlutafjár.
Í tilkynningu á vef Samherja sagði að með þessum hætti „vilja stofnendur Samherja treysta og viðhalda þeim mikilvægu fjölskyldutengslum sem félagið hefur ætíð byggst á og hafa verið hornsteinn í rekstrinum.“
Ársreikningi Samherja hf. vegna ársins 2019 var skilað til ársreikningaskráar í fyrrahaust.
KPMG afhenti gögn um bókhaldið
KPMG var endurskoðandi Samherja Holding árum saman, og raunar Samherjasamstæðunnar allrar. Í fyrrahaust var greint frá því að Samherji hefði ákveðið að skipta um endurskoðunarfyrirtæki og fara með viðskipti sín til BDO ehf., lítt þekkts endurskoðunarfyrirtækis. Stundin fjallaði um þessi vistaskipti í lok október og byrjun nóvember í fyrra.
Kjarninn greindi frá því í byrjun febrúar 2021 að KPMG hafi verið gert að láta embætti héraðssaksóknara í té upplýsingar og gögn varðandi bókhald og reikningsskil allra félaga Samherjasamstæðunnar á árunum 2011 til 2020. Einnig þarf fyrirtækið að láta héraðssaksóknara hafa upplýsingar og gögn sem varða eina tiltekna skýrslu sem KPMG vann um starfsemi Samherja á árunum 2013 og 2014.
Héraðsdómur Reykjavíkur kvað upp úrskurð sinn um þetta í byrjun desember. Dómurinn féllst á kröfur héraðssaksóknara um að KPMG yrði skyldað til að láta gögnin af hendi og núverandi og fyrrverandi starfsmönnum félagsins yrði sömuleiðis gert skylt að veita embættinu þær upplýsingar sem þeir búa yfir.
Stjórnendur Samherja voru ekki ánægðir með þessa niðurstöðu og sögðu vinnubrögð saksóknara og héraðsdómara í málinu vera „ótrúleg“.
Fyrirtækið sagði í yfirlýsingu að með úrskurðinum hafi ekki einungis lögbundinni þagnarskyldu verið aflétt af endurskoðendum KPMG, heldur einnig rofinn trúnaður lögmanna, enda hafi gögn sem embætti héraðssaksóknara fékk með úrskurðinum verið „í vörslum bæði endurskoðenda og lögmanna hjá KPMG og dótturfélögum.“
Í kjölfarið kærði KPMG, dótturfélag þess og endurskoðandi Samherja sem starfar hjá KPMG úrskurðinn til Landsréttar sem féllst á aðfinnslur þeirra í febrúar síðastliðnum, ógilti úrskurðinn og vísaði málinu aftur heim í hérað.
Í mars kvað héraðsdómari upp nýjan úrskurð þar sem gagnaöflunin var sögð lögmæt. Samherji reyndi á að fara fram á að gögnunum yrði eytt en því máli var vísað frá fyrr í þessum mánuði vegna aðildarskorts, enda Samherji ekki eigandi gagnanna heldur KPMG.
